Erfiðast: Lítið þjóðfélag og stutt síðan.

Síðbúin ákvörðun ríkissaksóknara um að lýsa yfir vanhæfni til að að veita endurupptökunefnd umsögn um viðhorf sitt til Guðmundar- og Geirfinnsmála lýsir í hnotskurn því sem er einna erfiðast við þetta mál, sem enn er eins og fleinn í samvisku þjóðarinnar:  - Þjóðfélag okkar er svo lítið, - það eru svo margir tengdir málinu á einn eða annan hátt og það virðist ekki vera nógu langt um liðið til þess að menn fái sig til þess að afgreiða það á þann eina hátt sem getur orðið lokalausnin.

Það verður að líta á það að stór hluti þjóðarinnar, jafnvel meirihluti hennar, hrópaði á það og heimtaði á sínum tíma að einhverjir yrðu sakfelldir fyrir hvarf tveggja manna, jafnvel þótt engin vissi hvað af þeim hefði orðið og að það vantaði bæði lík, morðvopn, tengngu óskyldra mannshvarfa og ástæður til meintra morða á þeim, sem hurfu. 

Þetta voru nornaveiðar, og nornaveiðar eru miskunnarlausar og eira engu, heimta dómsmorð ef svo ber undir.  

Málaferlin smugu inn í heiftarlega pólitíska baráttu þessara ára og drógu æðstu ráðamenn þjóðarinnar og sóma- og heiðurmenn inn i þau, sem gerði þau enn verri viðfangs og viðkvæmari enn ella hefði orðið fyrir fáránlega marga. 

Það verða 40 ár á næsta ári frá mannshvörfunum, sem þyrluðu moldviðrinu, stærstu sakamálum okkar tíma, upp, og það kann að sýnast langur tími en er virðist þó í raun of stuttur tími til þess að menn megni að gera málin almennilega upp, því miður.  

Réttast að víkja sæti

Ekki einfalt mál.

Þegar Akureyri og Hafnarfjörður eru borin saman og útkoman verður sú að í öllum fimm höfuðatriðum varðandi atvinnuástand standi Hafnarfjörður hallari fæti en Akureyri, virðast svonefnd byggðasjónarmið ekki gild varðandi flutning Fiskistofu frá Hafnarfirði til Akureyrar. 

Öðru máli kann hins vegar að gegna í einhverjum af þessu atriðum ef sami flutningur er skoðaður sem flutningur frá höfuðborgarsvæðinu til landsbyggðarinnar og heildartölurnar á þessum svæðum skoðaðar.

Enn eitt spilar hér inn í, en það er hvort rétt sé að flokka Akureyri undir dreifbýli eða sem borgarsamfélag.

Í nútíma fræðum er FUA (Functional Urban Area) eða VBS ( Virkt BorgarSamfélag) skilgreint sem þéttbýli, þar sem íbúar eru minnst 15 þúsund og ferð frá jaðri inn til miðju taki minna en 45 mínútur. 

Samkvæmt því er Eyjafjarðarsvæðið frá Öxnadalsheiði í vestri til Skjálfandafljóts í austri VBS, rétt eins og höfðuborgarsvæðið.

Þegar þar á ofan er athugað, að það tekur 45 mínútur að fljúga milli Akureyrar og Reykjavíkur er spurning hvort Akureyri og Reykjavík séu ekki innan sama borgarsamfélagsins.

Á móti því vegur það, að það er auðvitað svo miklu dýrara að fara 45 mínútna ferð landveg á höfuðborgarsvæðinu en að fljúga í 45 mínútur milli Reykjavíkur og Akureyrar.

Munurinn er samt ekki eins gríðarlegur og virðist í fljótu bragði, því að 45 mínútna akstur fram og til baka á einkabíl kostar samkvæmt útreikningum FÍB og taxta fyrir bílanotkun í þágu hins opinbera 14 þúsund krónur.  

Viðfangsefnið varðandi svonefnd byggðasjónarmið í þessu máli er því ekki eins einfalt og margir vilja vera láta. 

Byggðasjónarmið ráðherra standast ekki

Svipaðar áherslur fyrir 60 árum í BNA.

Á árunum  1954 til 1958 ollu breyttar áherslur í útliti bíla gagngerri umbyltingu í bandarískum bílaiðnaði.

Fram að því hafði Chrysler verið næst stærsti bílaframleiðandinn þar í landi og lagt áherslu á vöruvöndun, traustan vélbúnað og drifbúnað og gott rými í háum og frekar kubbslegum bílum.

Gegn þessu réðust Ford-verksmiðjurnar með dirfskufullri verðlækkun og aukinni áherslu á hressandi útlit og skemmtilegri aksturseiginleika og afl.

1955 árgerðirnar hjá GM og Ford voru boðnar í djörfum tvílitum með margs konar ívafi og miklu meira lagt upp úr frísklegu útliti og lægri og rennilegum bílum en áður hafði þekkst, auk þess sem í boði voru spánýjar aflmiklar átta strokka vélar fyrir alla stærðarflokka sem ollu byltingu í aksturgetu bílanna.

Chryslerbílarnir virkuðu gamaldags og úreltir og framleiðslan árið 1954 hrundi þar á bæ.  

Mikið verðstríð GM og Ford rústaði að miklu leyti tilveru smærri framleiðanda, svo sem Nash, Kaiser, Hudson, Packard og Studebaker, sem allar fóru á hausinn þótt þær reyndu að sameinast til að eiga einhverja möguleika gegn hinum stóru um hríð.

1957 og 56 var þannig komið að útlit og skemmtilegir eiginleikar og glannalegir litir og línur voru aðalatriðið hjá öllum framleiðendum og bílarnir höfðu lækkað svo mikið að í mörgum þeirra skorti mjög á þægilega setstellingu í hinum mjög svo lágu aftursætum. 

Mesta breytingin var hjá Chrysler sem hafði gersamlega umpólað útilit bíla sinna til þess að endurheimta stöðu sína, sem þó varð aldrei hin sama og fyrr.

Nýtilkomin litagleði, tvílitir og sportlegt útlit á ýmsum nýjum bílum núna minnir á síðari hluta sjötta áratugarsins í Bandaríkjunum, þegar rokkið og unga fólkið skópu byltingu í lífsstíl og tónlist þar.

Mercedes Benz A var í hitteðfyrra breytt úr háum og kubbslegum brúkshesti i langan og rennilegan bíl með sportlegum eiginleikum og útliti á kostnað útsýnis og innanrýmis og þæginda í aftursæti.  

Opel Adam og Toyta Aygo eru enn betra dæmi með djörfum litasamsetningum, þröngu rými í aftursæti og tiltölulega litlu farangursrými. Aðaláherslan er lögð á þægindi og ánægju í framsætum og það að bílarnir séu sem allra skemmtilegastir í útliti og akstri. 

Salan á Benz A snarjókst með breyttum áherslum í þessa átt og þetta er greinilega eitthvað sem gengur í stóran og jafnvel stækkandi markhóp. 

Að sumu leyti minnir þetta líka á Mustang-bylgjuna 1964 sem skóp alveg nýja tegund vinsælla bíla í Bandaríkjunum.

Ástæðan er einföld: Fólk eyðir svo löngum tíma í bílum að margir gefa mest fyrir það að skemmta sér sem best í þeim og hamla gegn gráum hversdagsleikanum. Að meðaltali er aðeins rúmlega einn maður um borð í hverjum bíl og viðburður er ef fleiri fullorðnir en tveir eru um borð.

Þess vegna láta svo margir sér nægja að aftursætin séu nógu stór fyrir börn eða fullorðna farþega á stuttum innanbæjarleiðum.  

 

P. S.  Ég var að skoða "nýja kynslóð" Toyta Aygo áðan og í ljós kom að ef meðalmaður situr í framsætinu er nóg pláss fyrir meðalmann í aftursætinu, bæði fyrir höfuð, hné og stuðning við læri.

Það er meira en sagt verður um Opel Adam og Mercedes-Benz A, en Benzinn er líkast til meira en tvöfalt dýrari en Aygo og samt mun erfiðara að komast inn um afturdyrnar á honum en á þeim litla.  

 

 

Nýr Aygo kynntur hjá Toyota

Grátlegt vanmat.

Sú saga er sífellt að endurtaka sig í veraldarsögunni að þjóðarleiðtogar hafa ekki skilið aðra þjóðarleiðtoga eða aðrar þjóðir og afleiðingarnar orðið dýrkeyptar fyrir alla. 

Verst hefur þó verið þegar þeir hafa alls ekki viljað leita eftir nauðsynlegum skilningi.

Sem dæmi má nefna að skilningsleysi Bandaríkjamanna á eðli þjóðfrelsisbaráttu Vietnama kostaði óþarft, langvinnt, skelfilegt og mannskætt stríð sem endaði með ósigri sterkasta herveldis heims.

Kanarnir gáfu sér að Vietnamar væru í einu og öllu leppar og útsendarar Rússa og Kinverja í heimsyfirráðaherferð kommúnista.

Auðvitað voru þeir, sem réðu í Norður-Vietnam, kommúnistar, en það var ekki aðalatriðið heldur hitt að barátta þeirra var ekki einasta þjóðfrelsisbarátta gegn nýlenduveldunum heldur barátta gegn ofurvaldi erlendra stórvelda almennt svo sem Kínverja og Japana.

Enda brutust út átök milli Víetnama og Kínverja þegar stríðið við Bandaríkjamenn var ekki lengur aðalatriðið. Og vinslit urðu á milli Rússa og Kínverja.  

Því meira sem gluggað er í aðdraganda stríðs Bandaríkjamanna og Japana á árunum 1940 til 1941, því betur kemur í ljós að gagnstætt því sem haldið hefur verið fram, að ósveigjanleiki Japana í samningaviðræðum um deilumál þjóðanna hafi einn orðið til þess að stríðið braust á, blasir það við að úrslitakostir Bandaríkjamanna í nóvember 1941 voru gersamlega óaðgengilegir fyrir Japani.

Þess var meðal annars krafist að Japanir hættu hernaði sínum í Kína og drægju her sinn þaðan.

Að sjálfsögðu var hernaður Japana í Kína líklegast hroðalegasta og grimmansta herför síðustu aldar og árásar- og útþenslustefna þeirra sömuleiðis. En harðlínumönnum í Japan tókst að halda þessari stefnu fram í krafti þess að Japanir bæru óþarflega mikinn skarðan hlut frá borði í kapphlaupi nýlenduveldanna um lönd í Afríku og Asíu. 

Í nóvember 1941 blasti það við, að Japanski herinn yrði olíulaus innan tveggja mánaða ef ekki linnti viðskiptaþvingunum og öðrum aðgerðum Bandaríkjamanna til að "svelta" japanska herinn til hlýðni og upphgafar.

Að vera auðmýktur með því að beygja sig í duftið var miklu meira mál fyrir Samuraiana japönsku en fyrir vestræna ráðamenn. Auðmýking eftirgjafarinnar jafngilti algerum ærumissi, sem var miklu alvarlegra mál hjá japönskum herforingjum en samsvarandi eftirgjöf hjá vestrænum valdamönnum.

Í slíku tilfelli var aðeins um tvo kosti að ræða fyrir japönsku herforingjana , að ganga til orrustu eða að fremja kviðristu, harakiri.

Þýskaland var niðurlægt og sært stórveldi í upphafi kreppunnar 1930. Búið var að hluta ríkið í sundur í tvennt þannig að Þjóðverjar urðu að fara í gegnum "óvinaland" á milli Þýskalands og Austur-Prússlands.

Skaðabótakröfur Versalasamninganna voru ósanngjarnar og niðurlægjandi, að ekki sé talað um það að ALLRI skuldinni af Fyrri heimsstyrjöldinni var skellt á Þjóðverja.

Í fróðlegum breskum þáttum, sem nú eru sýndir í Sjónvarpinu um upphaf Fyrri heimsstyrjaldarinnar, koma vel fram brestir í hinum gömlu kenningum um aðdraganda stríðsins, meðal annars um það hve herská þýska þjóðin sjálf hefði verið. Þvert á móti áttu friðarhreyfingar og friðarpólitík meira fylgi þar en í flestum öðrum löndum, þótt keisarinn og ýmsir ráðamenn í hernum aðhylltust vígbúnað. 

Það verður að "skilja óvininn" til að átta sig á gjörðum hans, jafnvel það að ein helsta menningarþjóð Evrópu, sem ól af sér Beethoven og Göthe, skyldi ganga mestu villimennsku síðustu aldar á hönd í aðdraganda Seinni heimsstyrjaldarinnar.

Öfgasamtök á vorð við ISIS sem nú láta að sér kveða, blása í glæður andúðar meðal þjóða þriðja heimsins á langvarandi arðráni og ofurvaldi vestrænna stórvelda víða um heim, sem eigi þátt í hungri og dauða milljóna fátæklinga á svæðum örbirgðar og skorts.

Trúarbrögð eru misnotuð til þess að magna hefndarhug með tilheyrandi illvirkjum.

Pútín Rússlandsforseti, sem svo sannarlega stundar lítt geðslega stjórnarhætti, nýtir sér sært stolt fyrrverandi stórveldis og landlæga og aldagamla tortryggni Rússa í garð þeirra sem seilast til aukinna áhrifa í nágrannalöndum Rússlands og fyrrverandi Sovétlýðveldum og virka ógnandi í augum rússneskra valdhafa, sem minnugir eru þess þegar Þjóðverjar seildust til aukinna áhrifa í Austur-Evrópu í aðdraganda innrásar Hitlers í Sovétríkin 1941. 

Nauðsynlegt er fyrir Vesturveldin að skilja þetta og haga pólitík sinni í samræmi við það.  

 

 

Nauðsynlegt að skilja óvininn