Litið tíu ár til baka á Degi vatnsins.

Það er viðeigandi að fjalla um Þingvelli í dag, 22. mars, sem er alþjóðlegur dagur vatnsins. 

Þingvellir eiga það sameiginlegt með Mývatnssveit, að enda þótt jarðfræði beggja svæðanna sé einstæð á heimsvísu að mörgu leyti, eru Mývatn og Þingvallavatn og hið verðmæta lífríki þeirra ekki síðri verðmæti. 

Nafnið Ísland er kennt við vatn, frosið vatn og vatn og aðgangur að því verður sífellt mikilvægara á heimsvísu.

Af þessum orsökum var varla hægt að hugsa sér heppilegri dag en Dag vatnsins til að stofna Íslandshreyfinguna - lifandi land, fyrir réttum tíu árum.

Hún var hugsuð sem nokkurs konar þverpólitískur armur umhverfis- og náttúruverndarsamtaka landsins, af því að þessi mál hafa ekki og eiga ekki að hafa beina fylgni við vinstri eða hægri stefnur.

Þegar litið er til baka er hægt að undrast á hvaða stigi umhverfis- og náttúruverndarmál voru á vordögum 2007. Allt þjóðfélagið stóð á öndinni yfir mestu græðgishamförum Íslandssögunnar.

Um þetta leyti árs var gerður margra áratuga orkusölusamningur við Norðurál sem stefndi að að reisa risaálver í Helguvík. Í júní 2008 tóku sex ráðamenn samtímis fyrstu skóflustungurnar að kerskála fyrirtækisins, færri máttu skóflurnar ekki vera. 

Undirbúningur fyrir risaálver í Þorlákshöfn var hafinn og búið að ákveða í viljayfirlýsingu að reisa risaálver á Bakka við Húsavík.  Þótt í fyrstu væri þrætt fyrir að þetta yrðu risaálver fór þó svo 2-3 árum síðar, að stjórnandur Alcoa og Norðuráls viðurkenndu þetta.

Í kosningabaráttunni 2007 voru peningamálin og gróðafíknin svo uppbólgin og æðibunugangurinn svo mikill, að jafnvel þótt aðeins væri reynt að halda því til haga í málflutningi Íslandshreyfingarinnar að enda þótt öllum náttúruverðmætum landsins yrði fórnað fyrir stóriðjuna, myndu aðeins um 2% af vinnuafli landsins fá vinnu við álframleiðsluna, - fór það margsinnis inn um annað eyrað og út um hitt.

Fyrsti bloggpistillinn á þessari síðu fór í það að lýsa eðli gufuaflsvirkjana fyrir stóriðjuna á Hellisheiði og annars staðar, sem nú er að koma rækilega í ljós.

Á fundi, sem ég var beðinn um að koma á, daginn eftir að stjórn Íslandshreyfingarinnar greindi í ályktun frá því að óháðar nákvæmar mælingar sýndu fall virkjanasvæðanna á Reykjanesskaga um allt að 18 sentimetra, - og greina nánar frá þessu, kváðust þeir, sem komu á fundinn aldrei hafa heyrt neitt annað en að þessi orka væri bæði hrein og endurnýjanleg.

Um þetta hefur gilt í tíu ár fyrirbæri, sem ég nefni "áunna fáfræði", svipað og heitið áunnin sykursýki.  

Í fyrsta lagi hefur í hver hundrað skipti sem sannleikurinn í þessum efnum hefur verið sagður, hefur síbyljan um hreina og endurnýjanlega orku dunið hundrað sinnum oftar, allt frá forsetanum og ráðherrunum og niður úr. 

Og í öðru lagi hefur verið svo þægilegt að trúa síbyljunni og láta sannleikann fara inn um annað eyrað og út um hitt. 

Tíu árum eftir æðið sem steypti þjóðinni í hrun hefur að vísu miðað aðeins áfram í baráttu umhverfis- og náttúruverndarfólks en allt of hægt. 

"Þingvellir væru í rúst" er sagt um stöðu þessa helgistaðar þjóðarinnar ef framsýnir menn hefðu ekki sett löggjöf 1928 um að gera þá að þjóðareign, sem aldrei mætti selja eða veðsetja. 

Og á þessum tíu árum hefur þrátt fyrir marghrópuð varnaðarorð verið þannig farið með Mývatn, að í fyrsta sinn í sögu þess komst lífríki þess á rauðan válista fyrir þremur árum og er nú á heljarþröm.

Nýting jarðvarmans til orkuframleiðslu fyrir stóriðju var í upphafi höfð af þeirri fáránlelgu ofurstærð af mönnum, sem síðan hafa látið sig hverfa af vettvangi, að um svo mikla rányrkju er að ræða að núverandi stjórnendur, ágætisfólk, berst vonlítilli baráttu við að reyna að milda afleiðingarnar, sem eiga eftir að koma æ betur fram.

Jarðvarminn byggist á vatni og er því verðugt umræðuefni á Degi vatnsins. Einnig umræða um í hátt í hundrað nýjar virkjanir, sem menn sækja í að reisa, þótt þegar sé búið að reisa um 30 stórar virkjanir sem framleiða ásamt gufuaflsvirkjunum fimm sinnum meiri orku en við þurfum sjálf til eigin heimila og fyrirtækja.

Nú er í raun ekkert síður hart sótt í það margfalda allt, rétt eins og tíðkaðist að gera 2007.

Tífalda laxeldi á örfáum árum af fullkomnu fyrirhyggjuleysi, og stefna ötullega að því að framleiða minnst tíu sinnum meiri orku árið 2025 en við þurfum til eigin heimila og fyrirtækja.   

„Þingvellir væru í rúst“

Tvær þjóðir ógna friðnum í Eurovision.

Það er engu líkara en að tvær Evrópuþjóðir, Úkraínumenn og Rússar, ætli að hertaka hina friðsamlegu Söngvakeppni evrópskra sjónvarpsstöðva. 

Þær hafa þegar ögrað hvor annarri á þessum vettvangi og troðið sínum málum fram á þann hátt að til vandræða hefur verið. 

Þessu verður að linna. 

Þátttaka Rússa í Eurovision í uppnámi

Athyglisverðar sögur af Hrauninu.

Það er líkast til alþjóðlegt fyrirbæri að ofbeldi finnist í öllum fangelsum. Um það eru mýmargar sögur frá fangelsum un allan heim. 

Þegar meintur morðingi Birnu Brjánsdóttur var fluttur upp á Hólmsheiði óskaði hann sjálfur eftir því að fá að vera í friði fyrir öðrum föngum. 

Það er umhugsunarverð staða. Er það virkilega þannig, að af því að viðkomandi er útlendingur, sem flestir telja sekan um að hafa ráðist á "stúlkuna okkar", sé hann í þeirri stöðu að verða að gera ráð fyrir því að vera jafnvel í stórri hættu á að verða fyrir harkalegri árás á meðan hann er í fangelsi, án þess að hafa enn verið ákærður? 

Þetta er napurt til að hugsa, en sem betur fer getur ótryggt ástand í fangelsi fætt af sér skondin atvik. 

Fangelsið á Hólmsheiði er byggt eftir nýjustu kröfum og vafalaust mun auðveldara að halda þar uppi lögum, reglu og fangelsun í samræmi við nútíma lágmarkskröfur um mannréttindi fanga en hefur verið eða var á Litla-Hrauni. 

Ein lítil sönn saga frá fyrri tíð skal hér sögð. Fyrir frumkvæði Hermanns Gunnarssonar og fleiri fór hópur manna árlega að sumarlagi austur til þess að spila vináttuleik í knattspyrnu við fangana, og voru flestir í okkar liði þjóðþekktir fyrir ýmislegt, þar á meðal fyrir að hafa verið í fremstu röð knattspyrnumanna landsins. 

Ég var einn af þeim sem var í þessum hópi og enda þótt flestir okkar væru komnir af léttasta skeiði og í misjafnlegu líkamlegu ástandi, voru þetta ánægjulegir leikir þar sem þeir okkar, sem besta höfðu knattleiknina, gátu sýnt kúnstir og nýtt sér forna knattspyrnufrægð og getu til þess að við ynnum gefandi sigur, sýndum skemmtilega takta og léttum föngunum lífið. 

Heimsóknir af svipuðu tagi voru oft gefandi fyrir okkur og skondnar uppákomur gerðust. Eitt sinn kom ég fljúgandi á litlu flugvélinni minni TF-GIN, og af því að það var strekkingsvindur, gat ég lent henni á smábletti skammt frá fangelsinu. 

Ég hitti hóp af föngum innan dyra þar sem ég gat spjallað stuttlega við þá. Fyrstu augnablikin geta oft verið dálítið vandræðaleg meðan verið er að brjóta ísinn, en þannig varð það ekki í þetta sinn. 

Ég kynnti mig og sagði: "Sælir. Nú á ég dálítið sameiginlegt með ykkur, því að þið sáuð hvernig ég kom hingað og ég er líklega fyrsti flugmaðurinn sem hefur lent á Hrauninu."

Fangarnir brostu og ísinn var brotinn. 

Víkjum aftur að vináttuleikjunum, sem við unnum alltaf þar til á það var bundinn óvæntur endir. 

En eitt sumarið brá svo við að nýr svipur var kominn á lið fanganna. Fangaverðir tjáðu okkur að það væri alls óvíst um sigur okkar að þessu sinni. Einn fanganna, sem nú væri þarna í afplánun, væri mikill áhugamaður um líkamsrækt og hefði peppað upp mikla stemningu meðal fanganna í þeim efnum undanfarnar vikur og mánuði. 

Lið fanganna hefði djöflast lengi í líkamsrækt, æft sig að kappi fyrir leikinn með strangt leikskipulag í öndvegi, og þessi mannrækt væri litin velvildaraugum á vinnuhælinu. 

Þess vegna sætu fangarnir nú skipulega sín megin á bekk á vellinum og væri stjórnað af miklum aga af téðum fanga, sem þar stóð yfir þeim, leðurklædddur í pönkaraoutfitti, með hring í nefi og rakaðan haus með flottri hanakambsgreiðslu. 

Þetta gekk eftir og framundan var hrein martröð fyrir fyrrum sigursæla landsliðsmenn. Við áttum ekki roð í fangaliðið að þessu sinni. Leikskipulag þeirra og líkamlegt atgervi reyndist í háum gæðaflokki og þeir hlóðu upp mörkunum.

Örvænting greip okkar menn á köflum þegar við komumst stundum ekki einu sinni fram fyrir miðju gegn harðsnúinni vörn með fyrrum öfluga handrukkara sem kjölfestu.  

Í eitt skiptið þegar Henson, Halldór Einarsson, fyrrum landsliðsmaður úr Val fékk boltann alllangt frá markinu, lét hann því vaða og spyrnti boltanum firnafast í átt að markinu.

Henson var "þekktur fyrir sín þrumuskot". 

En enda þótt þetta væri glæsilegt bylmingsskot hjá honum, geigaði það algerlega og boltinn sveif hátt í lofti yfir markið og í framhaldi af því líka yfir girðinguna utan um fangelsisgarðinn.

Nú voru góð ráð dýr, enginn bolti og framundan mikil töf, jafnvel svipleg endalok leiksins. En það var aðeins eitt sekúndubrot sem sú hugsun fékk að lifa, því að liðsforinginn með hanakambinn brá svo skjótt við að varla festi á auga.

Hann tók á harðan sprett, klifraði leifturhratt upp girðinguna, stökk hinum megin niður, greip boltann, spyrnti honum í fögrum sveig til baka yfir girðinguna, hljóp að henni til baka, klifraði leifturhratt yfir og var á augabragði aftur kominn á sinn fyrri stað sinn við bekkinn hjá fangaliðinu án þess að depla auga eða blása úr nös! Sakleysið uppmálað og leikurinn tafðist nær ekkert"  

Þetta gerðist svo hratt, að fangaverðir og aðrir sem þarna voru, höfðu varla tíma til þess að taka það sem heitir á leikhúsmáli "double-take", líta tvisvar við til þess að sjá hvað væri að gerst og var þegar afstaðið á augabragði! 

Leiktöfin varð því nær engin og óhjákvæmileg niðurlæging okkar rann hratt og örugglega í gegn.

Mig minnir að þetta hafi verið síðasti leikurinn sem ég spilaði þarna. Kannski synd, því að hugsanlega hefur vöðvaði pönkarinn með hanakambinn verið búinn að afplána sumarið eftir og þrekþjálfunar- agatímabilinu lokið á Hrauninu? 

Ofbeldi í öllum fangelsum landsins