Veðrið ræður miklu, jafnvel mestu. Gleðilegt ár.

Íslenska veðrið er oft harður húsbóndi, og oftast það sem erfiðast er að fræða útlenda gesti um í Íslandsferðum. 

Í ótal skipti koma þeir hingað með svo hárnákvæma og flókna áætlun um það, sem á að gera, að maður fölnar, ekki síst í þau skipti þegar þeir hafa haft samband fyrirfram og maður hefur reynt að gera þeim grein fyrir því að á þessu landi ráði veðrið öllu og að það verði að laga allt að því. 

Nú stefnir bæði besta og hugsanlega versta veðrið á gamlárskvöld, stillu og heiðskíran himin, en jafnframt hugsanlega eitruðustu og verstu flugeldamengun sögunnar. 

Umræðan um eðli þessarar mengunar hófst of seint til þess að hægt sé að bregðast við því hve mikil hún er orðin, heldur þarf góðan tíma til að fara yfir það allt fyrir næstu áramót.

En í tilefni dagsins birti ég hér bjarta mynd, sem tók mig nokkra áratugi að taka, mynd af Herðubreið og Öskju þar sem hvert smáatriði landslagsins sæist og væri tekin með nógu miklum aðdrætti til þess að þessi tvö höfuðdjásn, þjóðarfjallið og hin einstæða Askja næðust saman í myndinni. 

Á sumrin virðist landið oftast verða eins og dökk klessa, og á veturna hvít klessa. 

Eina skiptið, þegar sem flest smáatriði sjást greinilega á löngu færi, er í bjartviðri og stillu eftir að fyrsti haustsnjór hefur fallið og bráðnað það mikið að smáatriði eins og lækjafarvegir sjáist greinilega. 

Tækifærið kom loksins fyrir þremur árum, og myndin er tekin úr lofti í um það bil 1500 metra hæð í 30 kílómetra fjarlægð til þess ná fram heppilegustu fjarlægð, hæð og möguleika á aðdrætti í myndinni. 

Árið 2017 hjá mér mótaðist nokkuð af gerð safndisksins "Hjarta landsins" með 72 lögum, þar af um 30 nýjum, sem ég gaf út til að vekja athygli á hugmyndinni um stóran þjóðgarð á miðhálendinu. 

Og 2000 kílómetra langa hljómleika- og kynningarferðin á vespuhjólinu "Létti" bæði um hringveginn og Vestfjarðahringinn varð minnisstæð. 

Það var líka sérlega ánægjulegt fyrir okkur Helgu að ferðast til Frakklands til að vera viðstödd brúðkaup sonar okkar.

Á afmælisdegi brúðkaups okkar sjálfra sendum við með myndum af þjóðarfjallinu, séðu frá tveimur sjónarhornum, bestu nýársóskir til allra nær og fjær og þökkum fyrir allt liðið. 

Fínasta áramótaveður í kortunum

Enginn hefur skákað Fisher enn.

Frá því að Bobby Fisher var upp á sitt besta á sjöunda og áttunda áratug síðustu aldar hafa að vísu orðið svo miklar framfarir í skák og skákvísindum að Boris Spasskí hafði orð á því 1992 eftir seinna einvígi þeirra, að Fisher hefði að vísu verið furðu sleipur eftir 20 ára hlé, en hefði þó að sumu leyti dagað uppi. 

En Fisher verður að meta á mælikvarða þess tíma, sem hann var uppi á sem heimsmeistari, og líklega mun aldrei framar eins mikill yfirburðamaður koma fram í skáklistinni miðað við þann tíma, sem viðkomandi meistari er uppi á. 

Fisher sló ótal met, yngstur þetta og yngstur hitt, rúllaði upp bestu skákmeisturum þess tíma 6-0, 6-0 o.s.frv. í áskorendaeinvígum fyrir einvígið við Spasskí í Reykjavík og náði að vinna 20 sigra í röð gegn bestu meisturum heims á þessum tíma.

Hann varð undra ungur besti skákmaður heims á öllum vígstöðvum, í byrjunum, í miðtafli, í flóknum stöðum, í endatafli og í hraðskákum. 

Þegar hann kom til leiks í Reykjavík var hann lang stigahæsti skákmeistari heims, 125 stigum hærri en sjálfur heimsmeistarinn. 

Sumir sérfræðingar um getu mannsheilans telja, að Fisher hafi í raun búið yfir hæstu greindarvísitölu í sögu mannsins. 

Að vísu er ekki alltaf fylgni með slíkri getu og siðferðilegum gáfnastyrk; - þar sem sálarflækjur og tilfinningar verða yfirsterkari og þetta fór illa með Fisher að lokum. 

Það er okkur Íslendingum til mikils sóma að Fisher hvíli í hinstu hvílu hér á landi. 

Með því að taka við honum risum við upp fyrir flatneskju mannheima. 

Á legsteini hans í Laugardælakirkjugarði í Flóa eru skammstafanirnar F. og D. fyrir íslensku orðin fæddur og dáinn. 

Fisher var íslenskur ríkisborgari síðustu æviár sín. 

Þegar ný gervigreindar ofurtölva hefur nú bylt hugmyndum manna um skák, er aðalatriði þessa snilldartækis innsæi á hærra plani en áður hefur þekkst, óháð öllum viðurkenndum skákbyrjunum. 

Ofurtölvan leikur hvað eftir annað brjálæðislegum leikjum með, að því er virðist fáránlegum mannfórnum og vinnur samt hverja einustu skák.

Það var hliðstæður eiginleiki Fishers sem skóp honum sérstöðu meðal bestu skákmanna heimsins þegar hann var upp á sitt besta, og forréttindi að vera viðstaddur í Laugardalshöll, þegar hann lék einum frægasta leik sínum af því tagi í vinningsskák sem skáksérfræðingarnir héldu fyrst að hann hefði leikið af sér.  

Magnus Carlsen heimsmeistari í leifturskák í þriðja sinn

1975, árið sem Mói varð til.

Sumarið 1975 slógust Halli og Laddi með í för með Sumargleðinni og framundan var mikið gleðisumar á um 30 skemmtunum um allt land. 

Árin áður höfðu þeir slegið í gegn í sjónvarpinu og lögðu landið enn frekar að fótum sér með þessari ferð sinni. 

Þegar verið var að spá í efni til flutnings lögðu menn í púkkið. Bræðurnir áttu frábærar lagasyrpur til að flytja á sinn einstaka hátt, og Laddi flutti meðal annars skemmtilega smáskrýtlu sem ég man enn. 

Ég lagði fram sitthvað úr vetrarprógramminu mínu, en minntist einnig á, að veturinn áður hefði verið óvenju mikið um sjónvarpsviðtöl við háaldrað fólk, sem við uppi á fréttastofu sjónvarpsins skemmtum okkur jafnvel yfir að skoða mislukkuð viðtöl við eftir að þau voru tekin en ekki flutt, því að það var oft svo mikið misræmi í því sem aðstandendurnir sögðu fyrirfram um þessa hrumu viðmælendur og því hvernig þeir brugðust síðan við í viðtölunum. 

"Hann er svo ern" eða "hún er svo minnug og fróð" var oft sagt við okkur, en þegar á hólminn kom var blessað fólkið oft alls óvant svona löguðu og ýmist mundi lítið sem ekkert eða fór í baklás og varð jafnvel afundið og fúlt. 

Ég lagði fram handritsbeinagrind að skopstælingu á svona viðtali við 110 ára gamlan mann, sem héti Ebeneser Ebenesarson, og léki ég sjónvarpsmanninn, en Laddi léki gamla manninn. 

Handritið var ekki langt til að byrja með, en þegar við fórum að æfa okkur, datt okkur ýmislegt nýtt í hug og var ekki ónýtt að fá nokkrar frábærar hugmyndir Ladda í púkkið. 

 

En það sem gerði útslagið var auðvitað hin óborganlega týpa, sem Laddi skapaði þarna og hefur orðið að klassík. 

Nokkrum árum síðar skipti hann um nafn á þeim gamla og nefndi hann Mófreð Ísaksson, eða Móa og stimplaði hann endanlega inn í lagi sínu "Austurstræti".  

Og lengi lifi Mói! 

Mói gamli og sessunautarnir

Um 20 prósent styðja stjórnina en ekki flokkana í henni.

Ofangreind staðreynd, sem lesa má úr þjóðarpúlsi Gallups, er athyglisverð, því að hún sýnir glögglega hve kjósendur voru orðnir þreyttir á því umróti og óvissu, sem ríkt hafði allt frá því í apríl 2016 og fólst meðal annars í því, að frá mars 2016 til loka þessa árs sátu þrír forsætisráðherrar hér á landi. 

Það virðist líka ljóst að kjósendur ætla að gefa ríkisstjórninni svigrúm og nokkurs konar hveitibrauðsdaga til þess að sanna sig, og margir sjá því greinilega í gegnum fingur sér þótt sum kosningaloforðin, svo sem niðurfelling virðisaukaskatts og aðgerðir fyrir aldraða, öryrkja og barnafólk frestist eitthvað. 

Vandamálum stjórnarinnar verður hins vegar ekki vikið til hliðar mjög lengi, og þessi vandamál felast í því að á mjög morgum stöðum í stjórnarsáttmálanum er úrlausn stórra ágreiningsmála frestað með þeim ódýra hætti að setja á blað að það verði skipaðar nefndir og starfshópar til að athuga þau og finna lausnir á þeim. 

Þótt núna sé hægt að nýta tímabundna uppsveiflu í þjóðarbúskapnum til að friða kjósendur á svipaðan hátt og ríkisstjórnir hér á landi og erlendis hafa gert á uppgangstímum, samanber ríkisstjórnir Íhaldsflokksins í Bretlandi í kringum 1960: "Þið hafið aldrei haft það eins gott", þá er óvíst hvort það endist, - ekki fremur en stjórn Íhaldsmannanna bresku, sem hneykslismál og fleira felldu áður en áratugurinn var liðinn. 

 

Þrír af hverjum fjórum styðja stjórnina

Hver maður á hjóli býr til rými fyrir einn aukabíl á götunum.

Maður, sem fer um á hjóli en ekur ekki bíl, lætur einum ökumanni bíls í té ónotað rými í bílaumferðinni. 

Ég játa fúslega, að ég hafði ekki hugsað út í þetta af alvöru fyrr en ég fór sjálfur að nota tvenns konar hjól eftir atvikum, rafreiðhjól á styttri leiðum innanborgar, og létt nett Honda PCX vespuhjól úti á vegum og á lengri leiðum innanborgar eða þegar ég þurfti á meiri hraða að halda en á rafreiðhjólinu. 

Fyrir 55 árum hafði ég áttað mig á því að ef meðallengd bíla minnkaði að meðaltali um einn metra, myndu tugir kílómetra verða auðir á götunum, sem bílar þektu ella. 

Nú á tímum er til dæmis um að ræða 100 þúsund bíla á dag á Miklubrautinni einni, en ef meðallengdin væri 3,60 metrar en ekki 4,60 metrar, myndu 100 kílómetrar samtals verða auðir á dag sem nú þarf að þekja með bílum. 

Meðalfjöldi um borð í einkabílum er 1,1 maður og bíll með þægilegu rými fyrir tvo í sætum væri því langoftast nóg. 

Tazzari rafbíllinn, sem ég er nú kominn á þegar það hentar, er 2,88 á lengd og með kappnóg rými fyrir tvo sem sitja hlið við hlið, hvað þá fyrir þann eina mann, sem langoftast má sjá um borð í bíl, sem er tveimur metrum lengri. 

Fjórir slíkir rafbílar sem eru á ferð, losa samtals rými fyrir einn bíl á stærð við Yaris. 

Reiðhjólasalan líflegri á árinu

Svona varð íslenska orðið "heimskur" til.

Íslenska orðið "heimskur" er forn norræn líking við það fyrirbæri, þegar persóna dæmir alla hluti, jafnvel alla veröldina eftir því einu, sem hann sér heiman frá sér. 

Sjaldan hefur jafn valdamikill maður og Donald Trump afhjúpað eins rækilega þetta fyrirbæri, nú síðast með tveimur fréttum á sama kvöldinu. 

Hann lýsir því yfir að loftslag fari kólnandi á allri jörðinni af því að það er kalt í New York. 

Með korti sem Árni Finnsson hefur sett á vefinn, má sjá hvernig mál standa á allri jörðinni, og er hinn rauði litur margfalt víðáttumeiri en hinn bandaríski í Norður-Ameríku. 

Svo þröngsýnn er Trump að kjörorðið "make America great again!" á aðeins við Bandaríkin, ekki Kanada og því síður Mexíkó. Ameríka nær í hans huga og orðfæri ekki út fyrir landamæri Guðs eigin lands. 

Nú hefur hann í raun bannað innflutning á kanadisku þotunum Bombardier CS100 og CS300 til Bandaríkjanna, af því að kanadísku verksmiðjur fundi snilldarlega einfalda lausn á því viðfangsefni að auka rými og þægindi fyrir hvern farþega í þessum þotum, sem flytja á bilinu 100-160 farþega, með því að hafa aðeins tvö sæti hlið við hlið vinstra megin við ganginn í þotunum, en þrjú sæti hlið við hlið hægra megin. 

Þar að auki hafa kanadísku verksmiðjurnar Pratt and Whitney verið í fararbroddi í smíði amerískra flugvélahreyfla.  

Útkoman varð stórt tæknilegt framfaraskref í flugvélasmíði á afmörkuðu sviði. 

En nú hefur 292 prósenta refsitollur Trumps á þessar þotur jafngilt því að Bandaríkin muni í sókn sinni til "yfirburða á efnahags-, tækni-, og hernaðarsviðinu" banna hverjar þær erlendar flugvélar og raunar líka bíla, sem standa framar en bandarísk framleiðsla. 

Hinn heimski forseti telur sig vera að gera "America great again" með því að úthúða því sem næsta nágrannaþjóð hans í Ameríku er að gera og berjast gegn framförum, nema þær eigi uppruna sinn í Bandaríkjunum. 

Og í leiðinni fær hann "kærkomið" tækifæri, eins og hann hefur kosið að orða það um nýlega hliðstæðu, til þess að refsa Kanadamönnum fyrir það að sitja hjá í átkvæðagreiðslunni hjá Sþ um Jerúsalem. 

Bombardier þoturnar þýða ákveðna samkeppni við smæstu þotur Airbus, en Airbus hefur eignast 51 prósent í Bombardier, hugsanlega með hugarfarinu "if you can´t beat them, join them". 

En líklega sér Trump rautt yfir því að hinn evrópski flugvélaframleiðandi Airbus skuli vera með í spili, sem ógni því að hægt sé að gera Ameríku, - les Bandaríkin, - voldug og dýrleg á ný. 

 

 

Trump: Þurfum hlýnun jarðar

Langdregin umræða og óánægja um tryggingargjaldið.

Umræða og óánægja um tryggingargjaldið eru margra áratuga gamalt fyrirbrigði, því að það er ekki nóg með að gjaldið hafi alla tíð verið gagnrýnt fyrir að vera oft á tíðum óréttlátt, heldur einnig fyrir það hve það hefur verið hátt. 

En einhvern veginn hefur þetta gjald ævinlega siglt sinn sjó í gegnum umræður og loforð um að það verði endurskoðað, og virðist lítið lát ætla að verða á því. 

Og þrátt fyrir hástemmdu orðin um lækkun virðisaukaskatts á bókum, frestast það líka, sem og úrbætur fyrir þá, sem eru verst settir í þjóðfélaginu, en verða nú, einu sinni enn, að bíða eftir þeirri gömlu og margþvældu frestunar "úrlausn" að ekkert verði gert fyrr en eftir "ítarlega rannsókn á vandamálinu." 

Það er til dæmis erfitt að sjá, hvað þurfi að rannsaka svona mikið varðandi fötlun einstaklings sem hefur verið hin sama frá fæðingu fyrir hálfri öld, svo dæmi sé tekið.

Um langflesta aldraðra og öryrkja gildir svipað, og munu rannsóknir á rannsóknir ofan engu breyta um það.  

Leggja til lækkun tryggingagjalds

Dæmi um gildi framtaks öflugra og virtra einstaklinga.

Störf Vigdísar Finnbogadóttur og Ólafs Ragnars Grímssonar eftir að þau létu af embætti sem forsetar Íslands eru dæmi um það hverju áhrifamiklir og hæfileikaríkir einstaklingar geta áorkað með atorku sinni og áhrifum, bæði á alþjóðavettvangi og hér heima til heilla fyrir land og þjóð og heimsbyggðina. 

Glæsileg framganga þeirra og hugsjónarík störf eru til mikils sóma og þótt aðeins sé litið til gjaldeyrisskapandi umsvifa í kringum árangur þeirra, eins og hin árlega ráðstefna Arctic Circle er dæmi um, skilar framtak þeirra margföldum ágóða miðað við fjárhagslegan stuðning, sem til þarf.  

Ólafur Ragnar fái 7 milljónir

Óðagot á ekki við um ákvörðun, sem hefur áhrif langt fram í tímann.

Greinilegt var á íbúafundi í Árnesi í sumar, hvað umræðan um nýtingu auðlindanna í Árneshreppi var þá skammt á veg komin og er raunar enn í dag skammt á veg komin, ekki bara þar, heldur víða um land. 

Munurinn á virkjun og vernd er til dæmis þessi:

Ákvörðun um vernd, - sem gerir ósnortin víðerni að náttúruverðmætum í nokkurs konar Drangajökulsþjóðgarði, "hjarta Vestfjarða", sem skapa fjölmörg störf fyrir fólk sem svona svæði þarfnast, konur á barneignaraldri, - slík ákvörðun heldur opnum þeim möguleika að virkja síðar. Slík ákvörðun er afturkræf. Hjartað á kortinu hér er táknræn túlkun á blaði. 

Ákvörðun um að virkja með jafn stórfelldum mannvirkjum og umhverfisspjöllum og ætlunin er, - og skapar ekki eitt einasta starf í hreppnum til frambúðar kemur hins vegar í raun í veg fyrir að hægt verði að endurheimta hin ómetanleg náttúruverðmæti sem ósnortin víðernig og fossafjöld fela í sér. Það yrði bæði svo erfitt og dýrt að rífa öll mannvirkin og stíflurnar á þann hátt að engin ummerki sæust, að út í slíka framkvæmd yrði varla ráðist.

Á kortinu hér við hliðina er hins vegar sýnt hið raunverulega virkjunarsvæði 

Á íbúafundinum í sumar var því blákalt haldið fram af stjórnanda mats á umhverfisáhrifum, að víða um heim tíðkaðist það að að virkja inni í þjóðgörðum. 

Aðspurður gat stjórnandinn ekki nefnt eitt einasta dæmi, enda er það næstum 100 ára gamalt fyrirbæri að virkjanir séu gerðar við alveg uppi við þjóðgarða, og slíkt hvergi tíðkað. 

Ég bauð upp á að nefna og lýsa 30 þjóðgörðum í sjö löndum, sem ég hef skoðað,máli mínu til stuðnings, ef með þyrfti, en þögnin ein var svarið hjá stjórnanda umhverfismatsins.  

Bíða með ákvörðun um kostamat

Hið nöturlega við "ótímabær dauðsföll."

Nýjustu upplýsingar varðandi mengun af áramótaflugeldunum hér á landi eru sláandi, einkum varðandi það að eitraðir þungmálmar frá þeim séu á ferð í svo miklum mæli þessar fáu klukkustundir, að það jafnist á við allt að 30 prósent af þungmálmamagni alls ársins. 

Jafnframt kemur fram að magn flugeldanna vaxi undra hratt ár frá ári hin síðustu ár. 

Nú er ég frekar talsmaður þess að menn geri sér dagamun, þótt það kosti einhvert lítið brot af heildar mengun ársins. 

En hinar háu tölur í rannsóknum á flugeldaæðinu og það, að um tugi mannslífa geti verið að vera að ræða vegna "ótímabærra dauðsfalla" ætti að fá fólk til að staldra við og skoða þetta mál betur, - spurningar eins og: Þurfum við endilega að skjóta upp svona yfirgengilega miklu magni af eitruðum þungmálmum? 

Og síðan er það þetta með "ótímabær dauðföll." 

Nýlega voru birtar tölur um þau hér á landi og jafnframt sagt frá því í "smáa letrinu" hvernig þau væru skilgreind. 

Ef manni sást yfir þetta "smáa letur" var hægt að vera nokkuð ánægður með stöðu Íslands í samaburði við önnur lönd. Við erum meðal þeirra efstu í þeim efnum að koma í veg fyrir ótímabær dauðsföll.  

Ótímabær dauðsföll voru skilgreind þannig, að það hefði mátt koma í veg fyrir þau með betri forvarnaraðgerðum, til dæmis varðandi banvæna sjúkdóma, sem færu leynt eða það að hafa ekki skoðað þætti eins og raunverulegt ástand líffæra á borð við hjartað og æðakerfið. 

En svo fylgdi það með í "smáa letrinu" að ein forsendan væri sú að miða aðeins við dauðföll upp að 75 ára aldri. Ekki fylgdi með, hvort Íslendingar einir settu þá forsendu inni hjá sér, en ef við höfum verið einir með slíka forsendu, vorum við mun líklegri til að komast í fremstu röð.  

Þetta gefur tækifæri fyrir dæmi með dálítið svörtum og köldum húmor: 

Maður með leynda hjartaveilu, verður 75 ára á nýjársdag. 

Ef hann dettur steindauður í hjartaáfalli fram á kvöldverðarborðið á gamlaárskvöld telst það ótímabært dauðfall. 

Ef hann hins vegar dettur fram á kvöldverðarborðið á nýjárskvöld telst það hins vegar ekki vera ótímabært dauðsfall. 

Með öðrum orðum telst það vera tímabært dauðsfall og jafnvel vel tímabært dauðsfall! 

Mengun af flugeldum á við náttúruhamfarir