Friðarbandalag sem getur mistekist að vera alltaf til friðs.

Margt fór um huga manns árin 1948 og 1949, þegar Kalda stríðið magnaðist, NATO var stofnað í skugga mestu óeirða hér á landi á okkar tímum, og Sovétríkin urðu kjarnorkuveldi. Upp var að alast ung kynslóð, sem yrði hin fyrsta í sögunni til þess að verða við því búin að verða gereytt í logum kjarnorkustyrjaldar. 

Enn í dag fara því hugleiðingar á kreik, þegar unnin eru skemmdarverk á minnismerki á Íslandi, sem er eitt NATO-ríkjanna. 

Þótt NATO væri hernaðarbandalag þegar það var stofnað 1949, var því lýst yfir að það væri stofnað til að tryggja frið í Evrópu og væri því friðarbandalag. 

Ég er nógu gamall til þess að muna eftir andrúmsloftinu hér á landi og í öðrum ríkjum Vestur-Evrópu þegar Berlínardeilan og loftbrúin til Berlínar voru helstu fréttir hvers dags og hættan á hernaðarátökum milli Sovétríkjanna og Vesturveldanna var næstum áþreifanleg í loftinu. 

Bandaríkjamenn fluttu herlið sitt að mestu í burtu í stríðslok en söfnuðu kjarnorkusprengjum í staðinn sem tryggingu fyrir því, að ef Stalín gengi of langt í notkun herafla Sovétríkjanna og færi yfir línuna sem hann og Churchill höfðu dregið frá suðri til norðurs um þvera álfu, yrði þessum ca 50-80 kjarnorkusprengjum varpað á valdar borgir í Sovétríkjunum. 

De facto hernám Tékkóslóvakíu vakti ugg, því að það ríki hafði verið með lýðræðislega stjórn á vestrænan mælikvarða. 

Ekki þarf þó annað en að líta á Evrópukort til að sjá, að á þeim tíma lá landið eins og sverðsfleygur frá landamærum Vestur-Þýskalands alla leið austur að Úkraínu og var því afar mikilvægt hernaðarlega. 

Ætlun Stalíns með því að gera landið að leppríki Sovétríkjanna var að það yrði hluti af risavöxnum "stuðpúða" milli Vesturveldanna og Sovétríkjanna. 

Vesturveldin gátu enga rönd reist við innlimun Tékkóslóvakíu í þennan "stuðpúða", því að á korti Churchills og Stalíns hafði landið lent á "áhrifasvæði" Sovétríkjanna. 

Á sama hátt hreyfði Stalín ekki litla fingur til þess að aðstoða uppreisn kommúnista í Grikklandi. 

Kort Stalíns og Churchills gilti allan Kalda stríðs tímann, "járntjaldið" sem Churchill nefndi svo í frægri ræðu í Fulton háskóla vestra, var áþreifanleg staðreynd allt til 1989 og Rússar komustu upp með að bæla niður andspyrnu í Austur-Berlín 17. júní 1953, Ungverjalandi 1956, Tékkóslóvakíku 1968 og um stundarsakir í Póllandi 1980. 

Því er þetta rifjað hér upp að listaverkið Tuttugu logar við Hótel Sögu var að vissu leyti afleggjari þeirrar friðarhugsunar, sem fór um lönd við lok Kalda stríðsins. 

Ári eftir að listaverkið var gert, réðust nokkrar NATO-þjóðir inn í Írak og lýstu íslenskir ráðamenn yfir því að Íslendingar styddu þá hernaðaraðgerð heils hugar. 

Ekki var það nú samt gert í mínu nafni og margra annarra Íslendinga. 

Við lok Kalda stríðsins varð til munnlegt samkomulag Bakers utanríkisráðherra Bandaríkjanna við Gorbatsjof um að nágrannaríki Rússlands í vestri yrðu eins konar ný gerð af friðsamlegum "stuðpúða" milli Rússlands og Vestur-Evrópu. 

Eystrasaltsríkin og önnur fyrrverandi leppríki Sovétríkjanna litu hins vegar á aðild sína að NATO sem nauðsynlega tryggingu fyrir sjálfstæði aínu gagnvart hinum stóra nágranna sínum í austri. 

Færð voru rök fyrir hernaðaríhlutun NATO í deilurnar við upplausn Júgóslavíu sem aðgerð til að tryggja réttlátan frið þar um slóðir. 

Í framhaldinu héldu menn að svipaður árangur kynni að nást með hernaðaríhlutun í Líbíu 2011, sem við Íslendingar studdum eins og aðrar NATO-þjóðir.

Þar að auki hafa öflug NATO-ríki beitt hervaldi í Írak 1991 og 2003, veitt uppreisnarmönnum "Arabíska vorsins" hernaðarlegan stuðning frá 2011 og fallist var á skilgreiningu Bandaríkjamanna á hryðjuverkaárásunum á New York og Washington á þann veg að árás utan frá á eitt NATO ríki félli undir það ákvæði NATO-sáttmálans, að árás á eitt ríki NATO teldist árás á þau öll og yrði því svarað með því að ráðast inn í Afganistan. 

Núverandi Bandaríkjaforseti lagði áherslu á það í kosningabaráttu sinni 2016 að íhlutun Bandaíkjamanna í Írak 2003 hefði þvert ofan í yfirlýsingar um tilgang hennar skapað ófriðarbál í Írak og Sýrlandi, sem enn sér ekki fyrir endann á. 

Með öðrum orðum: Friðarbandalagið NATO ætti erfitt með að vera alltaf til friðs.

Ísland er aðildarríki að NATO og skemmdarverk á listaverki, sem er helgað ákveðnu friðsemdartímabili í sögu þess hernaðarbandalags, er því ein af afleiðingum andrúmsloftsins, sem nú ríkir í alþjóðastjórnmálum og í stríðsrekstri einstakra NATO-þjóða eða hernaðaraðgerðum í nafni allra bandalagsþjóðanna. 

Helst ætti að halda listaverkum og íþróttum utan við stjórnmál, en "svona er Ísland í dag" og "svona eru NATO og heimsstjórnmálin í dag."  

Telur að verkið verði aldrei til friðs