Gígaröðin Eldvörp. Landið búið að síga mikið áður vegna gufuaflsvirkjana.

Fyrir tveimur árum, ef rétt er munað, sýndu mælingar hjá Landmælingum á Akranesi, að á Reykjanesskaga hefði land sigið stórlega á helstu jarðvarmavirkjunarsvæðunum á Reykjanesskaga, annars vegar á Nesjavalla- Hellisheiðarsvæðinu og hins vegar á Svartsengis- Reykjanesvirkjunarsvæðinu. 

Fjallað var um þetta í bloggpistli hér á síðunni 17. janúar 2018. 

Mældist sigið nokkur ár þar á undan allt 18 sentimetrar og sjór var farinn að ganga á land í Staðarhverfi fyrir vestan Grindavík. 

Er landrisið núna aðeins lítill hluti af þessu sigi, sem kom undanfarin ár, og aðeins varð uppvíst um fyrir hreina tilviljun, því að ofangreindar upplýsingar voru aðeins birtar í innanhússpósti í þessu fyrirtæki á Akranes. 

Sigmundur Einarsson jarðfræðingur taldi á sínum tíma að þetta mikla sig væri tilkomið vegna þess hve mikilli jarðvarmaorku hefði verið dælt þarna upp á ósjálfbæran hátt. 

Það hefði þær afleiðingar að orkan í orkuhólfinu Svartsengi-Eldvörp og þrýstingur í borholum undir Reykjanesvirkjun færi dvínandi um allt að 25 prósent. 

Stefán Arnórsson jarðfræðingur hefur lýst þessu vel í ræðu og riti, og í forsendum gufuaflsvirkjana hefur talan 50 ára endingatími verið nefnd sem forsenda, sem er augljóslega of lágur tími til þess að hægt sé að tala um sjálfbæra þróun. 

Og heil túrbína, sem keypt var til Reykjanesvirkjunar, en aldrei notuð, segir ákveðna sögu.

Þess verður að geta, að staðsetningin "fyrir vestan fjallið Þorbjörn" eins og fyrst var nefnd í fréttum þýðir einfaldlega gígaröðina Eldvörp. Á efstu loftmynd sést hluti þessarar tíu kílómetra löngu gígaraðar, og er Svartsengi undir hlíð efst á miðri mynd. 

Þessi gígaröð er gott dæmi um hinar fjölmörgu eldstöðvar Reykjanesskagans, þar sem gosið hefur á sprungum, og þær kallaðar gossprungur í útvarpsfréttum.  

Á myndinni í miðið er horft til suðurs yfir gígaröðina, og sést Grindavík í fjarska efst til vinstri á myndinni. 

Á neðstu myndinni er horft til suðvesturs eftir gígaröðinni í átt til Reykjanestáar, og sjást gufumekkirnir í Reykjanesvirkjun fjærst.

Þær myndir af skjálftum, sem birtar eru þegar þessi pistill er skrifaður, sýna miðju þeirra undir fjallinu.  

Orðið rányrkja þykir ef til vill stórt orð, en það, að svo hart sé dælt upp, að orkan hrynji á nokkrum áratugum, er í hróplegu ósamræmi við þá skoðun, sem birt var í blaðapistlum Ólafs Flóvenz og Guðna Axelssonar, að því aðeins væri mögulegt að gera gufuaflsvirkjanir sjálfsbærar, að fara svo varlega af atað, að sjálfbærni væri möguleg og trygg til framtíðar. 

Forstjóri Landsvirjunar lét þau orð falla við vígslu Þeystareykjavírkjunar, að þar hefði verið hægt að byggja mun stærri virkjun, en ákveðið hefði verið að stíga varlega til jarðar og hafa virkjunina aðeins 90 megavött. Verður fróðlegt að sjá hvernig orkan endist þar.  

Auðvitað segir ofangreind þróun ef til vill ekkert um það, að minnsta kosti fyrir leikmenn, hvort landrisið og óróinn nú séu afleiðing af siginu eða hvort þetta ris hefði hvort eð er átt sér stað. 

Á þessu svæði hefur ekkert gosið í um átta aldir, svo að um engan samanburð er að ræða frá fyrri tíð hvað landris eða skjálfta varðar. 

Þetta allt geta helstu jarðfræðingar okkar reynt að leggja mat á. 

Vonandi er þetta ris aðeins á þann hátt eftirmáli landssigsins, að risið hætti þegjandi og hljóðalaust þegar landið hefur náð fyrri hæð. 

Slíkt fyrirbæri er þekkt frá síðari árum, þegar landris hófst og hætti við Krýsuvík. 

P.S. á miðnætti 26-27 jan: Hér má sjá skjálftakort vedur.is fyrir allt landið, og síðan stór skjálfti varð úti á Reykjaneshrygg á dögunum, hefur sést svona lína smáskjálfta sem liggur austur á Torfajökulsvæðið. Stór skjálfti,sem varð í Bárðarbungu sést líka vel sem græn stjarna ásamt kunnuglegri smáskjálftalínu frá Skeiðarárjökli um Bárðarbungu norður undir Öskju og Herðubreið. 

Óvissustig vegna kvikusöfnunar undir Þorbirni

Því færri hreyflar, því hagkvæmari kostur.

Allt frá fyrsta flugi Whrihgt bræðra til dagsins í dag, hafa framfarir í hreyflasmíði verið sá þáttur, sem mest hefur stjórnað þróun flugsins. 

Á millistríðsárunum fyrir 1939 voru helstu framfarir í loftaflsfræði og straumlínulagi komnar fram, en hins vegar var smíði bulluhreyfla á fljúgandi ferð. 

Vegna takmarkana á getu bulluhreyfla urðu stærstu sprengjuflugvélar að vera með fjóra hreyfla, en þeir komust í um 2200 hestöfl að afli hver í stríðslok, og síðustu stóru farþegavélarnar Dougslas DC-7-C og Lockheed Constellaation voru með 3400 hestafla hreyfla.

Á öllum flugvélaskalanum hefur það gilt frá upphafi að í meginatriðum er hagkvæmast að hafa hreyflana sem fæsta. 

Þá tók þotuöldin við í kringum 1960  með rúmlega 10 þúsund punda kný, og fyrsta þota Íslendinga var með þrjá hreyfla með 14 þúsund punda kný hvern. 

En hagkvæmustu þoturnar voru með tvo hreyfla, þótt stærðin væri mjög takmörkuð. 

Af þeim sökum og vegna þess að á þeim tíma þótti ekki vogandi að fljúga tveggja hreyfla þotum langt frá landi, urðu þriggja hreyfla vélar á borð við Douglas DC-10 og Lockheed L-1011 Tristar vinsælar í um 15 ár. 

Þá var leyft flug við afl tveggja hreyfla yfir úthöfin og vélar eins og Boeing 777 komu til skjalanna, velheppnaðar þotur, sem buðu upp á aukna hagkvæmni og rými á lengri leiðum. 

Með tilkomu Airbus A380 og stækkaðri Boeing 747 er þróun fjögurra hreyfla risaþotna komin á endastöð, einkum vegna þess að flugvellir heimsins eru ekki gerðir fyrir vélar með meira vænghaf en 80 metra. 

Af þeim sökum varð að slá örlítið af sparneytninni á Airbus 380, af því að vængurinn mátti ekki vera lengri. 

Af framangreindum ástæðum og ýmsum fleiri er því enn verið að þróa stærri og hagkvæmari tveggja hreyfla þotur, sem hugsanlega geta nálgast stóru "bumburnar" að stærð. 

Á síðustu áratugum aldarinnar 

 

Boeing prófaði nýjan risa