"Og ertu hræddur?"

Öldum saman lifðu Íslendingar við þær aðstæður, að helsti atvinnuvegur og lifibrauð þjóðarinnar byggðist á einhverri áhættumestu atvinnugrein heims, sjósókn. 

Og hávertíðin á landinu var við sunnan- og vestanvert landið frá janúar fram í maí í illviðrasömustu mánuðum ársins á vindasömustu slóðum jarðar á þeim árstíma, og í myrkri stóran part í janúar og febrúar. 

Þetta skóp ákveðið æðruleysishugarfar varðandi slysavarnir, því að þær virtust svo vonlausar.

Oft var sagt, þegar mistök eða áhættusækni ollu mannskaða: "Það gagnar engum að kafa niður í málið, hinir dauðu verða ekki vaktir til lífsins með því." 

Þetta ástand varaði langt fram eftir síðustu öld. 

Mágur minn, Sigfús Jóhannsson, sagði mér eitt sinn frá því, að þegar kapphlaupið um að verða aflakóngar stóð sem hæst á síðustu árum hans til sjós, hefðu hann verið á gömlum trébáti í foráttuveðri alla páskana og áhöfnin dregið línur fyrir aðra, sem ekki voru á sjó, höfðu lagt línurnar en flúið í land, án þess að fá tíma til að taka þær. 

Báturinn var orðinn það gamall og liðaður, að þegar vont var í sjóinn, þurfti að sæta færi til að opna dyr í honum, því að hurðirnar urðu fastar tvisvar á hverri öldu þegar báturinn valt, en losnuðu "á liggjandanum". 

Þegar veðrið var allra verst, hreint fárviðri, og engir á sjó nema þeir, voru þeir í vari undir Látrabjargi dögum saman og gátu ekkert veitt. 

Fór Sigfús þá að huga að því hvar gúmmíbjörgunarbáturinn væri, og fann hann neðst í bátnum, skorðaðan undir drasli niður undir kili. 

Orðaði hann það við skipstjórann og skipsfélaga sína, hvort báturinn gæti orðið að nokkru gagni svona óaðgengilegur. 

Þeir spurðu Sigfús hvað hann hefði verið lengi til sjós.

"25 ár," svaraði hann. 

"Til sjós í 25 ár," át skipstjórinn eftir honum, "25 ár, og ertu hræddur?" Tónninn leyndi sér ekki. 

Sigfús felldi þá talið og minntist ekki framar á gúmmíbátinn. Menn verða ekki aflakóngar ef þeir eru hræddir. 

Þó hefur lengi verið til kaldrifjað erlent máltæki: "Það eru til tvær tegundir af flugmönnum - hræddir flugmenn og dauðir flugmenn."

Í lok síðustu aldar urðu ákveðin tímamót í þessum efnum, þökk sé konu að nafni Kolbrún Sverrisdóttir, sem sætti sig ekki við það að ekki yrði reynt að komast niður að flakinu af rækjubátnum Æsu, sem hafði farist á Arnarfirði, til þess að komast að því hvað hefði valdið slysinu og mannskaðanum. 

Barátta hennar tók nokkur ár, ef ég man rétt, en að lokum hafði hún sitt fram. 

Fram að því hafði viðkvæðið oftast verið það að svona lagað væri þýðingarlaust, - ekki væri hægt að vekja hina dauðu aftur til lífsins. 

Þessi tímamót gengu raunar smám saman yfir á sjó, landi og í lofti í samtals nokkra áratugi í lok síðustu aldar, og slysarannsóknir og slysavarnir hafa skapað þann árangur að stórfækka slysum. 

Á síðasta ári varð ekkert stórt og mannskætt flugslys í áætlunarflugi í heiminum og á þessari öld hafa komið nokkur ár án manntjóns í sjóslysum hér á landi. 

Þegar farþegar í flugvélum eru látnir spenna á sig beltin og alls kyns varúðarráðstafanir hafðar í frammi er ekki lengur spurt með lítillækkandi tóni: "Ha, ertu hræddur?"

Eiga stóran þátt í fækkun banaslysa

Athugasemdir

[Geir Ágústsson, 30.1.2018 kl. 07:41]

Takk fyrir skemmtilega hugleiðingu.