Örlagaríkt samtal Agnars Koefoed-Hansen við Hermann Jónasson 1939.

Mikill fengur er að stórgóðri grein eftir Þór Whitehead í Morgunblaðinu í dag.

Við hana má bæta atviki, sem Churchill ýjar að og gerðist á útmánuðum 1939.

Í ræðunni, sem Hitler flutti 11. desember 1941 þegar hann rakti aðdragandann að því að Þjóðverjar og Italir sögðu Bandaríkjunum stríð á hendur, las hann upp langa upptalningu á ástæðum þessarar örlagaríku ákvörðunar, sem Þjóðverjar voru ekki skuldbundir að taka samkvæmt samningi Japana og Þjóðverja nema að ráðist hefði verið á Japani. 

Í upptalningunni, sem átti að lýsa því hve mikla þolinmæði og friðarvilja Hitler hefði sýnt gagnvart Roosevelt "og kerlingunni hans", nefndi hann bæði vaxandi ágang Bandaríkjamanna og það að þeir hefðu hernumið Evrópuþjóðina Íslendinga sem helstu dæmi um að óhjákvæmilegt væri að fara í stríð við Bandaríkin. 

En atvikið, sem var kannski lúmskara upphaf en margir halda varðandi velvilja milli Íslendinga og Breta gerðist á útmánuðum 1939 þegar Hitler vildi fá að gera aðstöðu fyrir Lufthansa á flugvöllum og flughöfnum á Íslandi fyrir farþegaflug yfir Atlantsha. 

Agnar Koefoed-Hansen var kornungur flugmálaráðunautur ríkisstjórnarinnar og með fróðustu mönnum í Evrópu vegna flugs fyrir Dani, Norðmenn og ekki síst Þjóðverja, þar sem hann komst inn í hringiðu uppbyggingar lofthers Görings, en þar voru gamlir orrustuflugmenn úr Fyrri heimsstyrjaldarinnar helstu burðarásar.

Agnar sagði hreint út við Hermanni Jónasson, að ef Íslendingar vildu gera eitthvað sem myndi flýta því sem allra mest að þeir drægjust strax inn í yfirvofandi stríð, fælist það í því að láta að vilja Hitlers. 

Nú stæðu yfir hröðustu framfarir í smíði herflugvéla í sögunni og stutt væri í að þær yrðu með meira en tvöfalt aflmeiri hreyfla og eftir því miklu hraðfleygari, langfleygari og skæðari vopn en heimurinn hefði orðið vitni að fyrr. 

Hermann fór að ráðum Agnars og vakti þessi neitun Íslendinga athygli erlendis, þar sem Hitler fór með himinskautum um þetta leyti við að leggja undir sig Tékkóslóvakiu í kjölfar innlimunar Austurríkis 1938, og friðþægingarstefna þar sem látið var eftir honum æ ofan í æ varð alls staðar ofan á. 

Það má sjá á ummælum Churchills og heimsókn hans til Íslands 1940 að hann kunni að meta þessi heilindi Íslendinga og sköruleika.  

 

Þegar Churchill heillaði Íslendinga

Athugasemdir

[Hörður Þormar, 17.8.2021 kl. 13:13]

Ég held það hafi verið Jodl hershöfðingi sem sagði, skömmu áður en hann var hengdur, að stríðið hafi verið tapað þegar Þjóðverjum tókst ekki að hertaka Moskvu haustið 1941.

[Ómar Ragnarsson, 18.8.2021 kl. 12:52]

Þjóðverjar voru á fullri siglingu í átt til Moskvu í ágúst 1941 og komnir hálfa leið, þegar Hitler tók þá misráðnu ákvörðun að skipa Guderian að taka vinkilbeygju til hægri í átt til Kiev í Ukrainu. 

Þetta var að vísu í samræmi við sýn Hitlers allt frá Mein Kamph um að yfirráð yfir "kornbornforðabúri" Ukrainu væri forgangsatriði í þýsku yfirráðum í austurvegi.

Að vísu tókst að standa að stærstu innilokun og upprætingu hers í hernaðarsögunni í Ukraínu, en það vó þyngra, að sóknin til Moskvu var tafin um sex vikur áður en rússneski veturinn skall á, og það gaf Rússum færi á að senda her um Síberíu frá japönsku landamærunum með nýjum yfirburða T-34 skriðdrekum í orrustuna um Moskvu. 

Japanir voru þegar á leið í stríð þetta haust, sem krafðist alls hernaðarmáttar þeirra í komandi stríði á Kyrrahafi.