Beint lýðræði, þjóðareignin og sjálfbær þróun mikilvæg.

P. S. 

Það er óvenjulegt að byrjað sé á P.S. efst á blaði, en það er vegna þess að að eftir að ég skrifaði þennan pistil, hefur mér verið send aðeins ein grein í frumvarpi stjórnarskrárnefndar varðandi sjálfbæra þróun, þar sem búið er að ryðja því hugtaki út úr frumvarpi stjórnlagaráðs og setja inn loðinn, linan og máttlausan langlokutexta. Ég trúi varla mínum eigin augum, sjá athugasemdir nr. 2 og 3.

Þegar stjórnlagaráð starfaði var aflað sem flestra gagna um beint lýðræði og þjóðaratkvæðagreiðslur í öðrum löndum. Meðal annars fóru tveir fulltrúar úr ráðinu, Salvör Nordal og Þorkell Helgason, í sérstaka kynnisferð til Sviss til að kynna sér framkvæmd þjóðartkvæðagreiðslna þar og áhrif þeirra á stjórnarfar í landinu.

Þorkell er einn helsti sérfræðingur okkar Íslendinga í kosningakerfum, og mjög dýrmmætt var að hafa hann og annan kunnáttumann, Pawel Bartotzek, í C-nefnd ráðsins, sem fjallaði um þetta efni og kosningalög almennt.

Athygli vakti í þessari könnun, að lög um þjóðaratkvæðagreiðslur erlendis hefðu yfirleitt reynst vel og ekki grafið undan stöðugleika í stjórnmálum.

Einnig það atriði, að prósentutalan um fjölda undirskrifta var bara eitt atriði af mörgum, sem skipta máli varðandi farsæla notkun þjóðaratkvæðagreiðslna.

Í Sviss eru afar strangar og nákvæmar reglur um alla umgerð og framkvæmd slíkra atkvæðagreiðslna sem meðal annars hafa haft þau áhrif, að nokkur misseri líða að meðaltali frá því að fyrst er farið að ræða um atkvæðagreiðslu þangað til hún er framkvæmd.

15% talan sýnist vera lág, en í ljósi af framansögðu er hún ekki of lág.

Vel þarf að fara ofan í saumana á komandi texta í tillögum stjórnlaganefndar um auðlinda- og umhverfismál.

Í starfi stjórnlagaráðs þurfti að hafa fyrir því að koma ákvæði um sjálfbæra nýtingu auðlinda inn, enda myndi vöntun á slíku ákvæði gefa áfram grænt ljós hvað stjórnarskrána snerti að rányrkja væri leyfileg, - en rányrkja er andstæða sjálfbærrar þróunar.

Rök okkar Ara Teitssonar varðandi tillögu um að hafa skyldu um sjálfbæra þróun í stjórnarskrá snerust að því að benda á hliðstæður í bestu og nýjustu stjórnarskrám nágrannalandanna og á það, að Íslendingar við undirrituðum Ríó-sáttmálann um sjálfbæra þróun árið 1992.

Þjóðaratkvæði ef 15% vilja það

Alltaf koma menn af fjöllum sem fá laun í samræmi við "ábyrgð."

Í íslenska banka- og efnahagskerfinu virðist gilda ein meginregla, að bankinn, bankastjórarnir og yfirmenn fjármálafyrirtækja hafi ævinlega tryggingu fyrir því að þurfa aldrei að taka ábyrgð á því sem aflaga kann að fara.

Miðað virðist við það að ævinlega fái fjármálakerfið sitt, en að fari eitthvað úrskeiðis, sitji lántakendur, viðskiptamenn eða ríkið uppi með tapið.

Í þessu kerfi skammta yfirmenn sér ofurlaun á þeim forsendum að þeir beri svo mikla og þunga ábyrgð.

Ef vel gengur er þrýst á um bónusa, arð og launahækkanir langt úr takti við launakerfið í þjóðfélaginu.

Ef illa gengur hverfur hins vegar talið um ábyrgðina og aðrir en stjórnendurnir, í þessu tilfelli banki í almannaeigu og almenningur, verða að taka á sig skellinn, sem felst í því að láta utanaðkomandi aðila eða braskara, sem kunna tökin á því að sópa til sín milljarða verðmætum í gegnum einkavæðingu, hlunnfara seljendur.

Þessir vernduðu stjórnendur koma af fjöllum varðandi það sem er að gerast á þeirra vakt og þrýstingurinn á hærri ofurlaun vex bara.

„Þetta er það vitlausasta sem við höfum gert“

"Stoltur þátttakandi" eða "auðmýktur og niðurlægður"?

Ég á veski mínu svipað kort og greiðslukort, sem ég keypti í Bandaríkjunum 2002. Þetta kort var bandarískur ferðamannapassi sem veitti aðgang að þjóðgörðum þar í landi í eitt ár.

Á kortinu stóð "Proud partner" eða "Stoltur þátttakandi"

Það þýðir að eigandi náttúrupassans fellst á að verða stoltur þátttakandi í viðhaldi og vernd þjóðgarðanna og uppbyggingu fyrir ferðafólk.

Efst til hægri á passanum stendur: "Experience your Amerika", "upplifðu þína Ameríku."

Hvergi stendur að aðeins útlendingar eigi að kaupa þennan passa ef þeir vilji fá að fara á sem ódýrastan og einfaldastan hátt inn í bandaríska þjóðgarða.

Í Bandaríkjunum er það þannig, að allir, líka "heimamenn" verða að kaupa svona passa.

Og allir, líka útlendingar, fá að upplifa sína Ameríku, því að þessi náttúruverðmæti eru dýrgripir alls mannkynsins.

Alls staðar er þess gætt að halda umferð innan þeirra marka sem landið þolir. Það var langur biðlisti eftir því að fá að ganga um 1600 kílómetra langa göngustíga í Yellowstone og kaupa sér leyfi á ákveðnum dögum, sem lausir væru frammi í framtíðinni.

Það var 14 ára biðlisti eftir því að fá að sigla niður Miklagljúfur til þess að hver, sem það gerði, hefði tryggingu fyrir því að upplifa þann frið, þá ró og þá hrifningu sem þar var að finna.

Myndin á náttúrupassanum er af Delicate Arch í Arches-þjóðgarðinumm, en þessi steinbogi er í skjaldarmerki Utah-ríkisins.

Hér á Íslandi væri það áreiðanlega krafa að allir geti ekið á rútu eftir hraðbraut á 90 kílómetra hraða að þessum steinboga.

En þannig er það ekki. Síðustu ca fjóra kílómetrana verður ferðafólk að ganga eftir nákvæmlega sömu slóð og fyrstu landnemarnir gengu til að "upplifa" það sem þeir upplifðu á nákvæmlega sama hátt og þeir.

Hér á landi ætlaði allt vitlaust að verða þegar heitið "náttúrupassi" var nefnt. Talað var um að við Íslendingar værum "niðurlægðir" á "auðmýkjandi hátt" ef við yrðum látnir greiða fyrir aðgang að "okkar" náttúruverðmætum.

Í allri umræðunni er nær eingöngu talað um að útlendingar einir eigi að borga fyrir aðgang að íslenskum náttúruverðmætum. Skylda eigi útlendinga til að fara á námskeið við komuna til landsins, væntanlega yfir ein og hálf milljón manns á þessu ári.

Í landi frelsisins, Bandaríkjunum, teljast slík sjónarmið löngu úrelt. En hér á landi eru slíkar hugmyndir taldar "nýjar" og ferskar.

 

Ítalir taka upp ferðamannapassa

Gersamlega úreltur bíll en samt góður safngripur?

Saga DeLorean bílsins og mannsins með þessu nafni, sem plataði sjálfan sig og alla til að framleiða hann hér um árið með slæmum fjárhagslegum afleiðingum fyrir alla, gerir það að verkum ásamt notkun hans í Aftur til framtíðar, að 300 ný eintök af honum verða líklega ágætis safngripir.

DeLorean, Ford Edsel og Aston Martin Lagonda eru meðal þekktustu dæma að endemum um misheppnaða bílaframleiðslu, og það gerir þá að safngripum.

John DeLorean var afbragðs bílahönnuður og náði langt hjá GM. Meðal þekktustu bílanna sem hann hannaði var Pontiac GTO, löngu klassískur "muscle car".

Saga DeLorean var líka klassísk, um mikinn uppgang ungs manns, ris hans og falls með gjaldþroti verksmiðju hans í Norður-Írlandi og vandræða fíkniefnamálum.

DeLorean var að hluta til bíll langt á undan sinni samtíð með notkun plastefna, en sú notkun er nú að ryðja sér til rúms í framleiðslu flugvéla og bíla.

En megin markaðshugmyndin og hönnunin voru ekki á því plani. Bíllinn kom fram á kolröngum tíma orkukreppu og vandræða í bílaframleiðslu. Það gilti svipað um DeLorean og Ford Edsel, "the aim was right but the target moved."

Það sem gerði bílinn magnaðan við að sjá hann með hönnuðinn standandi við hlið hans, var sú staðreynd að John var 1,93 á hæð, en bíllinn aðeins 1,14 en samt gat þessi risi auðveldlega sest niður í hann.    

DeLorean bíllinn var einn fárra bíla á þeim tíma, sem var 2 plús 2 sportbíll með vélina aftur í og stóð Porsche 911 langt að baki í aksturseiginleikum og getu.

Annar sportbíll, Renault Alpine, var af svipaðri gerð, en enda þótt sama vél og var í Alpine væri notuð í DeLorean var Alpine betur heppnaður sportbíll.

Renault gafst upp á að selja og þróa Alpine en Porsche 911 hefur haldið velli til þessa dags í krafti snilldarþróunar sem gerir hann að sportbíl í sérflokki.

Að hafa svona stóra vél vel fyrir aftan afturhjól á að vera vonlaust dæmi, hvað öryggi og aksturseiginleika snertir, en tæknimenn Porsche hefur samt tekist að leysa það verkefni nógu vel til þess að menn undrast yfir því.  

Helsti kostur 911 miðað við sportbíla af svipaðri stærð, er að það skuli vera hægt að troða tveimur persónum í aftursæti.

Helsta sérstaða DeLorean auk efnisnotkunar eru vængjahurðirnar. Án þeirra væri hann ekki sá safngripur sem hann er. En að öllu öðru leyti stendur hann bestu sportbílum nútímans langt að baki.

Aftur til framtíðar: DeLorean snýr aftur