"Já", og málið dautt.

Í einni af tíufréttum Sjónvarpsins í gærkvöldi var sagt eitt orð, sem var allt í senn, það sem þessi frétt og fleiri fréttir undanfarna daga höfðu snúist um, og það sem aðilar fréttanna af dauða Lagarfljóts höfðu byggt allan sinn málarekstur á.

Orðið sagði forstjóri Landsvirkjunar: "Já." Það var svar við spurningu fréttamannsins um það hvort Landsvirkjun myndi bæta þeim landeigendum Lagarfljóts skaðann, sem þeir yrðu fyrir vegna áhrifa Kárahnjúkavirkjunar.

Jáið táknaði peninga, það sem málið hefur snúist um frá upphafi, eins fljóttekna peninga og unnt er að fá á hverjum tíma.

Það voru peningar í spilinu í upphafi þegar ákveðið var að beita aðeins varúðarreglu gagnvart virkjanahagsmunum en ekki varðandi náttúruna.

Miðað var við rennsli áranna 1965-1990 þegar stærð miðlunarlóns og virkjunar var ákveðin svo að öruggt væri að nóg vatn væri þótt það kæmu köld ár, vond vatnsár. Ég og fleiri bentum á að vísindamenn spáðu hlýnandi loftslagi og þess vegna væri hægt að komast af með minni vatnshæð í Kelduárlóni, svo að hinu fagra Folavatni yrði þyrmt .

Á það var ekki hlustað enda töldu helstu forkólfar virkjunar að kenningin um að útblástur gróðurhúsalofttegunda yllu hlýnun og væri tómt bull "öfgamanna" í umhverfismálum. 

Peningar réðu þá og ráða hér enn ferðinni, skammtímagróðinn af því að bruðla sem mest með orkulindir jarðar og taka ekkert tillit til áhrifanna á lofthjúpinn.

Það hentaði líka að nota köldustu ár síðustu aldar sem forsendu fyrir áætlunum um rennsli og aurburð í stað þess að skoða hvað gæti gerst þegar loftslag hefði hlýnað.

Með því að nota köldu árin komu út lágmarkstölur varðandi hvort tveggja sem hægt var að byggja á þá niðurstöðu að áhrifin yrðu ekki þau, sem nú liggja fyrir.

Engu að síður taldi Skipulagsstofnun að áhrifin yrðu verulega mikil.

En þegar Siv sneri því niður í að áhrifin yrðu ekki mikil var það barið ofan í lýðinn fyrir austan að skilyrði Sivjar, eitt af hinum "20 ströngu skilyrðum" myndu breyta öllu.

Voru sum þeirra, svo sem dreifing rykbindiefna úr flugvélum og ákvæði um berggang sem sagður var í 3ja metra fjarlægð frá mannvirkjum en var í raun í 3ja kílómetra fjarlægð!

Ástandið fyrir austan var þannig á þessum tíma það kostaði að vera úthrópaður og nánast útskúfað úr samfélaginu að hafa nokkrar efasemdir.  

Öllum mátti vera ljóst að "skilyrði" umhverfisráðherra voru máttlaus og að hlýnunin, sem var komin af stað, myndi valda mikilli rennslisaukningu og aukningu aurburðar.

Þess vegna virkaði upphlaup landeigendanna nú þannig, að ýmsir hafa áreiðanlega hugsað: Þeim var nær.

En jáið, peningarnir sem veifað var í gærkvöldi er þungamiðja málsins sem alla tíð hefur verið rekið þannig að lykilaðilar þess geti grætt á því.

Þegar ákveðið var að fara í virkjunina, hefðu þeir, sem það ákváðu, átt að ganga hreint til verks og upplýsa um það að afleiðingar hennar myndu þýða viðbótarkostnað, meðal annars vegna dauða lífríkis Lagarfljóts og landbrots við bakka þess.

En allt var gert, sem hægt var, til þess að leyna því hver kostnaðurinn gæti orðið og tekin vísvitandi hrikaleg áhætta varðandi borun ganga í gegnum mikið misgengi, sem forðast var að kanna á þeim forsendum að "við ætlum í gegn þarna hvort eð er." Sem hefði getað mistekist algerlega.   

Athugasemdir

[Þorsteinn Briem, 15.3.2013 kl. 23:34]

Árans sauður er hún Siv,
öllu fögru drekkir,
úr Halldórs síðu hún er rif,
hana Skrattinn þekkir.

[Jósef Smári Ásmundsson, 16.3.2013 kl. 10:57]

Svo lengi lærir sem lifir.Ég játa það að ég var á þessum tíma ekki par hrifinn af baráttu náttúruverndarsinna.þótti þeir full öfgasinnaðir.En þegar þetta kemur síðan upp held ég verði að biðja alla sem stóðu í þessari baráttu afsökunar fyrir mína hönd að taka afstöðu með virkjunarsinnum.Aðrir verða bara að gera það upp við sig hvort þeir berja höfðinu við steininn.

[Gunnlaugur I., 16.3.2013 kl. 14:30]

Sæll Ómar.

Þó svo að lífsskilyrði fiska í Lagarfljóti hafi versnað vegna Kárahnjúkavirkjunar þá virðist samt enn lifa þar fiskur. Það var líka alveg fyrirsjánlegt að lífsskilyrði fiskistofna myndu versna við þessa aðgerð. Reyndar voru lífsskilyrði fiska reyndar aldrei góð í Lagarfljóti. Alltaf hefur verið lítið af fiski þar, vegna lélagra skilyrða sem þar voru fyrir. Þess vegna voru hagsmunir bænda, landeigenda eða annarra af fiski eða fiskigengd mjög óverulegar og litlar og aldrei neitt sem einhverju stóru máli skipti.

Hinns vegar má segja að þetta sé eitthvert tap fyrir náttúruna í heild þó svo að enn lifi þarna fiskur og engar þessara fisktegnda séu í neinni útrýmingarhættu, hvorki þarna né annars staðar í íslenskri náttúru.

Einnig má benda á það á móti að fiskgengd og lífsskilyrði fiska hefur á sama tíma stóraukist í Jöklu, einmitt af völdum þessa og það miklu mun meira en spár höfðu gert ráð fyrir.

Því má alveg segja að það séu einskonar mótvægisaðgerðir, sem hafi heppnast mjög vel.

Hinns vegar held ég að það mætti alveg vinna að mótvægisaðgerðum í Lagarfljóti sjálfu og hliðarám hennar. Aðgerðum sem gætu skilað góðum árangri. Þetta gætu orðið kostnaðarsamar aðgerðir en það er alveg réttlætanlegt þegar náttúran er annars vegar og svona miklum fjármunum var eytt í þessa umdeildu virkjun.

Þessar aðgerðir miðuðu að því að gera vatnasvæðið og bergvatnsárnar og lækina sem í fljótið rennur fiskivænni. Þetta mætti gera með ýmsum hætti s.s. með fiskirækt og bæta skilyrði fiska og bæta hrygningarskilyrði og seiðabúskap þessara svæða.

Við útföll þessara bergvatnsáa og lækja mætti búa til varnargarða sem að mynduðu eins konar lón út í Löginn sjálfan með útopi úti í sjálft fljótið í vari við straumvatnið.

Þannig kæmist beljandi straumvatnið ekki beint inn í þessi lón en þar blandaðist bergvatnið hinu skólpaða vatni hægar og þörungagróður og annað líf gæti betur dafnað þar.

Þannig yrðu lónin sjálf líka miklu lífvænlegri fyrir fiskbúskapinn og varnargarðarnir sem að þau mynduðu gætu líka verið fallega byggðir úr grjóti og vaxnir gróðri og þannig aukið fuglalíf og fjölbreytileika gróðurfarsins.

[Guðmundur Jónsson, 16.3.2013 kl. 14:54]

Þannig er með allt það vatn sem rennur til sjávar frá jöklum landsins að það rífur með sér jarðefni á leiðinni. Uppistöðulón virkjanna draga úr þessu þar sem þau draga úr hraðasveiflum vatnsins á leið til sjávar og hluti efnisins stoppar í lónunum sem botnfall. Þegar farvegi vatnsins er breytt eykst líka framburður tímabundið þangað til jafnvægi kemst á. Lónin á Tungnaár svæðinu fylltust af fiski 10 til 20 árum eftir framkvæmdir á svæðinu.

Þegar á heildina er litið má segja að Ef aukning verður á jarðefnaefnablöndun vatns á einum stað er það vegna þess að efnablöndunin minkar einhverstaðar annarstaðar. Það þýðir með öðrum orðum að ef lífskilyrði versna í Lagarfljóti vegna þessa þá batna þau jafn mikið einhverstaðar annarstaðar þegar á heildina er litið.

Þannig eru jarðabætur með peningum og mótvægisaðgerðum fyrir þá staði sem ástandið versnar á ekki bætur fyrir eitthvað sem glatast heldur frekar bætur vegna þess að hlunnindin færast á milli jarða í sveitunum.

Það er svo annað sjónarmið að við sem búum á íslandi í dag megum ekki breyta neinu.

[Ómar Ragnarsson, 16.3.2013 kl. 17:11]

Jökla og Kringilsá, sem fylla Hálslón að aurvatni, þar sem skyggni í vatninu er er aðeins 4-5 sentimetrar, eru einfaldlega aurugustu ár á norðurhveli jarðar.

Þess var gætt að að það vitnaðist ekki þegar sú niðurstaða á vegum rammaáætlunar lá fyrir, að Kárahnjúkavirkjun myndi hafa í för með sér mestu mögulegu neikvæð og óafturkræf umhverfisáhrif sem hægt væri að hrinda í framkvæmd á Íslandi.

Áhrifin á Lagarfljót voru smámunir í þessu sambandi miðað við hervirkin uppi á hálendinu.