Gífurlegir kraftar í óveðrum og sviptivindum.

Í óveðrum, svo sem þrumuveðrum og sviptivindum hlémegin við fjöll, búa gríðarlegiri kraftar, og þarf ekki átök heits og svalara lofts í Suðurlöndum til. 

Flugmenn kannast við það að geta lent í uppstreymi, sem nemur meira en 2000 fetum á mínútu, og lenda síðan skömmu síðar í jafnmiklu niðurstreymi. Í slíku tilfelli er mismunurinn á klifri og falli allt að 5000 fet á mínútu. 

Þegar flugvél lendir á snöggu augabragði í slíkum sviptingum getur hún orðið gersamlega stjórnlaus og átökin skemmt hana svo mikið að hún verði ekki flughæð. 

Versta veður af þessu tagi, sem ég minnist, var í botni Reyðarfjarðar 21. október árið 1966. 

Ætlunin var að fljúga einn á lítilli tveggja manna Ercoupe vél,(sjá mynd af vél af þessari gerð) frá Reyðarfirði um Fagradal.

Hvöss norðvestanátt var og bjart Reyðarfjarðarmegin, en skýjahulan lægri Egilsstaðamegin. En skyggni var nægilegt til sjónflugs alla leið.

Vélin var með kraftlítinn hreyfil og nokkuð byljóttur vindur, svo að það var helst að hafa áhyggjur af flugtakinu, en það gekk vel og vélin fékk svo góðan mótvind eftir flugtakið að hún klifraði hratt og vel.  

 

Til þess að losna við ókyrrð á leiðinni hugðist ég klifra eins hátt upp og hægt væri Reyðarfjarðarmegin áður en lagt væri í flugið í átt til Egilsstaða.

Þetta gekk sæmilega til að byrja með en þegar komið var í um 1500 feta hæð, var eins og gripið væri með hrammi í flugvélina, svo að hún byrjaði að þeytast upp svo hratt að ég las 3000 feta hækkun á mínútu á klifurmælinum.

Vélin þeyttist á augabragði upp í rúmlega 3000 feta hæð þegar aðal lætin byrjuðu og sviptivindar og hviður skullu á henni úr öllum áttum, bæði ofan frá og neðan frá og á hlið.

Hraðinn á hraðamælinum rauk svo hratt upp að hann nálgaðist rauða strikið sem markar hámarks leyfilegan hraða. Þótt ég drægi af afli hreyfilsins hélt hún áfram að snarhækka flugið. 

Skyndilega féll hraðinn niður undir ofrishraða og vélin fór inn í frjálst fall, svo svakalegt, að taska, sem ég hafði á gluggahillu fyrir aftan mig, skall upp í þakið og opnaðist, svo að munir úr henni dreifðust yfir mig og svifu sumir í þyngdarleysi fyrir framan mig.

Þessi flugvél var með minnstu hliðarstýrum sem nokkur flugvél hafði, og var reyndar hönnnuð þannig að engin hliðarstýri væru á henni, heldur hafði þeim verið bætt á hana eftirá.

Auk þess að falla niður 2000 fet á mínútu snerist hún sitt á hvað. Ég varð að nota aðra höndina til að reyna að greiða úr draslinu sem sveif fyrir framan mig á sama tíma og reynt var að hafa stjórn á vélinni og ná hraðanum upp svo hún ofrisi ekki, jafnframt því að nú kom jörðin æðandi á móti mér í fallinu.+

Á fullu afli hreyfils klifrar svona vél í kyrru lofti um 700 fet á mínútu, þannig að það skilaði litlu á móti meira en 2000 feta falli á mínútu. Eina leiðin til að forðast brotlendingu er þá að auka hraðann svo mikið að þegar komið er alveg niður undir jörð sé hann nægilegur til að fljúga lágt undan vindi.

Til þess kom þó ekki, því að skyndilega þeyttist vélin aftur upp eins og hún hafði gert í upphafi.  

Næstu mínútur voru þær verstu á öllum flugferli mínum, því að það var nær ómögulegt að hafa nokkra stjórn á vélinni sem snerist og þeyttist til á alla kanta. Eftir nokkurra mínútna baráttu við stjórn vélarinnar hélt ég að mín síðasta stund væri komin þegar vélin gerði ekkert nema að endasteypast á alla kanta og falla hættulega lengi og hratt niður á köflum. 

Það eina sem þó var hægt að gera var að reyna að láta vindinn hrekja sig út eftir firðinum og sjá til hvort skilyrðin yrðu betri. Í þessari miklu ókyrrð var óhugsandi að reyna að lenda aftur og eina leiðin að reyna að finna svæði þar sem hægt væri að hækka flugið á ný.

Það tókst þegar komið var aðeins austur fyrir þorpið og þá tókst að hækkað flugið það mikið að hægt væri að komast norður um svonefndan Svínadal, sem liggur austan við Fagradal og samsíða honum, og reyna að nýta uppstreymi við austurhlíðar dalsins.

Þegar komið var við illan leik til Egilsstaða og hægt að skoða málið betur kom í ljós að vindurinn í fjallahæð hafði aukist mikið í dagrenningu, og var kominn yfir 50 hnúta.

Þar að auki háttar þannig til í botni Reyðarfjarðar, að þar liggja alls fimm dalir niður að fjarðarbotninum og vindstrengirnir, sem komu niður þessa dali mynduðu algeran suðupott yfir innsta hluta fjarðarins.

Misvindi, sem gæti hafa grandað þotun AirAsia, geta ekki aðeins orðið sérlega hættuleg í öflugu þrumuveðri (thunderstorm) heldur líka niðri við jörð og nefnast þá wind shear á erlendu flugmáli.

Hin mikla og skyndilega hækkun þotunnar gæti bent til þess að hún hafi lent inn í slíku misvindi, að eitthvað hafi gefið sig og / eða vélin orðið stjórnlaus.      

Hækkaði skyndilega flugið

Athugasemdir

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 1.1.2015 kl. 17:28]

 Takk Ómar fyrir frásögnina, "gaman" að þessum lífsreynslusögum þínum úr fluginu!

Einhvern vegin finns manni ósennilegt að t.d. ísing hafi grandað vélinni.Áreiðanlega frostlaust í nokkra hæð þarna. Líklegra eins og þú segir að hún hafi laskast illa í lóðréttum loftstraumum. Það að farþegarnir voru komnir í björgunarvesti er þó einkennilegt og bendir til einhverskonar nauðlendingar. Ef svo er þá er ekki hægt að útiloka að einhver hafi komist af. Leita áfram!

        Vonandi þó að ekki hafi verið þarna svipað á ferðinni og hjá frönsku Airbus vélinni sem ofreis ítrekað þar til hún skall í hafið vegna vanþjálfunar flugmanna. Að búið sé að útileka þann möguleika með réttri þjálfun.

[Þorkell Guðbrands (IP-tala skráð) 1.1.2015 kl. 21:24]

Svona vél var lengi á Króknum, meðan flogið var þar sem er nú liðin tíð. Það er sannarlega ekki orðum aukið að Ercoupé hafi verið kraftlítil en líklega hefur hún verið eins og margar þessar gömlu rellur með talsverðan aukastyrk í constructioninni. En eins og Bjarni Gunnlaugur ýjar að, þá er það nú víða erlendis orðið þannig, að flugmenn treysta meira á sjálfvirkan stjórnbúnað en eigin getu og reynslu.

[Haukur Kristinsson (IP-tala skráð) 1.1.2015 kl. 21:55]

Neyðarlending á sjónum?

http://www.nzz.ch/panorama/verunglueckte-air-asia-passagiermaschine-womoeglich-auf-wasser-notgelandet-1.18453522

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 1.1.2015 kl. 23:38]

Vandamál vegna veðurs í mikilli hæð, nauðlending í miklum öldum og farþegar á floti í björgunarvestum.

Tilgáta 1.  Hreyflar skemmdust vegna ísingar og ekki hægt að koma þeim í gang aftur

        2. Skemd á vél vegna lóðréttra loftstrauma sem olli því að drapst á hreyflum. (eldsneytisleki?)

        3.  Vegna ísingar þá trufluðust flugmælitæki sem olli rugli í tölvubúnaði og flugmenn ekki þjálfaðir til að eiga við vandann. Flugvélin ofreis ítrekað á leiðinni niður en ekki sent út neyðarkall heldur reynt að vinna í málinu með öfugum árangri.  (Sama og hjá frönsku vélinni)

Einkennilegt að ekki skuli hafa verið sent út neyðarkall á leiðinni niður. Bendir því miður sterklega á nr. 3.  

[Jón Logi (IP-tala skráð) 2.1.2015 kl. 18:15]

Þar sem við, Ómar erum nú búnir að skrölta svolítið saman, þá rifjast upp 2 tilvik.

1 sinni á TF-TAL, þegar við lentum í ofur uppstreymi á leiðinni til Landmannalauga, svo að vélinni þurfti að halda svo hún sprautaðist ekki upp, og á "lean" var hraðinn við rauða strikið.

Og svo niðurstreymi á Frúnni undir Eyjafjallajökli, þar sem að með allt í rauða botni var klifur ekkert. En upp fórum við þó með krókaleiðum.
Alltaf gott að fljúga með gamalreyndum ;)