"Blessuð sértu, sveitin mín"?

Ef niðurstaða sinnuleysis landsmanna gagnvart Mývatni leiðir til hruns alls lifríkis við vatnið verður hið jarðfræðilega útlit vatnsins enn að vísu til staðar og mun laða ferðafólk áfram að því.

Gervigígarnir verða áfram. Dimmuborgir líka. Kálfaströnd með vogum sínum og hraunskúlptúrum.

En það er aðeins helmingurinn af aðdráttaraflinu. Hinn helmingurinn er heimsfrægt og verðmætt lífríki þess og Laxár og á plánetu eins og jörðinni þar sem lífríki á undir högg að sækja af mannavöldum, verður slíkt lífríki ekki metið til fjár.

Vatnið er örgrunnt og fyrir löngu hefði verið átt að vera búið að því að rannsaka, hvort byggð við það og umsvif öll eru ekki komin fram yfir það að hægt sé yfirleitt að ráða við sívaxandi skólp og mengun, sem steðjar að því, nema að minnka byggðina og færa hótel og önnur mannvirki yfir á annað vatnasvæði.

Eða þá að leiða skólp og mengandi efni frá vatnsverndarsvæði Mývatns.

Mér skilst að ekkert lát eigi að vera á nýbyggingum, meðal annars stóru og nýju hóteli alveg niðri við bakka þess hjá Reykjahlíð.

Allir halda áfram gróðasókn sinni, þótt að í það stefni, að varan, sem á að selja, lífríkið allt, verði uppétin eins og þegar kartöflubóndi étur allt útsæðið.

Þjóðsöngur íslenskra sveita, "Blessuð sértu sveitin mín" varð til í Mývatnssveit.

Öll umgengni íslensku þjóðarinnar, sem ber ábyrgð á vatninu, er í æpandi ósamræmi við upphafsljóðlínu þess söngs.

Bregðist við eins og við náttúruhamförum

Hvers vegna sjá útlendingar það sem við sjáum ekki?

C-117 flugvélin var í grunninn DC-3, hernaðarleg útgáfa smíðuð á síðustu árum framleiðslunnar á DC-3 eða C-47. Hún var miklu hraðskreiðari en DC-3, meðal annars vegna þess að afl hreyflanna var aukið um fjórðung, hjólahúsinu var lokað alveg þegar hjólin voru dregin upp, og vængendar og stélfletir voru endurbættir.

Stór kostur DC-3 var að ofrishraðinn var aðeins 67 mílur, sem er álíka og á mörgum litlum einhreyfils vélum og vegna þess hvað hjólin voru stór var hægt að lenda vélinni á frumstæðumm lendingarstöðum.

Flugvélarflak á eyðisandi er ekkert sem Íslendingum finnst merkilegt og því kann okkur að finnast óskiljanlegt hvílík aðsókn útlendinga er að vélinni eftir að við sjálfir höfum ekki farið að henni í rúm 40 ár.

En myndirnar sem erlendir ferðamenn taka af flakinu, sem er þarna í miðri víðáttumikilli sandauðn, með að því er virðist óendanlega sandfjöru nálægt, og mikilfenglega jökla á hina hliðina er eitthvað, sem hvergi er hægt að taka mynd af annars staðar í heiminum.

Þess vegna er þessi staður merkilegur eins og hann er núna og þess vegna á ekki að hrófla við honum.

Töldu að dagar þeirra væru taldir

Stjórnarskrárumræða Sveins Björnssonar endurlífguð.

Í nýjársávarpi sínu 1949 brýndi Sveinn Björnsson, þáverandi forseti Íslands, Alþingi til að efna loforð talsmanna þingflokkanna frá 1943-44 um að setja landinu nýja íslenska stjórnarskrá í stað þeirra bráðabirgðastjórnarskrár, sem samþykkt var við stofnun lýðveldis.

Þá var senn liðin öld síðan Trampe greifi, fulltrúi Danakonungs, sleit þjóðfundi þar sem Íslendingar unnu að samningu íslenskrar stjórnarskrár.

1874 "gaf" Danakonungur síðan Íslendingum dansksmíða stjórnarskrá á þúsund ára afmæli Íslandsbyggðar og er hún í meginatriðum enn í gildi hér á landi.

Eins og er, hafa þrír forsetaframbjóðendur mest fylgi í skoðanakönnunum, í stafrófsröð Andri Snær Magnason, Guðni Th.Jóhannessson og Ólafur Ragnar Grímsson.

Andri Snær og Guðni hafa tekið upp að nýju orðræðu Sveins Björnssonar fyrir 67 árum um nýja íslenska stjórnarskrá á grundvelli þjóðaratkvæðagreiðslu 20. október 2012 þar sem yfirgnæfandi meirihluti var hlynntur nýrri stjórnarskrá á grundvelli frumvarps stjórnlagaráðs 2011 og þjóðfundar þar á undan.

Ólafur Ragnar er hins vegar tregur til í þessu efni og þarna skilur nokkuð á milli hans og hinna tveggja.

Umræðan um stjórnarskrá, samda af Íslendingum, er orðin 166 ára gömul og hún mun vonandi fá byr í seglin í komandi forsetakosningum.

„Það er ekkert að óttast“

Næsta skref er matið á umhverfisáhrifum við Kröflu.

Fréttablaðið velur setningu í grein minni í dag um mat á umhverfisáhrifum vegna stórfelldra virkjunaráforma á Kröflussvæðinu til þess að taka út fyrir með stærra letri.

Til þess er full ástæða.

Ég hef skoðað það dæmi árum saman og þetta mat er ekkert annað en reginhneyksli, greinilega til þess eins gert að þóknast sem best hagsmunum virkjanaaðila.

Í umhverfisfræðum ber þrjú atriði einna hæst: Vistkerfi, landslagsheildir og afturkræfni.

Gróflega rangt er farið með tvö síðastnefndu atriðið í þessu endemis mati.

Í matinu eru tilgreindar tvær landslagsheildir: Gæsafjöll annars vegar og hins vegar nokkurn veginn það svæði sem virkja við Kröflu.

Nú þegar er búið að virkja það mikið af þessari meintu landslagsheild við Kröflu, að "hvort eð er" röksemdin nýtist virkjanafíklum.

Engum dettur í hug að virkjað verði í Gæsafjöllum og því hentar vel skilgreina þau sem landslagsheild!

Alveg er skautað yfir þá stórkostlegu landslagsheild sem blasir jafnvel við leikmanni á þessu svæði, sem kallað var "Leirhnjúkur-Gjástykki" í kosningaloforði tveggja ráðherra Framsóknarflokksins fyrir kosningarnar 2007 þar sem lofað var því að það ekki yrði virkjað á því svæði og nokkrum öðrum verðmætustu náttúrverðmætasvæðum landsins nema með sérstakri meðhöndlun hjá Alþingi.

Svæðið "Leirhjúkur-Gjástykki" var vettvangur Kröfluelda 1975- og á sér enga hliðstæðu, hvorki hér á landi né annars staðar í veröldinni.

Ég hef notað um það orðin "sköpun jarðarinnar og ferðir til mars."

Þar hafa alþjóðasamtök um marsferðir valið sér æfingasvæði fyrir marsfara framtíðarinnar og þetta er eini staðurinn þar sem sjá má gjár, þar sem meginlandsflekarnir, Ameríka og Evrópa, hafa rifnað hvor frá öðrum, og nýtt Ísland í formi hrauns komið upp úr gjám.

Og til af þessu einstæðar myndir og vitnisburðir, gagnstætt því sem er til dæmis í "gjánni milli heimsálfa" á Reykjanesi, þar sem ekki er hægt að sjá hvort og þá hvað kom upp úr gjánni og því síður nein gögn eða vitnisburði um það.

Þegar hafa verið unnin óafturkræf spjöll ofan við Víti, algerlega að óþörfu, og ending jarðvarmans til raforkuframleiðsu er áætluð um fimmtíu ár, sem er langt frá alþjóðlegri kröfu um sjálfbæra þróun.

Næsta skref er að stöðva þau áform sem hið dæmalausa mat á umhverfisáhrifum fela í sér.

Sjá má nánar um þetta í umsögn, sem ég sendi á vegum Framtíðarlandsins til iðnaðarráðuneytisins 2011.  

Skora á stjórnvöld að bjarga lífríki Mývatns

Ekki við blaðið að sakast.

Ef Greta Salóme ætlar að klæðast eins og getur að líta á fanta vel tekinni ljósmynd á forsíðu Fréttablaðsins er ekki við blaðið að sakast ef þetta verður að einhverju stórmáli.

Fréttablaðið er fjölmiðill og skylda fjölmiðila er að upplýsa um mikilsverð mál.

Sðngvakeppni evrópskra sjónvarpsstöðva er stórviðburður,sem verður að sinna.

Myndbirtingin verður til þess að nú gefst tækifæri til að athuga málið vel, því að auðvitað verður það klæðnaðurinn þegar hún kemur fram á sviðinu í keppninni sjálfri, sem mun skipta máli á endanum, og betra að hafa einhvern fyrirvara til að skoða allar hliðar málsins.  

Í stað þess að skamma sendiboða tíðindanna á blaðið þakkir skildar fyrir að upplýsa um það í hvað gæti stefnt ef ekkert er að gert og gert Gretu og öðrum kleyft að vinna úr þessu.

 

Brjálað yfir bossanum á Gretu Salóme

Loftfar, svo háð viðkvæmum vængjabúnaði sínum.

Þyrlur eru stórkostleg loftför, því að það hlýtur að vera draumur hvers einasta flugmanns að ná þeirri fullkomnun fuglsins að geta lent og hafið sig til flugs án atrennu eða lendingarbruns á hvaða bletti sem er.

En þyrlur kosta peninga, eru flókin loftför og viðhald er tímafrekt og dýrt.

Á að giska fjórum sinnum dýrara en á sambærilegri stærð af flugvél.

Ástæðan er fyrst og fremst sú, að sá hluti venjulegrar flugvélar sem skapar lyftikraftinn, vængirnir, eru fastir við skrokkinn.

Það heyrir til fágætra undantekninga að vængir detti af flugvél. Nær alltaf er hægt að nota vængina til að svífa inn til nauðlendingar ef drifkraftur hreyfilsins dvínar eða hverfur, ef einhver bilun verður í stjórntækjum eða flugvél skemmist á flugi vegna áreksturs.

Hins vegar þarf mjög flókinn búnað af drif- og tengiöxlum og legum með flóknum slitflötum til þess að hinir hreyfanlegu vængir þyrlunnar þjóni því hlutverki að lyfta henni eða lækka flug hennar og færa hana í allar áttir í loftinu.

Átakanlegt er að sjá myndir af þyrlum, sem missa flugið vegna tæknilegrar bilunar í búnaði þyrluspaða, tengingum spaðanna við stjórntækin eða vegna bilunar í hliðarskrúfunni, sem er aftast á þyrlunni og varnar því að hún fari að snúast um sjálfa sig í gagnstæða átt við snúning lyftispaðanna.

Einnig eru þyrlur skelfilega varnarlausar gagnvart árekstrum á flugi.

Slysið í Noregi er afar óvenjulegt og því mjög mikilvægt að finna út, hvað gat valdið svona algeru stjórnleysi á augabragði.

Þyrluspaðar eiga ekki að geta dottið af þyrlu bara svona eins og ekkert sé.

Ekki frekar en að svinghjól ("sveifluhjól") losni í bíl, en það getur gerst í ákveðnum tilfellum.

Við bræðurnir, Jón og ég, duttum einu sinni út úr ralli vegna þess að svinghjólið í bíl okkar, sem er milli vélar og driflínu, losnaði.

Þegar nánar var að gætt, sást, að vegna mjög aukins krafts og snúnings breyttrar vélar, var talið nauðsynlegt í handbók með breytingunni, að líma til öryggis boltana, sem héldu hjólinu föstu, með sérstakri gerð af lími.

Þetta var óheyrt í bílum umboðsins, BMW og Renault, og þess vegna fórst það fyrir.

Svona "smáatriði" er eitt af mörgum sem kemur í hugann þegar rær eða boltar losna í drifbúnaði.  

 

Tæknibilun talin hafa valdið slysinu

Roosevelt var fatlaður forseti.

Franklin Delano Roosevelt var forseti Bandaríkjanna meira en fjórum sinnum lengur en nokkur annar forseti og er talinn með merkustu forsetum Bandaríkjanna og merkustu þjóðarleiðtogum síðustu aldar.

Þegar Roosevelt fékk ungur lömunarveiki og varð að vera í hjólastól, töldu nær allir að stjórnmálaferill hans væri á enda.

En hann lét ekki bugast þótt alla sína forsetatíð þyrfti hann helst að vera í hjólastól eða að í spelkum og láta styðja sig ef hann staulaðist um í þeim.

Roosevelt komst áfram á verðleikum sínum og stjórnmálaafrekum og annað skipti ekki máli.

Þannig á það að vera.     

Helgi Hjörvar finnur fyrir fordómum

"Þið hafið aldrei haft það jafn gott."

"Þið hafið aldrei haft það jafn gott" (You´ve never had it so good) var þekktasta slagorð Harolds Macmillans forsætisráðherra Breta og formanns Íhaldsflokksins í Bretlandi á uppgangstímunum á Vesturlöndum í kringum 1960.

Macmillan vissi um þá tilhneigingu kjósenda að "kjósa með buddunni", það er, láta efnahagslega stöðu sína ráða mestu hverju sinni í kjörklefunum, og nýtti sér það.  

Á Íslandi tók Viðreisnarstjórnin við völdum 1959 og naut þess allt til 1967 að Íslendingar höfðu aldrei áður haft það jafn gott. 

1967 hafði efnahagspólitík íhaldsmanna í Bretlandi étið undan sér og breska pundið riðaði til falls með miklum afleiðingum hér á landi auk þess sem verðfall á mörkuðum og hrun hins stóra síldarstofns stefndi íslenskum efnahag í mesta vanda sinn síðan 1948. 

En Viðreisnarstjórninni tókst að halda góðærissjó fram yfir kosningarnar 1967 þannig að slagorðið "þið hafið aldrei haft það jafn gott" virkaði, enda þótt tvær gengisfellingar og mikil og augljóslega óhjákvæmileg kjararýrnun dyndi yfir strax eftir kosningar. 

En nógu stór meirihluti kjósenda horfði ofan í veskið í kosningunum fyrr á árinu og lét "hrakspár" lönd og leið. 

Fólk þyrptist í siglingar með skemmtiferðaskipum sem sigldu frá Íslandi og hefur viðlíka fyrirbæri aldrei komið upp aftur.

Slagorðið byggir á því að meirihluti kjósenda taki það til sín. Þá skiptir litlu þótt kjör þeirra, sem minna mega sín, svo sem aldraðra og öryrkja og margra af ungu kynslóðinni séu jafnvel síðri en fyrr. 

Ein skýringin á fylgi Pírata kann að vera óánægja með ungu kynslóðarinnar sem hefur að mestu farið varhluta af góðærinu í kjölfar ferðaþjónustusprengingarinnar og lækkaðs olíuverðs. 

Í haust er hugsanlegt og jafnvel líklegt að Panamaskjölin og aukin misskipting verði gleymd og meirihluti kjósenda muni kjósa eftir buddunni. 

Svipað hefur oft gerst áður.

Mótmælin haft þveröfug áhrif

Útskýrir varfærnina eftir umferðarslys um daginn.

"Ef fyrir liggur að höggin, sem lemstrað hafa fólk, sem hingað kemur, hafa verið mjög þung, skoðum við og myndum sérstaklega ítarlega alla líkamshluta." 

Þetta sagði læknir á bráðamótttöku Landspítalans  við mig þegar ég var tekinn í myndatöku eftir umferðarslys fyrir tæpum þremur vikum. 

Ég hafði verið á reiðhjóli á gangbraut þegar bíl var ekið þvert á mig vegna þess að bílstjórinn blindaðist á örlagaríku augnabliki af lágri kvöldsól, ég hafði kastast upp á framrúðu bílsins og brotið hana með hlífðarhjálminum og síðan kastast af bílnum og lent harkalega á malbikinu. 

Sjúkraflutningamenn höfðu greint frá brotinni framrúðu og vitnisburði sjónarvotta og á grundvelli þess var farið út í svo ítarlegar myndatökur á bráðadeildinni, að mér fannst nóg um. 

"Þú þarft nú varla að taka myndir af brjóstholinu og lungunum" sagði ég í hálfkæringi við lækninn. "Þú finnur ekkert nema svifryk þar." 

En þá svaraði hann mér á þá leið, sem sagt var frá í upphafi þessa pistils.

Og hann bætti við: "Miðað við frásagnir vitna er ótrúlegt að þú skulir hvergi vera beinbrotinn þótt það sýnist tæpt á einstaka stað. Það er vegna þess að innvortis og útvortis meiðsli allt frá ökklum og hnjám upp í öxl og herðar sýna, að höggið hefur dreifst yfir allan líkamann. Og þau meiðsli samanlagt sýna tvö mikil högg,fyrst á vinstri hlið þína við áreksturinn sjálfan, og síðan á alla hægri hliðina eftir flugið af þaki bílsins og þetta gerir það að gera það að verkum að við viljum hafa þig hérna í nótt."

Mér sýnist, að breski ferðamaðurinn, sem kom á bráðadeild um helgina, hafi verið svo óheppinn að í upphafi hafi tilfelli hans sýnst frekar lítilvægt eins og langflest slysin eru, sem koma þangað inn á borð.

Í þeim efnum geta fyrstu vitnisburðir orðið afdrifaríkir, svo sem ef viðkomandi virðist einfaldlega aðeins hafa hrasað eða dottið um sjálfan sig á jafnsléttu.

Ef vegfarendur hefðu komið að mér þar sem ég lá eftir að hafa, að því er virtist, aðeins hrasað á hjólinu,er ekki víst að viðbrögð allra hefðu orðið á þá lund, sem raun bar vitni, umsvifalaust kallað á sjúkraflutningamenn og lögreglu og greinargóð lýsing sjónarvotta legið fyrir þegar á bráðadeild var komið.  

Við slíkar aðstæður getur skilið á milli feigs og ófeigs og hinn heppni getur þakkað forsjóninni fyrir að ekki fór verr. 

Ferðamaðurinn var sendur heim

Mælikvarði á lífvænlega byggð: Ungt fólk og konur með börn.

Í tæplega öld hefur myndast sú hefð varðandi íslensk byggðamálað taka mið af hreyfingu fólks á milli landshluta. Strax í upphafi myndaðist tilhneiging til að líta eingöngu á þá einföldu "atvinnusköpun" sem felst í vinnu í verkafólks í framleiðslufyrirtækjum.

Það er aðeins á síðustu árum sem önnur atvinnusköpun svo sem skapandi greinar, hefur komist á blað og einnig það að líta ekki eingöngu á fjölda starfa verkafólks heldur fremur á samsetningu mannfjöldans sjálfs.

Því engu skiptir hversu mörg störfin eru, ef inn í mannfjöldann vantar ungt fólk og konur á barneignaaldri.

Á sama hátt skiptir heildarmannfjöldinn í landinu ekki máli, ef þetta fólk vantar.

Þess vegna er það alvarleg stórfrétt ef kjör ungs fólks dragast svo aftur úr að hætta sé á að það flytji úr landi.

Fulltrúar gamals tíma amast mjög við því að litið sé á málin frá þessum sjónarhóli, - segja að þeir sem vilji breytingar til hins betra, séu að útmála "ónýta Ísland" og vilji að Íslendingar gefist upp og flýi á náðir ESB.

Slíkur málflutningur felur í sér flótta frá veruleikanum, gera lítið úr viðleitni til að gera sér grein fyrir ástandinu svo að hægt sé að bregðast við því.

Unga fólkið dregst aftur úr