Galdratækni og galdrakarlar, en augu og eyru skipta öllu.

Á fyrstu áratugum íslenskrar kvikmyndagerðar voru kvikmyndir oft gagnrýndar fyrir hljóðvinnsluna; að það sem sagt væri og sungið færi oft fyrir ofan garð og neðan hjá áhorfendum. 

Þegar rætt er um auglýsingar í ljósvakamiðlum má geta þess, að sú ákvörðun að hafa auglýsingar í íslensku sjónvarp hefur líklega flýtt þróun íslenskrar kvikmyndagerðar um tvo áratugi. 

Ástæðan er sú, að í auglýsingagerð eru sjálfkrafa gerðar kröfur um handritsgerð, hraða og gæði, sem útilokað er að komast hjá að uppfylla.

Síðan gerist það þegar á hólminn er komið, að þegar síðasta hljóðblöndun og klipping fer fram verður að kunna skil á því eðli sjónar og heyrnar fólks, að hvorugt er stillt þannig að um fastar stærðir er að ræða. 

Þá koma inn atriði eins og þreyta og úthald hjá þeim sem blandar þennan drykk. 

Gott dæmi um þetta er smá próf, sem leggja má fyrir fólk, þegar því eru sýndar þrjár eins myndir af konu, þar sem litirnir eru með misjöfnum blæ frá bláu yfir í rautt og einblína skal á þær í nokkrar mínútur. 

Fyrst er sýnd mynd, sem er þannig, að áhorfendur segja einum rómi:  Hún er mjög bláleit, og þeir látnir einblína á myndina í nokkrar mínútur. 

Næst er sýnd alveg eins mynd og nú svara áhorfendur að hún sé líka mjög bláleit. 

Eftir nokkrar mínútur kemur þriðja myndin, sem fær svipaða dóma 

og í lokin er fjórða myndin sem þykir mjög bláleit. 

Eftir að hún hefur verið barin augum hæfilega lengi, er brugðið upp enn einni mynd og spurt um hana. 

Svarið er einróma: Hún er alltof rauð.  

Nú tekur myndasmiðurinn fram allar myndirnar, og þá kemur í ljós að þessi mynd var sú, sem hafði verið önnur í röðinni og þótti þá alltof blá!

Hægt er að nefna dæmi um það að einstaka lög í kvikmyndum eða á plötum hafa liðið fyrir ranga hljóðblöndun, jafnvel svo ranga, að söngtexti hafi ekki skilist og flytjendur og höfundar orðið fyrir miklum vonbrigðum. 

Þetta getur gerst hjá bestu kunnáttumönnum ef þeir hafa verið of lengi á fullu við að hljóðblanda fjölda laga í kapp við tímann, en misst óvart við það getuna til þess að greina hljóðin í upptökunni rétt í samhengi útkomunnar. 

Mannsheilinn er nefnilega með afar sveigjanlega virkni eins og allir þekkja sem hafa farið út úr myrku herbergi í skjannabirtu utan þess, og síðan farið aftur inn í herbergið og þá ekki séð handa sinna skil í fyrstu. 

Hljóðvinnsla og hljóðtækni koma miklu oftar við sögu en ætla mætti. 

Þegar Lexus GS 400 lúxusbíllinn kom á markað 1989 urðu helstu hönnuðir Benz og BMW að hrökklast beint að teiknborðum fyrir sína bíla. 

Meðal þess, sem var nýung þá í Lexusinum var hljóðblöndunin inni í bílnum.  

Þar voru öll hljóð, bæði frá bílnum sjálfum, farþegum og hljóði sem barst utan frá inn í bílinn, blandað þannig að mörg mismunandi hljóð "átu" hvort annað upp til þess að skapa sem best, þægilegast og hljóðlátast umhverfi fyrir þá, sem í bílnum voru. 

Niðurstaðan varð hljóðlátasti bíll heims á þeim tíma. 1989 voru bílar með afturdrif og vélina frammi yfirleitt ekki með alveg beina driflínu frá sveifarási aftur í mismunadrif heldur var örlítið horn á milli drifskafta og sveifaráss til að drifskaft tæki minna pláss inni í farþegarýminu. 

Í Lexusinum var driflínan hins vegar þráðbein og séð um það að vélin væri gangþýðasta V-8 vél sem völ væri á.  

Árangurinn varð göldrum líkastur og í gríðarlegri tækniþróun í gerð einfaldra tækja eins og hátalara eru bestu hljóðverin eins og ævintýraleg galdratæki í hönum ævintýralegra galdrakarla. 

 

Hljóð sem þú finnur fyrir

2,5 km göng undir Bakkaselsbrekkuna?

Bakkaselsbrekkan svonefnda Öxnadalsmegin á háheiðinni hefur frá öndverðu verið einn helsti farartálminn á Þjóðvegi eitt, ekki aðeins vegna snjóflóðahættu heldur mest vegna hálku.  

Þegar ekið er þennan spotta blasir við hve miklu það myndi muna, ef hægt væri að sleppa við þessa bæði of bröttu brekku, heldur ekki síður hálkuna í henni.

Miðað við hinn ógnarlanga óskalista yfir veggöng á Íslandi sýnist ólíklegt að á næstu áratugum verði farið í eitthvert hundrað milljarða króna risaævintýri ganga milli Hjaltadals og Hörgárdals að viðbættum vegatengingum til þess að þvæla Sauðárkróki inn í hringveginn. 

 

Fjórir og fjölskylda fengu á sig flóðið

Hvers vegna gáfust bæjarútgerðirnar ekki nógu vel?

Í lok Seinni heimsstyrjaldarinnar komust sósíaliskir flokkar víða til valda í Evrópu og höfðu þeir ýmis konar þjóðnýtingu á stefnuskrá. Til dæmis komst Verkamannaflokkur Clements Attlee til valda í Bretlandi og þjóðnýtti meðal annars kolanámur. 

A Íslandi var Nýsköpunarstjórnin svonefnda við völd, en hún var samsteypustjórn þriggja flokka, Sjálfstæðisflokksins, Sósíalistaflokksins og Alþýðuflokksins. 

Þegar þessi ríkisstjórn nýtti sér miklar erlendar gjaldeyrisinnistæður vegna stríðsgróða til þess að gera það að aðalatriði að endurnýja fiskiskipaflotann og aðrar eignir í sjávarútvegi. 

Í kjölfarið fengu bæjarútgerðir í Reykjavík og víðar togara og þjóðnýting færðist mjög í aukana. 

Framundan var nokkurra áratuga opinber rekstur, sem yfirleitt gekk illa og var rekinn með tapi. 

Fór svo að lokum að þær voru flestar einkavæddar og lauk þar með þessari tilraun. 

Nú er orðið það langt um liðið síðan þetta gerðist, að fólk og stjórnmálamenn sé þessi saga ekki kunnug.  

Af þeim sökum er ekki aðeins hollt að kafa ofan í af hverju þessi stóra tilraun mistókst, heldur ekki síður að hvaða leyti aðstæður eru öðruvísi núna eftir að bæði kvótakerfi og minni verðbólga hafa gengið í garð. 

 

Kári vill félagslegt eignarhald í sjávarútvegi

Stærri styrjöld en okkur hefur grunað?

Við nýjar og nýjar fréttir af því hvernig COVID-19 veiran eflist stöðugt í þróun sinni í gegnum stökkbreytingar vaknar uggur um að baráttan við veiruna sé í raun víðtækari styrjöld í eilífu stríði mannkynsins við sýkla og veirur okkur hefur grunað. 

Eftir því sem tekst að þróa og búa til sífellt öflugri sýklalyf er sýklunum á ýmsan hátt gefið tækifæri til þess að eflast og öðlast svokallað fjölónæmi. 

Afdrifaríkustu mistökin felast í því að sýklalyfjagjöfinni sé ekki fylgt þannig eftir, að sýklunum sé gereytt í hverju tilfelli, heldur kom hlé í notkun lyfsins sem skilur eftir ódrepna sýkla, sem hafa á ýmsan hátt "þjálfast upp" í þoli gegn sýklalyfjagjöf. 

Stærsti hópurinn í nútímanum að sögn sérfræðinga á þessu sviði eru vímuefnafíklar sem vegna sljóleika vanrækja meðferð á sýklalyfjum, sem þeim eru gefin. 

Einnig fer fjölgandi ellihrumu fólki, sem gleymir því hvort og hvernig það tekur lyfin sín. 

Vaxandi smitgeta COVID-19 og illvígari áhrif eru áhyggjuefni, því að slíkt getur gert stríðið mikla við þennan vágest bæði langvinnara, erfiðra og skaðlegra.   

Segir hærri dánartíðni fylgja afbrigðinu

Ungt lið, sem þarf tíma til að verða gullaldarlið.

Nú eiga sér stað einhver gagngerustu kynslóðaskipti sem um getur í íslenskum handbolta og birtast meðal annars í því að helstu burðarásarnir í liðinu geta átt framundan allt að tuttugu áratugi í fremstu röð.  

Það er staðreynd að líkamleg og andleg geta mannfólksins er að jafnaði í hámarki á lífsleiðinni í kringum 25 ára aldurinn og því er ósanngjarnt að dæma lið sem er nánast enn á unglingsárum á sama hátt og landslið, sem er hokið af reynslu og þar að auki á besta aldrinum í þessari íþrótt sem er frá 25-35 ára. 

Annar markvörður landsliðsins í leiknum við Frakka í dag er aðeins tvítugur og atkvæðamestu mennirnir í vörn og sókn lítið eldri. 

Markvarsla hins kornunga manns var samt alveg á pari við það besta sem sést á svona stórmóti og vörnin hefur allan tímann ekki staðið neinni annarri vörn á mótinu að baki. 

Miðað við að verið var að keppa við landslið Frakka sem á að baki mikla reynslu og feril markaðan sigrum á helstu stórmótum í handboltanum undanfarna áratugi, má segja, að það hafi verið hálfgert unglingalið, sem stóð vel uppi í hárinu á þessu stórliði alveg fram undir það síðasta í leiknum. 

Það er að mörgu leyti einstakt að svona ungt lið skuli geta teflt fram vörn á HM sem fær á sig færri mörk að jafnaði en önnur lið á mótinu. Og hefur hingað til haldið sínu óvenju vel. 

Eðli málsins samkvæmt þarf lið, sem er svona kornungt og á svona langan tíma framundan að fá næði og tíma til að þroskast á ferli, sem augljóslega mun taka óvenju langan tíma. 

 

Það var einhver ólund í þeim

Lopavettlingar utan á vélhjólahönskum handa Sanders? Meiriháttar þorrablót.

Það er vandasamt að finna réttu lausnirnar varðandi fatnað og búnað á vélhjólaferðum á Íslandi. 

Fyrir nokkrum árum fékk ég að gjöf þessa fínu BMW vélhjólahanska úr leðri með beinbrotavörn sem voru að vísu miklu betri en þeir hanskar sem voru fyrir, en reyndust engu að síður ekki vera nógu hlýir í frosti.  

Þegar frostið var orðið 5-8 stig var manni anski kalt á höndunum og skildi af hverju boðið er upp á "handahitun" á sumum dýrum hjólum. 

En síðan gerðist það fyrir einskæra tilviljun þegar verið var að handleika gamla góða lopavettlinga upp á íslenska mátann, með rými fyrir þumalputta öðru megin, og fyrir annan putta hinum megin þar sem enginn putti er, sjá mynd, og notaðir hafa verið við að flytja lagið Hott, hott á hesti, að sú hugmynd vaknaði að prófa þá gömlu góðu. 

Í athugasemd við pistilinn er bent á að svona vettlingar hafi verið kallaðir tvíþumla vettlingar. 

Það reyndist ekki vel að nota þá eina. Ullin hleypti kalda loftinu inn að berum fingrunum. 

En síðan í tómu bríaríi og upp á grín var prófað að fara fyrst í leðurhanskana og síðan í íslenska lopann utan yfir þá, að komin var aldeilis stórkostleg vörn fyrir hendurnar, og það upp í allt að átta stiga frosti. 

Á miðmyndinni sést íslenski lopavettlingurinn einn og sér til hægri, BMW hanskinn einn og sér í miðjunni, en vinstra megin er búið að klæða hinn leðurhanskann í íslenska lopann.  

Ástæðan er líklega sú, að lopinn "drepur" og stöðvar kalda loftið inni í sér, og þetta rými af kyrrsettu lofti inni í ullinni hitast upp af höndum vélhjólaknapans í gegnum leðrið, svo að úr verður þessi líka afbragðs vörn!   

Hún er þó sennilega ekki algild ef það rignir. Blaut og gegndrepa ull hættir nefnilega að halda þurru, heitu lofti inni í sér. 

Á efstu myndinni og neðstu tveimur myndunum er samsettu vettlingarnir/hanskarnir í þeirri stöðu á stýrinu, sem hendurnar eru í þegar hjólinu er ekið. 

En á þetta hefur ekki reynt ennþá og ofangreind lausn hefur reynst alger lausn á áður illviðráðanlegu vandamáli. 

Kannski væri ráð að senda Bernie Sanders svona lopavettlinga og fá hann til að prófa þessa mjög svo íslensku lausn. 

Og sömuleiðis upplýsingar á facebook minni um íslensku þorrablótin undir laginu Meiriháttar þorrablót: 

 

Þetta er meiriháttar þorrablót

þar sem að kætast bæði sveinn og snót. 

Hákarl og brennivín er heilsubót. 

Hámum nú í okkur og verum fljót. 

 

Þegar hnígur húm að þorra

hugsa ég til kvenna vorra 

:,: og til kjammanna, sem korra 

:,: á köldum borðum hér :,: :,: 

 

En mín kona´er haldin kvíða 

að ég kannski detti í það. 

:,: Ég var sekur um það síðast 

:,:  að súpa´of mikið þá :,: :,: 

 

Hér mig hressir hangiketið; 

af því hef ég svo mikið étið 

:,: að ég get ekki setið 

;,: en verð að fara fram :,: :,:  

 

Stjórn skal hafa hér á gríni, 

hákarli og brennivíni. 

:,: Aðgát æringjar hér sýni 

:,:  við annáls fíflagang :,: :,: 

 

Þetta er meiriháttar þorrablót, 

þar sem að kætast bæði sveinn og snót. 

Hákarl og súrmatur er heilsubót; 

hámum nú í okkur og verum fljót!  

 

Rúgbrauð er hið mesta yndi

ef það etið er í skyndi, 

:,:  því það eyðir öllum vindi 

úr iðrum sérhvers manns :,: :;: 

 

En Þingeyiingum þykir miður

að fá þrumara í sín iður, 

:,: því þeir leka´og lyppast niður 

:,:  er loftið fer úr þeim ;.: :,:  

 

Kona oft hér horfir á karl

og ætlar ser að fá karl, 

:,: en það er ekkert á við hákarl, 

:,: það eitt er mikið víst :,: :,:  

 

Þetta er meiriháttar þorrablót 

þar sem að kætast bæði sveinn og snót. 

Hákarl og súrmatur er heilsubót, 

hámum nú í okkur og verum fljót! 

 

Nú mun karla listin klikka; 

að kjassa fljóð og blikka; 

:,: þær vilja helmingi heldur pikka

:,: í hrútspung súrsaðan :,: :,:  

 

:,: Þetta er meiriháttar þorrablót

þar sem að kætast bæði sveinn og snót. 

Hákarl og súrmatur er heilsubót; 

hámum nú í okkur og verum fljót :,: 

 

Saltkjöt og baunir´! Túkall!

Bernie Sanders stal senunni á innsetningarathöfn Bidens

Þúsundasta mark Pelé fyrir félagslið er enn í fersku minni margra.

Það þótti slík frétt þegar Pelé skoraði þúsundasta mark sitt fyrir sitt brasilíska félagslið, Santos, að það er áreiðanlega enn í fersku minni milljóna manna um allan heim.  

Fyrir þá, sem þetta muna og öll hátíðarhöldin í kringum það kemur því frétt af heimsmeti Roaldos varðandi samanlagða markatölu fyrir félagslið og landslið spánskt fyrir sjónir, ekki síst það hvernig hægt er að blása miklu lægri markatölu hans en Pelé upp í heimsmetshæðir.  

Tékkar véfengja metið hjá Ronaldo

Hliðstæð orkuskipti og í húshitun á síðustu öld.

Þegar Winston Churchill kom í snögga ferð til Íslands 1941 fékk hann að sjá byrjunarframkvæmdir Hitaveitu Reykjavíkur í Mosfellsdal.

Churchill hreifst svo mjög af því sem hann sá að hann minntist á þetta í endurminningum sínum og mátti skilja orð hans svo að hugmyndin að hitaveitunni hefði verið hans. 

Það var reyndar svolítill misskilningur, en hitt reyndist rétt að þarna tók Churchill vel í beiðni Íslendinga um fyrirgreiðslu varðandi nauðsynlega hluti í veituna, sem erfitt var að fá í stríðástandinu sem þá ríkti. 

Síðuhafi er nógu gamall til að muna þá tíð þegar hús voru yfirleitt hituð upp með kolum og bæði kolakyndingarklefi og kolageymsla voru ómissandi hluti af nýjum húsum um svipað leyti og svonefnd olíukreppa reið yfir heimsbyggðina í kringum 1980.

Það kostaði að vísu mikil útgjöld og skuldasöfnun að koma hitaveitunum á til fullnustu á höfuðborgarsvæðinu og einnig á þeim svæðum úti á landi þar sem hægt var að finna heitt vatn í jörðu, en eftir á var það skoðun þorra fólks að þetta mikla átak hefði verið tímabært. 

Þess vegna er það athyglisvert hve mikil andstaða hefur verið látin í ljósi varðandi hliðstæð orkuskipti í samgöngumálum og rafbílum fundið flest til foráttu.  

Þó eru þessi orkuskipti hliðstæð orkuskiptunum miklu á síðustu öld hvað snertir algera sérstöðu Íslendinga í hópi þjóða heims varðandi innlenda orkugjafa, sem geta bæði verið hreinir og endurnýjanlegir ef ákveðnum forsendum þeirra hugtaka er fylgt. 

Nú, eins og á 20. öldinni, felast orkuskiptin í því að við losum okkur við það að eyða dýrmætum gjaldeyri í að kaupa mengandi orkugjafa og tökum upp innlenda og mengunarlausa orkugjafa í staðinn. 

Slíkt átak í húshituninni skilaði svo miklu að þegar úrtölurnar á sínum tíma eru skoðaðar, virka þær hjákátlegar.  

Rétt eins og að bygging allra hitaveitnanna á sínum tíma kostaði mikið fé sem síðar fékkst ríkulega til baka og vel það, kosta orkuskiptin í samgöngunum að vísu mikið fé núna í útskiptum á innviðum og farartækjum, en ávinningurinn til framtíðar verður mun meiri en nemur kostnaðinum við orkuskiptin. 

En ávinningurinn verður miklu meiri þegar til framtíðar er litið. 

 

  

Sannkallað ár orkuskipta

Að byggja brýr í stað þess að reisa múra, semja í stað þess að rifta...

Orð eru til alls fyrst segir máltækið. Það á svo sannarlega við hjá Joe Biden og Donald Trump þegar litið er á orð þeirra og gerðir.  

Nú er Biden byrjaður á því að brúa bil og byggja brýr í stað þess reisa múra og hindranir. 

Biden tekur upp samvinnu í gerð og framkvæmd sáttmála í stað þess að rifta samvinnu og þáttöku í samtökum þjóða.

Biden hyggst rækta góð sambönd við samherja Bandaríkjanna í stað þess að troða illsakir við þá og sundra þeim.   

Fimmtán tilskipanir á fyrsta degi

Það var fárviðri undan Hafnafjalli og á Kjalarnesi í allan dag.

Allt frá því í morgun og fram á kvöld hafa vindhviður á Kjalarnesi og undan Hafnarfjalli farið reglulega yfir 30 m/sek, allt upp í 37 m/sek, sem jafngildir fárviðri.  

Þetta hlýtur að hafa mátt lesa af mælum vegagerðarinnar sem blasa við öllum vegfarendum við enda þessara tveggja vegarkafla. 

Þegar vindur rýkur skyndilega úr 17 m/sek upp í 37m/sek veldur hann miklu meira álagi heldur en ef vindur er næsta stöðugur. Á háum bílum með stórum lóðréttum fleti, sem slíkur fárviðrisvindur skellur á, veðurofsinn því að bíllinn byrjar að rugga og það eykur enn frekar hættuna á að hann velti. 

En hvernig má þetta vera þegar það er ekkert sérstaklega hvasst í Reykjavík og bara rólegt í austurhluta borgarinnar þar sem siðuhafi var á ferli á litlu rafknúnu léttbifhjóli og lenti ekki í neinum vandræðum, enda mesti vindur í hviðum aðeins þriðjungur af hviðunum á Kjalarnesi og undan Hafnarfjalli og Skarðsheiði?

Ástæðan er einföld og afar mikilvægt að vegfarendur geri sér grein fyrir henni:  Fjallabálkarnir tveir; Hafnarfjall-Skarðsheiði og Esja-Móskarðshnjúkar-Skálafell fá vindinn á sig svipað og þegar hraðfara vatnsflóð eða hafsjór skellur í fárviðri á klettum og björgum; - það myndast mikil iðuköst. 

Í dag mátti með einu símtali við síma 9020600 fá samband við símsvara veðurstofunnar og velja þar á eftir númer 5; flugveðurspá.  

Byrjun hins lesna texta hljóðaði svona í morgun: "vindur og hiti í 5000 feta hæð (1500 metrar) 20 gráður 20-50 hnútar." 

50 hnútar samsvara um 25 metrum á sekúndu, sem er rauð tala ef hún birtist á veðurskilti á jörðu niðri. 

Í vindhviðum við fjöll getur þessi tala stækkað ansi hressilega. Yfir 70 hnútar á Kjalarnesi og undan Hafnarfjalli-Skarðsheiði augljós og fyrirsjáanleg afleiðing.  

Niðurstaðan á Reykjavíkurflugvelli í dag varð því:  Þar var meinleysislegt veður en engin lítil flugvél á lofti. 

 

Einn í bílnum þegar slysið varð