Dýrlegt veður og mannfjöldi, en ekki allar breytingar óumdeildar.

"Þetta er mjög mikið erlendis" gæti Bo Halldórsson sagt með sanni í dag um Reykjavíkurmaraþonið og það sem af er degi Menningarnætur. 

Himinninn. heiðríkjan. sólin og blíðan eru þess eðlis að það hlaut að stefna í metfjölda fólks sem gæti sagt að það væri í sjöunda himni. 

Breytingar á tilhögun í lok maraþonsins eru þó ekki alveg allar jafn vel heppnaðar að mati sumra. 

Þannig heyrði ég óánægju með erfitt aðgengi fyrir áhorfendur við endamarkið, og þó sérstaklega óánægja með það að færa barnaskemmtun, sem hingað til hefur verið haldin sunnan við Fríkirkjuveg alveg ofan í endamarkið, þannig að endaspretti fjölmagra hlaupara var drekkt. 

Ég á eftir að setja inn á facebook og blogg myndir, sem teknar voru í dag, en næsta verkefni er að vera áfram  hér úti við Iðnó í hinni einstöku stemningu, sem hér ríkir, og vera viðstaddur hljómleika Smyrlanna klukkan fjögur.   

Guðni kominn í mark

Ósamræmi í úrskurðum.

Tveir úrskurðir um framkvæmd kosninga, 2011 og 2018 fela í sér ansi mikið ósamræmi. 

Nema það, að báðir eru sterkum ráðandi öflum í vil. 

Í úrskurði Hæstaréttar 2011 voru úrslit kosninganna ekki véfengd, en meintir annmarkar á framkvæmdinni varðandi það að þær væru leynilegar taldir nægja til að ógilda kosningarnar. 

Þetta var alveg á skjön við úrskurði stjórnlagadómstóla í öðrum löndum í svipuðum málum, svo sem í Þýskalandi, og raunar fáránlegt að fólk gæti í íslensku kosningunum lesið á löngu færi  jafn flóknar talnarunur og voru á þessum seðlum. 

Í Þýskalandi var látið nægja að fyrirskipa endurbætur í samræmi við aðfinnslurnar og gefinn til þess tveggja ára frestur. 

Og fróðlegt var að sjá síðar myndir af Trump hjónunum að kjósa vestra með mann að baki þeim sem gat kíkt á hjá þeim. 

Í úrskurði ráðherra varðandi "umtalsverða annmarka" á kosningunum í Árneshreppi í fyrrahaust, mál sem ráðherra sjálfur og ráðherra hans voru raunar flækt í, kveður hins vegar við annan tón. 

„Umtalsverðir annmarkar“ á kosningunum

Eru tíu milljónir um Leifsstöð á ári ekki nóg?

"Ég vil meira - hef aldrei nóg!" var sungið 1964 um óþol, spenning og græðgi, og virðist hafa verið í fullu gildi þá, 2007 og 2017. 

Orðin "válegar fréttir" er að fá nýja merkingu ef það er stafað "Wow"legar fréttir og nú er engu líkara en að allt sé að fara fjandans til þótt ferðamanna- og flugvélastraumurinn hérna verði þrátt fyrir samdrátt frá metárinu 2017 jafnvel meiri en metárin þar á undan. 

Það er augljóslega sameiginlegt með árunum 2007 og 2017 að toppurinn á fádæma uppsveiflu var í báðum tilfellum allt of mikil og hröð til þess að við réðum við hana eða að það væri hollt fyrir innviði og undirstöður, sem þurfa að vera í lagi. 

Til þess að tryggja farsæla þróun þarf hún að vera nægilega hæg til að gefa ráðrúm til þess að undirbyggja hana af öryggi og komast hjá kollsteypum af ýmsu tagi. 

Fyrir aðeins fimmtán árum voru erlendir ferðamenn á Íslandi átta sinnum færri en nú, og eru 10 milljónir um Leifsstöð á ári ekki nóg?

Um Gardermoen í Noregi, hjá 15 sinnum stærri þjóð, fara 15 milljónir á ári, og um Arlanda í Svíþjóð hjá 30 sinnum stærri þjóð fara 26 milljónir. 

Samkeppnin er að harðna

Mætti alveg vera skylduatriði í skóla. Lauflétt fallhlífasaga.

Til hamingju, Páll Bergþórsson og hans nánustu. Fallhlífarsaga í lokin. 

Hinn 95 ára gamli maður gefur unga fólkinu lexíu og raunar fólki á öllum aldri eitthvað til að íhuga.

Ungt fólk á oft erfitt með að fóta sig á því hvaða áhættu það tekur í lífinu á ýmsum sviðum. 

Það gæti verið mikilvægt í uppeldi og menntun að kenna áhættumat varðandi margt sem fólk tekur sér fyrir hendur. 

Af því að maðurinn er augljóslega ekki skapaður til að fljúga eins og fuglarnir er flughræðsla algeng og atriði eins og fallhlífarstökk verður í huga flestra glæfraatriði. 

En með því að fara í gegnum tölurnar um óhöpp og slys í fallhlífarstökki kemur i ljós að margt er hættulegra sem svo margir byrja á. 

Unglingur sem byrjar að neyta áfengis eða fíkniefna er að taka áhættuna einn á móti átta að hann missi tökin á neyslunni og ávinna sér mikið líkams- og sálartjón auk alls þess sem áfengis- og fíkniefnasjúklingar leggja á alla í kringum sig. 

Áhættan af því að stökkva í fallhlíf og fylgja öllum öryggisreglum varðandi það tekur sennilega mörg hundruð sinni minni áhættu. 

Og ef maður velur eitthvað til þess að gera bara einu sinni á ævinnni til að eiga þá minningu, er fallhlífarstökk eitt af því. 

Til þess að varpa skýrarara ljósi á þetta fyrir hvern og einn væri ekki vitlaust að gera það að skylduatriði í grunnskólagöngu að stökkvae eitt fallhlífarstökk. 

Eg var orðinn um fimmtugt þegar ég prófaði þetta og sá eftir því að hafa ekki gert það fyrr. 

Frjálsa fallið, fyrst eftir að stokkið hefur verið út úr flugvélinni, hefur mest áhrif á suma, en það var hljóðlaust svifið eftir að fallhlífin þandist út, sem heillaði mig mest. 

Tvívegis hef ég flogið í loftbelg. Í fyrra skiptið var ekki rétt að því staðið og af þeim ósköpum sem það stutta flug bauð upp á, fer geggjuð en sönn saga. 

Í síðara skiptið var þetta óviðjafnanlegt, gert með farsælum og þrautreyndum erlendum belgstjóra í eistæðu blíðviðri og nýtt uppstreymið í hægri hafgolu inn með Bústaðahverfi til þess að slökkva á hitaranum, líða hljóðlaust alla leið inn í Blesugróf rétt ofan við húsin og tala við fólk í sólbaði á svölunum og lenda síðan þar sem golan endaði. 

Hér er örstutt 60 ára gömul lauflétt fallhlífarstökkssaga: 

Amerískur hermaður á Vellinum bauð íslenskum vini sínu í að koma með sér og stökkva í fjöldastökki fyrir ofan Sandsskeið. "Það er gott veður og þeir lofa að pottþétt verði að þessu staðið", sagði Kaninn. 

"Það bíða flugvélar uppi á skeiði til að taka okkur um borð, við stökkvum út í 5000 feta hæð og kippum í sérstakan hnapp til að opna fallhlífarnar. 

Ef hann opnast ekki kippum við í neyðarhnapp. 

Þegar við lendum bíða rútur eftir okkur til að fara með okkur til baka." 

Íslendingurinn sló til og þetta virtist allt ætla að standast. 

Flugvélar biðu til að taka þá um borð, þeir stukku út samhliða og kipptu báðir í hnappinn, sem átti að opna fallhlífina. 

Það virkaði að vísu ekki, og þá kipptu báðir í neyðarhnappinn, en ekkert gerðist. 

Þá leit Íslendingurinn á Kanann og sagði: "Það er ég vissum að það er tóm lygi hjá þeim þetta með rúturnar sem áttu að fara með okkur til baka."

95 ára skellti sér í fallhlífarstökk

Þjóðvegur 1 styttist og jafnræði verður í vali akstursleiða.

Þegar Hvalfjarðargöngin voru lögð fyrir 20 árum stóð val milli þess að miða þau fremur við umferð áfram um þjóðveg 1 heldur en að miða við það að stytta sem mest leiðina til Akraness. 

Það fór eftir því hvernig göngin yrðu sveigð upp á land norðan megin við fjörðinn í hvora áttina leiðin styttist meira.

Síðari kosturinn varð ofan á, enda um að ræða brýnt hagsmunamál fyrir fjölmennan kaupstað auk þess sem Skagamenn lögðu skerf í púkkið ef ég man rétt. 

Á tímabili kom upp hugmynd um að bæta þetta upp fyrir norður- og vesturleiðarumferðina með því að leggja veg yfir Leirufjörð fyrir norðan Akranes, svo að umferðin gæti að mestu farið út fyrir Akrafjall, en sem betur fór var það ekki gert, og það fé, sem í það hefði farið, getur því, þótt seint sé, bæst við kostnað við gerð nýrra ganga. 

Nú gefst tækifæri til að hafa jafnræði á milli aksturskosta með því að láta göngin sveigja til norðurs við norðurendann frekar en að sveigja þau til vesturs eins og núverandi göng gera.

Giska má á að þjóðvegur 1 muni styttast um minnst tvo kílómetra við þetta. 

Þegar bæði göngin verða komin kann að vakna spurning um hvort umferðin um nýju göngin verði miklu meiri en um þau eldri, en með nútíma upplýsingatækni ætti að vera hægt setja upp búnað sem gefi ökumönnum við gangaendana upplýsingar um umferðarþungann.  

Ný göng yrðu lengri

Hraðasta sigurför einnar gerðar í sögu bílaframleiðslunnar.

Árin 1955-1970 voru einstæð uppgangsár í bandarískri bílaframleiðslu. Alger sprenging varð í sölu nýrra bíla 1955 og hart hestaflakapphlaup hófst með tilkomu nýrra V-8 véla, þar sem aflið fór úr 110 hjá Ford 1953 upp í 162 árið 1955 og síðan áfram og áfram í yfir 400 hestöfl áratug síðar. 

Ed Cole átti ásamt samverkamönnum sínum hins vegar heiðurinn af smíði 265 kúbika "small-block V-8 vélar fyrir Chevrolet, sem er á flestum listum yfir bestu bílvélar allra tíma. 

1959 kom Cole aftur fram með byltingarkennda vél og bíl, 6 strokka loftkældri "boxer" vél að aftan í "smábíl" á bandarískan mælikvarða, Chevrolet Corvair. 

Bíllinn varð of djarft tiltæki, og venjulegri bíll af þessari stærð hjá Ford, Falcon, seldist mun betur. Hann og Plymouth Valiant hjá Chrysler gátu laghentir menn haldið við í bílskúrum heima hjá sér, en það þurfti að læra nánast allt upp á nýtt varðandi Corvair. 

Til að bregðast við þessu var farið að framleiða tveggja dyra sport-gerðir af Corvair, Monza, með afturhallandi þaki og þröngu og lágu aftursæti, svo að bíllinn taldist "2 plús 2 bíll." Hvíti bíllinn á myndinni hér að ofan er af þeirri gerð. 

Þessar sportgerðir seldnust fljótt betur en venjulegu fernra dyra gerðirnar sem féllu í sölu, og Monza gerðirnar með fjögurra gíra handskiptingum í gólfi hömluðu gegn því að Corvair yrði algert klúður. 

Ef stjórnendur GM hefðu kunnað að lesa út úr þessu, hefðu þeir verið með pálmann í höndunum. 

En þeir áttuðu sig ekki á því að það var að myndast hratt stækkandi markhópur, sem vildi frekar snaggaralega bíla með sportlegum eiginleikum en gömlu þunglamalegu drekana. 

Lee Iacocca hét maðurinn hjá Ford, sem áttaði sig á því að það að þarna ætti Ford leik á borði. 

Með vandaðri markaðskönnun fann hann út örugga leið til að láta hanna bíl, sem væri jafn einfaldur og léttbyggður og Falcon og raunar byggur á Falcon-grunni, en væri lágur, með löngum framenda, lágmarks aftursæti og stuttum afturenda, svo að minnti á sportbíla. 

Bíllinn var settur á markað í mars og á innan við ári seldust meira en 700 þúsund; hraðamet í sölu nýrrar bílgerðar, sem ekki hefur enn verið slegið. 

Hægt var að fá bílinn sáraeinfaldan með sparneytinni 85 hestafla (SAE netto) sex strokka vél, en hlaða hann að metfjölda af aukahlutum og V-8 vélum, allt upp í meira en 300 hestöfl, sem gerði hann að hreinu villidýri í bílsmynd. 

Ótrúlegasta fólk, allt frá rosknum konum, unglingsstelpum upp í jaka, töffara og háttsettra öldunga, keypti bílinn; bílstjórar gleymdu sér við að sjá hann í sýningargluggum og óku á ljósastaura og bandarísku þjóðina greip algert Mustang-æði. 

Til varð nýtt hugtak: "Pony-cars."

Árið eftir kom léttur jeppi með svipað kram á markað, Bronco, og Bronco-æði greip Íslendinga.  

Keppinautarnir svöruðu með eftirlíkingum eins og Chevrolet Camaro, AMC Javelin, Plymouthe Barracuda og Dodge Charger, en Mustanginn varð strax kominn fram með þróaða gerð, Shelby, og brunaði áfram fremstur í kapphlaupi um fleiri hestöfl ásamt aukinni þyngd og stærð fram yfir 1970.  

Með þessari þróun Mustangs varð hann bæði þunglamalegri og ekki eins sportlegur og áður og  síðan dundu yfir bæði olíukreppa og mengunarkreppa, sem drógu allan mátt úr stóru vélunum í bandarískum bílum.

Niðurstaðan varð mun smærri Mustang, Mustang II, sem var í flestra augum ekki alvöru Mustang. 

Síðan tóku við áratugir með misjöfnu gengi, og alls hafa 6 kynslóðir Mustang litið dagsins ljós. 

Af þeim finnst mér 4. kynslóðin hafa nálgast best upprunalegt útlit Mustang, en nýjasta gerðin er þó líklega best ef menn eru ekki of fastheldnir á útlitið. 

Nú hafa selst 10 milljón bílar undir þessu heiti. 

Þeir eru þó af það mörgum kynslóðum, að ekki er hægt að tala um eina bílgerð líkt og Volkswagen Bjöllu, Ford T eða Renault 4. 

10 milljón Mustangar

Merkilegar minjar, líkt og Skansinn í Eyjum.

Rústir ratsjárstöðvarinnar á Straumnesfjalli á Hornströndum eru merkilegar minjar um Kalda stríðið, sem ber að varðveita að mínum dómi. 

Það er afar áhrifamikið að koma í þessa stöð og undrast stærð hennar og staðsetningu. Ekki skemmir víðsýnið þar fyrir upplifuninni. 

Á myndinni er eins manns örfisinu Skaftinu flogið yfir fjallsbrúnina sumarið 1994.

Þegar svæðið var hreinsað 1991 heyrðust raddir um að fella ætti alla veggina og koma þeim fyrir kattarnef. 

Hvers vegna?

"Það skemmir fyrir þeim mörgu, sem hingað koma" var svar, sem heyrðist. 

Með þessu svari gleymist hvers vegna svona margir leggja á sig að ganga upp á fjallið á hinum enda þess og alla leið að þessum stað. 

Hvers vegna ekki að að gera vandaða úttekt á ástandi mannvirkisins og sýna víðsýni við ákvörðun á því hvernig skynsamlegri varðveislu þess verði háttað? 

Hinum megin við Aðalvík standa rústir ratsjárstöðvar Breta uppi á fjallinu Darra, sem eru jafnvel enn merkari, þótt sú stöð hafi verið margfalt minni í sniðum en stöð Kanans á Straumnesfjalli. 

Ekki á að láta mismunandi skoðanir á veru herafla Bandaríkjamanna hafa áhrif á ákvarðanir um örlög rústanna á Straumnesfjalli.  Ekki fremur en að láta atbeina einvaldskonungs Dana að byggingu hernaðarmannvirkisins Skansins í Eyjum hafa áhrif á örlög hans. 

Breska stöðin á Darra var notuð gegn herafla nasista og þegar komið var upp á fjallið 1991, sást, að báðum loftvarnarbyssunum, sem enn voru þar, þótt önnur væri fallin, miðað út á Grænlandssund í átt að þeim slóðum þar sem Bismarck og Prinz Eugen sigldu til þess að herja á kaupför Bandarmanna í átt að vettvangi einnar af stærstu sjóorrustum stríðsins.

Það er miður, að á sínum tíma skyldi ekki vera gert eitthvað til að bjarga annarri loftvarnarbyssunni, sem þar stóð enn 1991.  

Óljóst hver á rústir herstöðvar

Aðeins örfá ár síðan heyra mátti svona réttlætt.

Ekki hefur þurft að vera lengi á ferli á Reykjanesskaga til þess að sjá umhverfisspjöll, sem eru orðin margra áratuga gömul. Dæmi eru nöfnin sem letruð eru ofarlega í Vífilsfelli og sáustu áratugum saman langar leiðir, en um allan fólkvanginn má sjá ljót för eftir farartæki. 

Löng og ljót för eftir utanvegaakstur í viðkvæmum mosa við Fjallabaksleið hafa skorið í augun í meira en hálfa öld. 

Það eru ekki mörg ár síðan furðu margir réttlættu þá skoðun á fundi um vélhjólaakstur að um allar göngugötur, reiðgötur og kindagötur á Íslandi ætti að vera frjálst að fara á fjallahjólum. 

Þegar sýndar voru myndir hér á síðunni af miklum spólförum í Krepputungu í ljósgulum vikri, sem fyrir vikið var skorinn þannig í sundur sumarið 2014 að kolsvört aska undir honum rótaðist upp í gegn, mátti sjá því haldið fram í athugasemdum það væru bara sandar, sem verið væri að spóla í og að það væri í góðu lagi. 

Þeir, sem þessu halda fram ættu að koma í þjóðgarðinn Canyonlands eða Giljalönd í Bandaríkjunum og sjá hvernig þar er að málum staðið. 

Í þjóðgarðinum eru 1600 kílómetra langir jeppaslóðar, sem eru merktir og stranglega bannað og liggja þung viðurlögð við brotum, að aka út fyrir þá. 

Þó er þetta í næsta nágrenni við bæinn Moab, sem er nokkurs kona Mekka torfærubílaökumanna í Bandaríkjunum.  

 

Alvarlegur utanvegaakstur á Fjallabaki

74 ár frá hruni fyrstu Ölfusárbrúarinnar.

1944 var Ölfusárbrú ein af stærstu brúm landsins, byggð árið 1891 og þá ætluð umferð hestvagna, hesta og gangandi fólks, því að þá var hafið stutt tímabil í samgöngusögu landsins, sem kalla má hestvagnatímabilið og lauk skyndilega fyrir einni öld. 

Eðli málsins samkvæmt voru bílarnir 1944 orðnir margfalt þyngri og fleiri en hestvagnarnir höfðu verið, og brúin því orðin úrelt. 

Brúin var hengibrú, líklega eina stóra brúin af þeirri gerð á landinu á þeim tíma , því að Þjórsárbrú var haldið uppi af tveimur stálbogum, og nokkrar smærri brýr síðar með trapesulöguðu burðarvirki, svo sem yfir Jöklu hjá Klausturseli. Fnjóskárbrú 1908 og Hvítarárbrú 1929 voru steinsteyptar bogabrýr og brýrnar yfir margar ár voru á steinstöplum.

Þegar tveir þungir vörubílar voru eitt sinn á Ölfusárbrúnni í einu, brast annar tveggja strengja, sem brúin hékk í, og féllu bílarnir í ána. 

Mannbjörg varð, en atvikið var áminning um að gæta að burðarþoli brúa landsins. 

Búið er að gera nýjar brýr yfir Borgarfjörð, Markarfljót, Þjórsá og fleiri fljót og fyrir löngu er orðið tímabært að gera nýja aðalbrú yfir Ölfusá, auk þess sem endurbæta þarf þá brú, sem er að verða sjötug og var barn síns tíma. 

Nýja Þjórsárbrúin er sérstaklega hönnuð fyrir stóra jarðskjálfta og raunar stóðust bæði elsta brúin og brúin frá 1945 stóra skjálfta. 

Nokkrar gamlar brýr í vegakerfinu eru með þyngdartakmörkunum, sem stundum eru virtar að vettugi. 

Þannig ætlaði flutningabílstjóri einn að láta á það reyna, hvort bíll hans kæmist yfir eina af þess tíma elstu brúm á Suðurlandi, þótt hann bryti með því bæði gegn breiddartakmörkunum og þyngdartakmörkunum. 

Af ummerkjum eftir á var svo að sjá að bílstjórinn ætlaði að fara það hratt yfir brúna að hún hefði ekki tíma til að bresta. 

Hann varaði sig hins vegar ekki á því að vegna þyngdar bílsins svignaði burðarvirki brúarinnar inn á við, svo að það þrengdi svo mjög að bílnum beggja vegna, að hann stórskemmdist við að hálffestast í brúnni. 

En honum tókst með naumindum að sleppa yfir með bílinn stórlega laskaðan.  

Hrun brúarinnar: Hvað vitum við?

Er hægt að detta eða síga upp í móti?

Talsverður munur getur verið á ástæðum þess að gera athugasemdir við málfar. Þó verður að gera greinarmun eftir því hvort um órökrétt orðalag sé að ræða. 

Á síðari árum færist það í vöxt að nota sagnirnar að detta og síga í öfugri merkingu, það er, að þær túlki hreyfingu upp á við. 

Fyrirsögnin á fréttinni um Selá, sem tengd er við þennan pistil, gæti bent til þess að veiðin í ánni sé svo litil að hún verði ekki nema þúsund laxar á árinu. 

Ef veiðin er að "detta í þúsund laxa" er rökrétt að verið sé að tala um að veiðin hafi áður, til dæmis á sama tíma í fyrra, verið meiri en þúsund laxa, en sé nú að detta niður í þessa tölu. 

En við lestur fréttarinnar kemur þveröfugt í ljós: Veiðin er að detta upp á við! 

Hvað eftir annað er sögnin að síga notuð á svipaðan hátt; talað um að eitthvað sígi uppá við. 

Orðtakið "sígandi lukka er best" er gott dæmi um það, því að ekkert getur sigið upp á við og því fráleitt að það sé gott að lukkan fari sígandi. 

En þeir, sem segja þetta, meina einmitt þveröfugt; best er að lukkann vaxi hægt. 

Íslenskan á ágætt orð yfir bæði vöxt og minnkun, sig og ris, sögnina að "nálgast." 

En hún er sárasjaldan notuð. 

 

P.S. Í tveimur athugasemdum hér á eftir er rakið, hvernig sögnin "að síga" hefur haft tvenns konar merkingu í gegnum aldirnar, bæði að lýsa lóðréttri hreyfingu niður á við, en einnig láréttri, bæði afturábak og áfram, samanber "að láta undan síga" og líka hitt, sem séra Friðrik yrkir í einum af KFUM-sálmum sínum: 

"Myrkraherinn; syndasveimur 

sígur móti oss." 

Selá að detta í þúsund laxa