Hallar sífellt á ógæfuhlið.

Mér er enn í minni magnaður fyrirlestur sem Björn Sigurbjörnsson hélt á Húsavík hér um árið þar sem hann fór yfir það hvernig mannkynið hefur leikið gróður jarðar í þúsundir ára. 

Hann hafði þá unnið fyrir landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna og þekkti málið vel.  

Hann sýndi fram á að stórveldi hefðu riðað til falls vegna rányrkju, bæði Mesópótamía og Fönikía, og rakti hvernig röng landbúnaðarstefna Rússa átti einna drýgstan þátt í falli Krústjoffs 1964 vegna þess að Krústsjoff hafði verið mjög ráðandi um þessa misheppnuðu landbúnaðarstefnu, sem meðal annars átti stóran þátt þátt í mikilli gróðureyðingu og minnkun Aralvatns og í því að Sovétríkin gátu ekki brauðfætt sig. 

Þessi nöturlega staðreynd og hin miklu umskipti æptu framan í heiminn, því þegar Hitler fór í herför sína inn í Sovétríkin, var ein helsta ástæðan að komast yfir hið mikla kornforðabúr þeirra.  

Á Íslandi hefur verið stunduð mesta rányrkja gróðurlendis sem vitað er um í einu landi í Evrópu og enn eru beittir nokkrir afréttir sem eru ekki beitarhæfir.

Röng landbúnaðarstefna olli "The Dust Bowl" í miðvesturríkjum Bandaríkjanna á árunum eftir 1930, moldroki, sem barst alla leið til Washington og varð kveikjan að einu meistaraverki heimsbókmenntanna.

Heildarmyndin hefur lítið breyst frá því að tímaritið Time birti í langri myndskreyttri grein ljóta mynd af því sem fram fer í flestum heimsálfum og birti lista yfir "bestu vini eyðimarkanna."

Þar vakti athygli mína að í efstu sætunum voru: 1. Geitin.  2. Sauðkindin.

Eyðing skóganna, allt frá Amazon til margra ríkja Afríku og Asíu, hefur ekki verið stöðvuð á sama tíma og mannkyninu fjölgar að mestu stjórnlaust og hugur eykst.

Ef ekki hefðu komið til stórkostlegar framfarir í kynbótum korntegunda væri ástandið enn verra.

Einræðisstjórnin í Kína ræður, þrátt fyrir vald sitt, ekkert betur við þetta en aðrar ríkisstjórnir og hefur fest sig í svipaðri hagvaxtargildru og er einn helsti hvatinn til að ganga á auðlindir jarðar með þeim afleiðingum sem finnast í moldroki, allt frá uppsveitum Suðurlands til höfuðborgar Kína.   

Moldrok í Kína

Athugasemdir

[Sigurjón Benediktsson, 21.3.2010 kl. 08:23]

Þakka frábæra upprifjun frá þessum fundi, ekkert hefur verið gert til að stöðva þennan lúmska óvin - gróður- og jarðvegseyðinguna. Allt sorglega rétt sem þú bendir á. Hér hafa menn verið að halda því fram að við gætum lifað af pappírsbraski en þegar allt er skoðað þá er það jarðvegurinn sem fæðir okkur og klæðir, - móðir jörð.

Á þesum sama fundi sýndir þú einhverja fyrstu lifandi myndirnar af því hvað hér er að gerast . Og þetta var hvenær ? 1994 eða þar um bil. Af hverju gerum við ekkert í málunum?

[Þorsteinn Briem, 21.3.2010 kl. 09:48]

Sauðfé á Íslandi hefur fækkað um helming á þremur áratugum, úr 700 þúsundum árið 1980 í 350 þúsund.

[Bjössi (IP-tala skráð) 21.3.2010 kl. 14:20]

Ómar , sumt af þessu sem þú ert að segja hér er dálítið einlitt ,  t.d. að rykpotturin ("the dust bow") , hafi verið afleiðing  rangrar landbúnaðarstefnu, ef einhver slík stefna var þá yfirleitt fyrir hendi, vissulega voru búskaparhættirnir í hveitilandinu einn af meðvirkandi  þáttunum í því dæmi kannski svona "dropinn sem fyllti mælinn", en aðalástæðan var þó ártugslangur þurrkur á vatnsrýru svæði. Þegar verst læt náði hitabylgja yfir meira en 20 fylki. Og ég allavega leyfi mér að efast um að  áhrifin hefðu orðið mikið önnur, þó engin landbúnaður hefði verið í gangi, hitasig í efsta jarðlaginu fór stundum yfir 90°C , of sauð örverur og gróðurrætur í því,  gerilsneyddi það semsé, og gróðurinn féll,  topplagið missti bindingu og lá þvi bert og opið fyrir vindi sem bar það burt. Hvað svo sem Þrúgur Reiðinnar segja, þá voru náttúruöflin að verki , þó mannlegar athafnir hafi að sumu leyti kannski gert hlutina verri  en þeir þurftu að verða. 

Og þetta með Amazon skógana , ef eitthvað er að marka gervihnattamælingar NASA þá hefur heildargróðurþekja jarðarinnar aukist um 6-7 prósent  á seinustu tveim áratugum , og  Amazonsvæðið stendur upp úr með  yfir 40% vöxt á sama tíma. Eins hefur jarðargróður á sumum af þeim svæðum í Afríku, þar sem þurrkar voru landlægir á seinustu áratugunum fyrir árþúsundaskiftin tekið við sér á ný. sumstaðar allverulega, og veistu hvað þar er sennilega vegna þess að úrkoma á svæðinu hefur aukist í bili að minnsta kosti n ekki gott að segja hvort það er til frambúðar. En vöxturinn er örugglrga ekki vegna þess að einhverjir blóðstokknir valdaránherforingar hafi hamast við að breyta landbúnaðarstefnunni.

Nú með kindina og geitinna það  er enginn nýr sannleikur að þær eru talsverðir vargar í véum þegar ofgert er, þau lönd í Evrópu sem mest hafa stundað rollu og geitabúskap bera merkin eftir það , jafnvel á svæðum þar sem slíkur búskapur lagðist að miklu leiti af fyrir svo sem einni eða tveim öldum, en það er samt pláss fyrir einhverja að stunda slíkan búskap, ofbeyt er alltaf vandamál sama hvaða skepna á í hlut. Og ég skal alveg trúa að eitthvað megi betur fara hér á landi í þeim málum, en eins og Steini Briem benti á hérna að ofan, sauðfjárstofninn hefur er aðeins helmingur af því sem var þegar hann var stærstur, fyrir um þrjátíu árum. eitthvað hlýtur það að hafa dregið úr álaginu á landið svona líklega um helming líka myndi ég álíta ,svo við er á réttri leið eða hvað ?, eða kom kannski annað inn í  dæmið  sem tekur upp slakann? 

Kveðja

   Bjössi 

En nóg um það ég er auðvitað á þeirri skoðun að við eig að reyna að ganga vel um, og stíga varlega til jarðar, en það verður að láta skynsemina ráða svolítið, í takt við tilfinningarnar, það hefur alltaf leitt til hörmunga og delluákvarðana að  "já en mér finnst bara" - pólitík ráða ferpðinni.  

[Ómar Ragnarsson, 21.3.2010 kl. 20:26]

Þakka þér fyrir góða athugasemd, Sigurjón Benediktsson. Ég byrjaði að sýna myndir af jarðvegseyðingunni á Íslandi að einhverju marki upp úr 1980, og kveikjan var  sú að Sveinn Runólfsson bað mig um að fljúga með sig fyrir landgræðsluna til að kanna ástand gróðurs víða um land.

Að því kom að ég fjallaði um þetta í Kastljósi og þáttum með nöfnum eins og "Fjallkona í tötrum" og "Fjallkonan fer í skoðun."

Með því einu að sýna þessar myndir gerðist ég sendiboði válegra tíðinda og á einum fundi löngu síðar með bónda, sem átti einn afréttinn, sem ég sýndi og að lokum varð friðaður, sagði bóndinn í ræðu að á þessum tíma hefði hann alveg verið í skapi til að skjóta mig á færi, ef hann hefði rekist á mig á víðavangi. 

En hann endaði ræðu sína á óvæntan hátt með því að segja: "Tíu árum síðar, eftir að svæðið hafði verið friðað, fór ég inn á það, leit yfir það og sagði við sjálfan mig: Hvernig gat ég verið svona blindur?" 

Þetta er eitt af þeim augnablikum á ferli mínum sem mér hefur þótt einna vænst um, einkum vegna hinnar karlmannlegu hreinskilni sem fólst í orðum mannsins. 

Enn, 23 árum eftir að ég sýndi Mellöndin á Mývatnsöræfin, raða kindurnar sér í rofabörðin og naga nýgræðinginn, konfektmola sauðkindarinnar. 

Enn, næstum tuttugu árum eftir að ég gerði þessu skil í mörgum fréttum á Stöð tvö og stóð ásamt henni, Landgræðslunni og Rala fyrir gerð magnaðs tilraunareits við svonefnda Djúphóla norðan Gullfoss og fjallaði um þetta í nokkrum af þeim 52 þáttum, sem við Sigurveig Jónsdóttir gerðum fyrir Stöð tvö,hefur sorglega lítið gerst á mörgums svæðunum þar sem gróðrinum blæðir.

Ljós í myrkrinu er samstarf bænda og Landgræðslunna, sem sums staðar hefur tekist, og fórnfúst framlag samtaka á borð við Húsgull.  

En okkur miðar þó enn grátlega lítið áfram, því miður. 

En svo er líka hægt að sjá spaugilegar hliðar á þessu streði mínu. 

Að minnsta kosti held ég svolítið upp á níðvísu sem bóndi einn gerði um mig: 

Hefur víða á Frúnni farið.  / 

Filmað bæði hraun og sker.  / 

En ætli´hann hafi augum barið   / 

ofbeitina á höfði sér?