Ein af sjö merkilegustu eldstöðvum þurrlendis jarðarinnar.

Það værí nú annað hvort að féttin um gosið í Grímsvötnum hefði verið sú mest lesna á þessu ári.

Annað væri í ósamræmi við það hve merkileg þessi eldstöð er og líka það að gosið hafði meiri áhrif erlendis en nokkur annar íslenskur atburður. 

Ætla að hafa þennan pistil í lengra og litríkar lagi en venjulega í tilefni jólanna og sendi með honum bestu jólakveðjur frá okkur Helgu. 

Meira um þetta hér á eftir en lítum á nokkrar loftmyndir sem teknar voru síðastliðið vor. 

 Efstu tvær loftmyndirnar verða af því sjálfu. 

Sú allra efsta var tekin í hátt í hundrað kílómetra fjarlægð frá gosinu. 

Þar sést,að svart öskumistur er þegar byrjað að leggja til suðurs og hefja þá för sem setti allt á kaf í ösku í sveitunum suður og suðvestur af eldstöðinni, auk truflana á flugi í Norður-Evrópu.

Síðan kemur nærmynd af miðju gosmakkarins. 

Þar á eftir er afstöðumynd eftir gosið með eystri Skaftárketil í forgrunni, Grímsvötn fjær og Öræfajökul í baksýn.  

Þar fyrir neðan koma myndir þar sem horft er yfir gosstöðina þegar gosið er hætt og á þeirri efstu í þeim lista er horft til austurs yfir syðri hluta Grímsvatnalægðarinnar í átt að Grímsfjalli, sem er hægra megin á myndinni. 

Engin eldstöð á Íslandi breytir eins mikið og ört landslaginu í kringum sig og Grímsvötn gerir, þegar yfir stendur tímabil, sem tekur nokkra áratugi, og eldstöðin er virkari en ella. 

Hún býr til nýjan gíg og nýtt eldvatn í hverju gosi, en síðan sækir íshellan að og kaffærir þetta allt á næstu árum, þangað til nýtt eldgos verður og setur hringekjuna af stað á ný.

Meðan hún er í gangi er nýtt og nýtt landslag að sjá á hverju ári í Grímsvatnalægðinni. 

Við sjáum greinilegt dæmi um þetta á myndinni. 

Hinum megin við nýja vatnið og nýja gíginn er svæði þar sem svipaður gígur og vatn voru eftir gosið 1998 og þá var landslagið þar svipað og er við gíginn núna, en hins vegar slétt ísbreiða þar sem gígurinn er núna. 

2004 gaus örlítið austar en nú og sá gígur var að sökkva í ís þegar þetta mikla gos kom nú og gerbreytti öllu upp á nýtt.

Gosstöðin frá 1998 er nú að mestu grafin í ísinn sem hefur sótt að, samanber ljóðlínurnar um Kverkfjöll, sem eiga líka við Grímsvötn: 

"...Ísbreiðan heyr þar sitt eilífa stríð 

við eldsmiðju darraðardansins."

Rétt að vekja athygli á hálfhringlaga öskugígnum, sem bræðsluvatnið er byrjað að kaffæra. 

Líklega ætti aðeins ein frétt, sem hugsanlega kæmi á næstu dögum, möguleika á að komast hærra, Heklugos, því Hekla er komin á tíma, jafnvel frekar en Katla, sem gýs frekar á sumrin og haustin en um vetur. 

 Í alþjóðlegri úttekt jarðvísindamanna, þar sem valdar voru tíu merkilegustu eldstöðvar jarðarinnar, voru þrjár neðansjávar en sjö á þurrlendinu

Ein þessara sjö eldstöðva voru Grímsvötn og önnur íslensk eldfjöll komust ekki á listann. 

Hekla, Snæfellsjökull, Eyjafjallajökull, Katla Öræfajökull, Askja og aðrar stórmerkilegar íslenskar eldstöðvar áttu ekki möguleika gagnvart Grímsvötnum, né heldur heimsþekkt eldfjöll eins og Fujijama, Vesúvíus og Kilimanjaro. 

Ástæðan er hið einstæða og mikilvirka samspil elds og íss í þessari virkustu eldstöð Íslands, sem liggur á öxlinum Bárðarbunga-Grímsvötn en undir þeim öxli er miðja annars stærsta möttulstróks jarðar, þar sem fljótandi hraunkvika stígur frá iðrum jarðarinnar upp undir yfirborðið. 

Hinn möttulstrókurinn er undir Hawai-eyjum, en af því að Ísland er margfalt stærra en Hawaieyjar og auk þess með stóra jökla, verður sjónarspilið hér á landi miklu fjölbreyttar og meira. 

Á sér reyndar enga hliðstæðu að magni og mikilleika á jörðinni. 

Þetta virðast svo margir okkar Íslendinga ekki hafa áhuga á setja inn í hugmyndabanka sinn varðandi stöðu lands okkar og þjóðar. 

Nýjasta dæmið er Morgunblaðsgrein þar sem greinarhöfundur kiknar í hnjáliðunum yfir mikilleik Yellowstone sem sé átján sinnum stærra að flatarmáli en Reykjahlíðarland og því ósambærilegt við það. 

Þetta er hugarfar þar sem horft er á einstakar landareignir eða mjög afmörkuð svæði í stað þess að horfa á allt svæðið frá Skaftafellsfjöru í suðri til Öxarfjarðar sem eina heild, margfalt stærri og merkilegri en Yellowstone. 

Enda komst sá merki þjóðgarður ekki á lista sérfræðinga yfir 100 undur veraldar á sama tíma sem hinn eldvirki hluti Íslands er á þeim lista. 

Auk þess fer mikilvægi mestu verðmæta heimsins ekki eingöngu eftir stærð. 

Þingvallaþjóðgarður er aðeins um 1% af flatarmáli Yellowstone en engum myndi þó detta í hug að reisa jarðvarmavirkjun við þjónustumiðstöðina af því að þjóðgarðurinn væri svo lítill að það tæki því ekki að viðhalda þar friðun. 

Mér dettur í hug nýyrði yfir hugsunina í Morgunblaðsgreininni: Viðkomandi er í Yellowstone-vímu, er  "Yellowstoned".  

 Vísa til fyrri bloggpistla minna um vorferð Jöklarannsóknarfélags Íslands 2009, sem hægt er að ramba á með því að fara inn á rammann "leitarorð" vinstra megin á bloggsíðunni.   

Þar má meðal annars finna myndskreyttan pistil frá 26. maí í vor. 

Biðst velvirðingar á því að vegna tæknimistaka minna birtist ein myndanna tvisvar á síðunni. 

Frétt um eldgos sú mest lesna

Athugasemdir

[Aðalsteinn geirsson (IP-tala skráð) 23.12.2011 kl. 18:37]

Þetta er ekki mjög leiðinlegt. Verst ef þú líka ert orðinn engilsaxaður. ,, Et tu Brute", eða einhvernveginn svoleiðis.

[Jón Logi (IP-tala skráð) 23.12.2011 kl. 23:35]

Flott grein hjá þér vinur minn, og ég er aldeilis hlessa yfir því hversu fljótur þú varst að ná þó þetta góðum myndum áður en þetta sauð allt saman í eina gufukássu.

Gleðileg jól til ykkar Helgu og allra niðjanna, en varast skaltu að ef Hekla færi að hrista sig í góðu skyggni á ókristilegum tíma, þá hringi ég ;)