Óreiða á sviði atkvæðagreiðslna í tæpa öld.

Einn af 14 punktum Woodrows Wilsons, forseta Bandaríkjanna, um framtíðarskipan landamæra í Evrópu eftir Fyrri heimsstyrjöldina, var að þjóðarbrot og þjóðir skyldu ákveða sjálft á lýðræðislegan og frjálsan hátt í hvaða eða hvers konar ríki það vildi búa.

Því fór hins vegar fjarri að þetta væri gert eins og Wilson vildi, því að sigurvegararnir, Bretar og þó einkum Frakkar, stóðu aðeins fyrir þessu á tveimur landssvæðum, svo ég muni eftir, í Slésvík og Saar-héraðinu, hvort tveggja á landamærum Þýskalands.

Raunar var einnig þjóðaratkvæðagreiðsla á Íslandi um sambandslagasaming við Danmörku 1918, sem færði Íslandi frelsi og fullveldi og ákvæði um möguleikana á að slíta konungssambandinu eftir 25 ár.

Meira en ár leið frá styrjaldarlokum þar til kosið var í Slésvík og ekki var kosið í Saar-héraðinu fyrr en meira en 16 árum eftir stríðið.

Þess var vandlega gætt að nægur friður og ró ríkti til þess að kosið yrði án óeðlilegs þrýstings og þess einnig vandlega gætt að kosningarnar færu heiðarlega og rétt fram undir öflugu eftirliti.

Að öðru leyti voru landamæri ríkja ákveðin af sigurvegurunum í stríðinu og eftir Seinni heimsstyrjöldina var beitt valdi til að ákveða landamæri Þýskalands og fleiri landamæri, og 14 milljónir manna fluttir frá heimkynnum sínum.  

Fyrir dyrum stendur þjóðaratkvæðagreiðsla í Skotlandi um stöðu landsins, en ekkert slíkt hefur farið fram annars staðar, þar sem hreyfingar hafa verið uppi meðal þjóða og þjóðarbrota í þá veru, svo sem í Baskalandi og Katalóníu á Spáni.

Og svipað var uppi á teningnum hjá frönskumælandi mönnum í Quebec í Kanada án þess að því væri ansað.  

Í kosningunum, sem nú eru keyrðar fram í flaustri og óróa í austurhéruðum Úkraínu, fer því víðs fjarri að kosningarnar geti verið marktækar eins og ástandið er þar og auk þess er alger skortur á eftirliti og festu, sem nauðsynleg eru í lýðræðislegum kosningum.   

Stjórnleysi á kjörstað í Úkraínu

Athugasemdir

[G. Tómas Gunnarsson, 12.5.2014 kl. 05:03]

Það er auðvitað rangt að halda því fram að kröfum um þjóðar/fylkisatkvæðagreiðslu í Quebec hafi "ekki verið ansað".

Atkvæðagreiðslur hafa farið fram í Quebec bæði 1980 og 1995.

Munurinn á já og nei, var afar lítill árið 1995.

Margir hafa hins vegar viljað meina að sú atkvæðagreiðsla hafi stórskaðað Quebec, vegna fjölda fyrirtækja sem ákvað að flytja starfsemi sína á brott. En um það eru skiptar skoðanir eins og margt annað.

Um þessar atkvæðagreiðslur má lesa víða á netinu, t.d.

http://en.wikipedia.org/wiki/Quebec_referendum,_1995

og

http://en.wikipedia.org/wiki/Quebec_referendum,_1980

En ég er sammála því að hvernig staðið er að atkvæðagreiðslum í Ukraínu er með þeim hætti að engin leið er að taka mark á þeim niðurstöðum.

Enda á engan hátt hægt að bera þá framkvæmd t.d. saman við hvernig staðið var að málum í Quebec.