Til eru veðurskilyrði sem engin flugvél þolir.

Hin mikla tækni sem komin er til skjalanna í veðurathugunum, veðurfræði og veðurspám, á stóran þátt í því hve miklu öruggara flug er orðið en áður var. Um það bera alþjóðlegar slysatölur órækt vitni. 

Með þessari tækni er hægt, bæði fyrir flugumferðarstjóra og flugmenn að sjá hvar óveðrin eru og forðast að fljúga inn í verstu óveðrin, sem geta verið fólgin í þrumuveðrum, (thunderstorms) gífurlegri ókyrrð eða ísingu. Hvert þessara þriggja veðurfyrirbrigða getur eitt og sér orðið svo illvígt að engin flugvél þoli að lenda í þeim og þau eða blanda af þeim geta búið til óviðráðanlegar aðstæður. 

Þrátt fyrir þetta verða slys sem mannleg mistök af ýmsu tagi geta leitt til, stundum röð af mistökum. 

Erlendis má nefna slys sem hafa orðið vegna þess að ekki var gripið til réttra ráðstafana í tæka tíð, stundum vegna rangra upplýsinga, breyttra aðstæðna, misskilnings eða blöndu af þessum þáttum. 

Hvarf þotu AirAsia getur hafa verið eitt af þessum tilvikum þar sem í meginatriðum eru þrjár leiðir fyrir flugstjórann að komast hjá því að lenda í óviðráðanlegum flugskilyrðum: 

1. Að víkja af leið og fljúga í sveig framhjá óveðurssvæðinu. 

2. Að hækka flugið svo að þotan komist yfir óveðrið. 

3. Að snúa við í tæka tíð og halda til baka.

Sjaldgæft er að gripið sé til ráðs númer 3 sem kannski var þó eina færa leiðin í tilfelli AirAsia úr því að ekki fékkst leyfi til hækkunar flugs. 

Til eru veðurskilyrði múmer 4, þar sem nógu mikil lækkun flughæðar getur leyst málið, til dæmis mikil ísing sem ekki nær alveg niður undir jörð.

Á sínum tíma fréttist til dæmis af því að flugvélin TF-VOR, vél Björns heitins Pálssonar, hefði tvívegis lent í svo mikilli ísingu, að hún missti hæð og afl á hreyflunum.

Í fyrra skiptið kom vélin niður úr ísingunni yfir Hvalfirði og þá bráðnaði ísinn af henni og hægt var að fljúga henni áfram.

Í síðara skiptið, að vetri til 1973, var vélin stödd skammt norðaustur af Langjökli, og þar er land 800 metrum hærra svo að ísingarskilyrðin náðu alveg niður í jörð og því fór sem fór.

Dæmi um íslenskt flugslys, þar sem nægt hefði að sveigja af leið, er þegar flugvél á leið frá Ísafirði til Reykjavíkur lenti í svo mikilli ókyrrð og niðurstreymi af völdum suðaustan hvassviðris hlémegin við Ljósufjöll, að hún hrapaði þar og fórst.

Ef sveigt hefði verið af leið og farið talsvert vestar, yfir Bjarnarhöfn og þar sem nú er svonefnd Vatnaleið, hefði vélin komist á leiðarenda.

Ég las fyrir mörgum áratugum afar fróðlega grein í bandaríska tímaritinu Flying eftir þann flugmann bandarískan, sem mesta þekkingu og reynslu var talinn hafa af því að fljúga í ísingarskilyrðum, glíma við þau og finna leiðir til að komast klakklaust á leiðarenda.

Honum hafði nokkrum sinnum tekist að fara í flugferðir þegar enginn annar fann leið til að komast hjá því að lenda í banvænum ísingarskilyrðum, meðal annars þegar lokað hafði verið til flugs dögum saman. 

Hann lýsti því meðal annars í greininni ísingarskilyrðum í ákveðnum gerðum skýjalaga, þar sem hægt væri að komast "á milli laga" eins og það er kallað á flugmannamáli og flugfært væri í ákveðinni flughæð þótt ófært væri bæði ofar og neðar.

Eftirminnileg setning úr greininni var sú, að til væru ísingarskilyrði sem engin flugvél réði við, - svo svakaleg. að það skipti ekki máli hvort flogið væri á tveggja manna Piper Cub eða 500 manna Boeing 747 þotu. 

Nokkrum misserum seinna freistaði þessi flugmaður að nýta sína miklu þekkingu og reynslu til fljúga með þingmann í áríðandi ferð í ísingarskilyrðum í Klettafjöllum, sem talin voru gera ófært til flugs.

Í þessu flugi brást honum bogalistin og vélin fórst, - ísingarskilyrðin reyndust jafn óviðráðanleg fyrir byrjanda og mesta sérfræðing Bandaríkjanna í flugi í ísingarskilyrðum.      

699 manns um borð í vélunum þremur

Athugasemdir

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 29.12.2014 kl. 00:49]

 Hrollkalt er að lesa lýsingu á flugi TF-FIT sem ætlaði til Ísafjarðar frá Reykjavík 15.des 2000.  Gríðarlegar ísingaraðstæður og tókst ekki að lenda aftur á brottfararvelli eftir að snúið var við.  http://ww2.rnf.is/media/skyrslur/arsskyrslur/RNF-Arsskyrsla2001.PDF

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 29.12.2014 kl. 00:58]

Mig minnir að bæði í TF-VOR slysinu og Ljósufjallaslysinu hafi vélarnar lent í heljarhrömmum fjallabylgna og það hafi verið talið frumorsök brotlendingar, þá hafi verið of seint að snúa frá þegar inn í fjallabylgjuna var komið. Á þessum tíma voru fjallabylgjur mönnum ekki vel þekktar. (1985) Man eftir fyrirlestri Borgþórs veðurfræðings yfir okkur flugnemum um efnið um þetta leiti.

[Þorsteinn Briem, 29.12.2014 kl. 03:08]

Íslensk loftför - Um 400 létust í um 70 slysum frá upphafi til 14.9.1997, sjá neðst á síðunni

[Kristinn J (IP-tala skráð) 29.12.2014 kl. 10:04]

Bjarni Gunnlaugur.

Takk fyrir að leggja þennan link inn á bloggið, þetta er hrollköld lesning en fræðandi, gott líka til þessa að vita að sumir er málið varða hafa tekið málin tökum, en því miður ekki allir. Skussar þar eins og allstaðar.

http://ww2.rnf.is/media/skyrslur/arsskyrslur/RNF-Arsskyrsla2001.PDF

[Ómar Ragnarsson, 29.12.2014 kl. 10:38]

TF-VOR lenti ekki í sams konar aðstæðum og í Ljósufjöllum, heldur í sérstakri hvassri og rakri vindröst, sem í suðaustanátt þeytist framhjá norðausturhorni Langjökuls og yfir Stórasand og er að hluta til fóðruð af bylgjum frá Hofsjöklið.

Frumorsök VOR-slyssins var heiftúðug ísing, sem hlóðst á vængina svo að loftflæðið yfir þá truflaðist nóg til að vélin hélt ekki hæð.

Auk þess hlóðst ísing í inntök hreyflanna og dró úr afli þeirra.

Vélin féll til jarðar og kom nokkuð flatt niður.

Þessar veðurastæður á þessu svæði þekki ég nokkuð vel af flugreynslu og á Stórasandi liggur oft snjór miklu lengur fram  á sumar en á sambærilegum svæðum á hálendinu.

Vegna þess hve algeng er, til dæmis í dag, að hvöss og rök suðaustanátt sé undanfari lægða, sem koma að landinu úr suðvestri, er svæðið sannkallað veðravíti í þeim aðstæðum og þess vegna er fráleitt að leggja nýja þjóðleið milli Akureyrar og Reykjavíkur um Stórasand eins og gríðarlegur þrýstingur var á að gera fyrir rúmum áratug.  

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 29.12.2014 kl. 11:08]

Hér er dagblaðsgrein með tilvitnun í veðurfræðing sem telur að svokallaður "göndull" hafi dregið TF-VOR niður, ísingin var áreiðanlega ekki til bóta en eftir þessu er fjallabylgjan frumorsökin. Vel má vera að aðrar kenningar hafi talist hrekja þessa og fróðlegt að sjá þá heimildir um slíkt.

http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2514417

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 29.12.2014 kl. 11:19]

Flugmaður sem ætlar að snúa við á ísaðri flugvél og beygir á rate 1 þ.e. 3 gr. á sek, hann er eina mínútu að snúa vélinni við. Talað var um í Ljósufjallaslysinu að vélin hafi fallið 3000 fet á 30 sek. sem sýnir að jafnvel þó viðkomandi átti sig á að hann sé að fljúga inn í niðurstreymisgöndul og ákveður að snúa við, þá er óvíst að það dygði til.

   Bara svona sem dæmi um við hvaða krafta er að eiga. 

Sem aftur leiðir að upphafsorðum pistils, sum veður ráða flugvélar einfaldlega ekki við.