Það eru dæmi um að mælieiningar skópu stórhættu.

Það er augljóst óhagræði af því að nota ekki sömu mælieiningarnar í öllu og alls staðar á okkar miklu tækniöld. 

Það eru til dæmi um það að misskilningur varðandi mælieiningar hafi valdið slysum og jafnvel munað minnstu að stórslys yrði. 

Þessi hætta á stórslysi kom upp þegar menn héldu að nægt eldsneyti væri til flugs á Boeing 767 á leið vestur eftir Kanada af því að þeir rugluðu saman lítrum og gallónum. 

Þotan varð eldsneytislaus á stað, þar sem eini mögulegi nauðlendingarstaðurinn var aflagður flugvöllur við Gimli, sem notaður var fyrir ýmsar íþróttir. 

Þangað tókst flugmönnunum að svífa vélinni afllausrir og lenda henni klakklaust, þótt litlu munaði að hjólandi strákar á vellinu yrðu fyrir þotunni. 

Í fluginu eru menn enn að burðast með þrjár mælieiningar varðandi vegalengdir, kílómetra, landmílur og sjómílur. Einnig tommur og fet. 

Fyrstu árin sem ég ferðaðist um landið sem farþegi hafði ég gaman að fylgjast með hvernig gengi og finna út hraða vélarinnar miðað við jörð út frá því sem ég sá út um gluggann. 

Notaði þá alltaf kílómetra. Síðan lærði ég að fljúga sjálfur og þá komu landmílur og sjómílur til sögunnar. Ég vildi ekki kveðja kílómetrana og hef alla tíð síðan haft gaman af því að breyta þessum þremur mælieiningum í hverja aðra í huganum, sitt á hvað. 

Til að breyta sjómílum í kílómetra margfaldar maður fyrst með tveimur, dregur síðan einn tíunda frá og bætir síðan einum fjórða af mismuninum við. 100 = 100x2 sem eru 200. Einn tíundi eru 20, og þá er við komin í 180. Bætum síðan einum fjórða af mismuninum, (20) við, sem sagt 180 plús 5 og útkoman er 185.

Ef maður vill síðan vera hárnákvæmur er gott að vita að 100 sjómílur eru 185,2 kílómetrar.

Munurinn á sjómílum og landmílum er sá, að 100 sjómílur eru 115 landmílur, sem sagt 15% fleiri. Og 100 landmílur eru 87 sjómílur, sem sagt 13% færri.  

Og síðan er hægt að leika sér fram og til baka á milli allra mælieininganna og ég nota þær sitt á hvað eftir aðstæðum. 

Hef fyrir löngu lært utan að að 10 mílur á hraðamælum bíla eru 16 km, 20 mílur eru 32, 30 eru 48, 40 eru 64, 50 eru 80 og 60 eru 97 (hækkað upp af því að mílan er 1,609 km) o. s. frv. 

En það er samt bara til vandræða að vera að burðast með þetta svona og láta Kanann um að flækja þetta með tommum, mílum, gallónum, ekrum o.s.frv.

Í ofanálag geta engilsaxnesku þjóðirnar ekki komið sér saman um gallónin, heldur er amerískt gallón 3,785 lítrar en breskt gallón 4,53 lítrar og þarf stundum að breyta þar á milli þegar bornar eru saman upplýsingar hjá þessum tveimur þjóðum. 

Svo er breska pundið (lbs) ekki hálft kíló heldur 0,453 og þyngdareiningin stone er síðan notuð til að flækja málin enn frekar, til dæmis í þyngd manna í bardagaíþróttum. 

Auðvelt hugarreikningsdæmi að breyta enskum pundum í kíló, deila með tveimur og draga í viðbót einn tíunda frá útkomunni.   

En það ruglar bara fólk þegar talað er um fjölda hektara á sama tíma og flestir myndu frekar átta sig á flatarmálinu ef það væri sett fram í ferkílómetrum, þótt það sé afar fljótlegt hugarreikningsdæmi að í einum ferkílómetra eru 100 hektarar.

Nú síðast í morgunfréttum útvarpsins var talað um 11 þúsund hektara lands, sem hefðu brunnið í Ástralíu. Og hverju er venjulegur útvarpshlustandi nær sem ekki hefur vanist því að átta sig á flatarmáli mældu í þúsundum eða jafnvel milljónum hektara? 

Þarna hefði verið í lófa lagið fyrir útvarpsmanninn að segja að 110 ferkílómetrar lands hefðu brunnið, því að flestir vita nokkurn veginn hvað einn ferkílómetri er stór. 

En það er víst ekki hægt að ætlast til þess að allir séu sömu nördarnir og ég er, ekki heldur fréttamenn.  

Kenndi metrakerfinu um flugslysið

Athugasemdir

[Hörður Björgvinsson (IP-tala skráð) 5.1.2015 kl. 11:26]

Er ekki álitið að ruglingur milli mælieininga hafi sökkt orustuskipinu Gustav Vasa?  Það valt og sökk við sjósetningu.

[Móri (IP-tala skráð) 5.1.2015 kl. 19:45]

Einhversstaðar las ég (Ómar veit áreiðanlega hvort þetta sé rétt munað) að Airbus-flugvélar væru með öll kerfi hjá sér í metrakerfinu, eða hefðu verið það í byrjun allavega. Flesti flugmenn eru hinsvegar strax vandir á að nota bandarískar mælieiningar og mælitækin calibreruð út frá þeim.

[Heimir Sindrason (IP-tala skráð) 5.1.2015 kl. 23:55]

þú ert alveg einstakur Ómar minn og skyldi engan undra að þú hafir verið vændur um svindl í landafræðinni hér forðum daga! hvernig er hægt að innbyrða svona eins og þú?!!!

En eins og ég er sammála þér með það sem þú ert að segja um Kanann, mega þeir þó eiga það að þeir nota B en ekki H í músíkinni. Að heil álfa skuli halda sig við svo auðsjáanlega kórvillu eins og Evrópubúar gera finnst mér alltaf byggjast á einhverkonar misskildu snobbi en kannski er það bara afleiðing af því að Evrópubúar segja bara,..fyrst þið viljið ekki nota metra, ætlum við ekki að leiðrétta H-áið okkar, hversu vitlaust sem það er!

[Jón Logi (IP-tala skráð) 6.1.2015 kl. 07:57]

Kaninn er nú stundum svolítið sérstakur með sínar mælieiningar, og er t.d. ein af eingöngu 5 þjóðum sem enn notar Fahrenheit.
Þetta verða flugmenn að innbyrða í siglingarfræði, - Enskar mílur og sjómílur, IMP gallon og US gallon, fet og metra, nú og svo kílómetra og þar fram eftir götunum.
Að reikna með IMP gallonum en fylla á í US gallonum getur valdið eldsneytisleysi, og sama að ruglast á IMP mílum og sjómílum.
Frægt atvik varð þegar Bretar voru að skutla flugvélum frá flugmóðurskipi til Möltu. Breski flotinn skilaði flugvélum flughersins (RAF) í loftið 600 mílur úti, - en flotinn miðaði við sjómílur á meðan flugdrægið var reiknað í enskum mílum. Niðurstaða: slatti af flugvélum sem náði ekki alla leið.