Auðlindaákvæði stjórnarskrárinnar "á leið niður í aðra deild"?

 

Fleira virðist vera "á leið niður í aðra deild" en ástand innviða þjóðarinnar, sem rætt var um á Alþingi í gær.  

Séu frásagnir mbl.is og ruv.is af texta stjórnarskrárnefndar um auðlindir og náttúru réttar, er ljóst að á minnsta kosti tveimur mikilvægustu stöðunum í þeim stutta texta, sem vitnað er í hjá þessum fréttamiðlum, verður vikið hressilega frá orðalaginu sem var í frumvarpi stjórnlagaráðs, og greinilega mjög meðvitað af hálfu þeirra, sem hafa stefnt að lægsta samnefnara í útkomu stjórnarskrárnefndar.

Annars vegar er rætt um það í texta stjórnarskrárnefndar að "eðlilegt gjald" komi fyrir afnot af auðlind í þjóðareigu, en í texta stjórnlagaráðs er notað orðalagið "fullt gjald".

Á þessu tvennu er grundvallarmunur, því að það er algert túlkunaratriði hvað sé "eðlilegt" gjald en hins vegar augljóst að "fullt gjald" miðast við markaðsverð, sem finna verður út undanbragðalaust. 

Þeir sem hafa troðið inn orðinu "eðlilegt" gera það til þess að opna fyrir það að til dæmis eigendur veiðiréttinda geti fengið að nýta fiskveiðiauðlindina fyrir miklu lægra verð en "fullt gjald", að veiðigjaldið verði jafnvel aðeins örlítið brot af heildarverðmætinu, en þannig er það nú.

Sama á við um útþynningu ákvæðis um það hvernig auðlindir séu nýttar.

Í texta stjórnlagaráðs er reynt að hafa kröfuna sem skýrasta með því að nota alþjóðlegt grundvallarhugtak umhverfis- og auðlindamála, sem Ríó-sáttmálinn og Brundtlandskýrslan hvelfdust um og verður grunnhugtak í nýtingu jarðarbúa á auðlindum jarðar nú og um alla framtíð, þ. e. "sjálfbær þróun."

Sjálfbær þróun byggir á því að skerða ekki möguleika komandi kynslóða til að velja sína þróun, þannig að gerðir hverrar kynslóðar séu afturkræfar.

Sjálfbær þróun er bein andstæða við hugtakið rányrkja, sem við Íslendingar ættum að þekkja.

Að viðhafa sjálfbæra þróun þýðir útrýmingu rányrkju.  

Setningin í frumvarpi stjórlagaráðs er svona: "Við nýtingu auðlindanna skal hafa sjálfbæra þróun og almannahag að leiðarljósi."

Jafn nauðsynlegt er að nefna beint sjálbæra þróun undanbragðlaust í þessum texta eins og að nefna alþjóðleg hugtök á borð við lýðræði, lýðveldi og jafnrétti undanbragðalaust í lögum og í stjórnarskrá.

En hér á landi tengjast stórir skammtímahagsmunir valdamikilla afla við það að koma hugtakinu "sjálfbær þróun" út úr stjórnarskránni og þar með út úr almennumm lögum.

Í staðinn er kveðið á í frumvarpi stjórnarskrárnefndar um að "gengið sé um náttúruna á sjálfbæran hátt."  

"Nýting auðlindanna" breytist í "gengið um náttúruna" sem er loðnara orðalag, - því að með því opnað á þann möguleika að þetta snúist að mestu eða jafnvel alveg um umgengni, ekki alla nýtingu, sé jafnvel aðeins notað um umgengni ferðamanna.

"Nýting auðlindanna" er afdráttarlaust og skýrt orðalag. Af hverju má ekki nota það? Af hverju þarf að hafa loðnara orðaleg, sem gefur möguleika til þess að opna á rányrkju?

"Sjálfbær þróun" er líka afdráttarlaust og skýrt orðalag og meira að segja búið að skilgreina það í alþjóðlegum umhverfisrétti. Af hverju má ekki nota það?  Hvað er svona voðalegt við sjálfbæra þróun, jafnrétti kynslóðanna?  Af hverju þarf að fara eins og köttur í kringum heitan graut og hafa loðnara orðalag sem opnar á möguleika til að víkja frá þeirri kröfu, sem við Íslendingar gengumst í orði kveðnu undir með því að undirrita Ríó-sáttmálann? 

Á sama tíma og undirritun okkar á Ríó-sáttmálanum hefur verið í gildi, hefur ríkt hér á landi einhver óskapleg hræðsla við þetta hugtak, og sést það vel á athugasemdum við næsta bloggpistil minn á undan þessum, þar sem því er haldið fram í athugasemd að sjálfbær þróun komi í veg fyrir allar framkvæmdir. Sem er fráleit fjarstæða.

Ef slíku er haldið fram er rökrétt að halda því fram að aðeins rányrkja tryggi að hægt sé að lifa á auðlindum jarðar.

Þess má geta til útskýringar á því af hverju þetta mál er mér hugleikið, að í starfi stjórnlagaráðs kom í ljós, að aðeins tveir fulltrúar þess höfðu lesið Brundtland-skýrsluna og Ríó-sáttmálann.

Af þessum sökum töldum við Ari Teitsson, sem þetta höfðum gert á sínum tíma, það siðferðilega skyldu okkar að höfuðhugtak Ríósáttmálans og Brundtlandsskýrslunnar stæði skýrum stöfum í nýrri stjórnarskrá og lögðum fram tillögu um það með rökstuðningi.

Fallist var á þann rökstuðning í atkvæðagreiðslu í ráðinu og þegar hver fulltrúi mátti velja sér eina setningu til að mæla af munni fram við afhendingu stjórnarskrárinnar í Iðnó, sagði ég að þótt aðeins þetta eitt, að nefna sjálbæra þróun í stjórnarskrá, hefði fengist fram, nægði það til þess að réttlæta stjórnarskrárgerðina.  

Að nú sé búið sé að ryðja þessu heiti og hugtaki úr texta nýs stjórnarskrárákvæðis og að það sé persónulegt áfall fyrir okkur Ara er þó ekkert aðalatriði, heldur hitt að það er sorglegt skref afturábak í nauðsynlegum umbótum á lagalegri umgjörð nýtingar náttúru og náttúruauðlinda.

 

Ísland á leið „niður í aðra deild“

Athugasemdir

[Þorsteinn Briem, 18.2.2016 kl. 07:46]

Frumvarp Stjórnlagaráðs:

34. gr. Náttúruauðlindir

"Auðlindir í náttúru Íslands, sem ekki eru í einkaeigu, eru sameiginleg og ævarandi eign þjóðarinnar.

Enginn getur fengið auðlindirnar, eða réttindi tengd þeim, til eignar eða varanlegra afnota og aldrei má selja þær eða veðsetja.

Til auðlinda í þjóðareign teljast náttúrugæði, svo sem nytjastofnar, aðrar auðlindir hafs og hafsbotns innan íslenskrar lögsögu og uppsprettur vatns- og virkjunarréttinda, jarðhita- og námaréttinda.

Með lögum má kveða á um þjóðareign á auðlindum undir tiltekinni dýpt frá yfirborði jarðar.

Við nýtingu auðlindanna skal hafa sjálfbæra þróun og almannahag að leiðarljósi.

Stjórnvöld bera, ásamt þeim sem nýta auðlindirnar, ábyrgð á vernd þeirra.

Stjórnvöld geta á grundvelli laga veitt leyfi til afnota eða hagnýtingar auðlinda eða annarra takmarkaðra almannagæða, gegn fullu gjaldi og til tiltekins hóflegs tíma í senn.

Slík leyfi skal veita á jafnræðisgrundvelli og þau leiða aldrei til eignarréttar eða óafturkallanlegs forræðis yfir auðlindunum."

[Þorsteinn Briem, 18.2.2016 kl. 07:51]

"Píratar leggja áherslu á að í stjórnarskrá verði fest ákvæði um sameign þjóðarinnar á auðlindum í náttúru Íslands.

Ríkið skal bjóða aflaheimildir upp á opnum markaði fyrir hönd þjóðarinnar.

Handfæraveiðar séu þó frjálsar fyrir þá einstaklinga sem kjósa að stunda þær.

Allur afli skal fara á markað."

Stefna Pírata í sjávarútvegsmálum - Píratar

[kristinn geir steindórsson briem (IP-tala skráð) 18.2.2016 kl. 16:34]

Eðlilegt og fult gjald það er spurníngin hvernig á að meta virkjanir sem ekki hafa verið reistar eða land sem fer undir lón og lítið fasteignarmat er á. sjónrænt mat eru ekki peníngar. svo það er eðlilegt að tala um elilegt gjald 

[Ómar Ragnarsson, 18.2.2016 kl. 23:37]

Hér við Sæbrautina eru íbúðir í háum blokkum sem samtals eru metnar á hundruð milljóna hærra verð en ella af því að þaðan er svo flott útsýni.

Sjónrænt mat er peningar.