Nafnið Laxabakki segir sína sögu.

Gott er og þarft að bærinn Laxabakki við Sogið verði friðlýstur og varðveittur. Gildi hans er margþætt.  

Vert er að nafnið Ósvaldur Knudsen sé í minnum haft vegna einstæðs brautryðjendastarfs hans við gerð heimildakvikmynda um íslenska náttúru og þjóðlíf. 

Þegar síðuhafi fór á flugvél sinni á vegum sjónvarpsins 1972 til að fylgjast með síðasta Skeiðarárhlaupinu áður en brú kæmi yfir Skeiðará og hringvegurinn yrði opnaður 1974, var ekki annað en hægt að dást að einstæðri elju og eldmóði hans, þar sem hann barðist þar áfram einn við að ná myndum af ánni og bera búnað sinn við erfiðar aðstæður. 

Þar sá ég honum bregða fyrir sem snöggvast nálægt ánni og það var ógleymanleg sjón, en að öðru leyti lágu leiðir okkar saman. 

Flugvélinni var hægt að lenda beggja vegna árinnar og nota hana til að taka loftmyndir af ánni, Skeiðarárjökli og Grímsvötnum, svo að aðstæður okkar voru eins ólíkar og að aldir skildu á milli. 

Ósvaldur skildi gildi tónlistar fyrir kvikmyndagerð og ef mynd hans, "Sveitin milli sanda," hefði ekki verið gerð, hefði þetta eitthvert besta titillag íslenskrar kvikmyndagerðar, aldrei verið gert. 

Bæjarhúsin að Laxabakka eru dásamlegt minnismerki um horfna tíð, sem bera manninum, sem hannaði það og reisti fagurt vitni. 

Þar að auki er nafnið Laxabakki táknrænt fyrir horfna tíð, sem líklega kemur aldrei aftur. 

Fyrir daga Sogsvirkjananna var Sogið nefnilega rómað fyrir hinn magnaða laxastofn sinn og tilheyrandi laxveiði. 

Það var keppikefli laxveiðimanna að veiða hinn rómaða stórlax og margir af helstu fyrirmennum landsins áttu sumarbústaði upp með Soginu. 

Kannski var það vegna þessa, að til varð sú orðanotkun að kalla þá stórlaxa, til dæmis með því að segja um einhvern þeirra að "hann væri einn af stórlöxunum í Reykjavík." 

Auk laxastofnsins minnkaði mýið mikið við ána, og söknuðu fáir þess. 

Sogsvirkjanirnar þrjár á árunumm 1937 - 1960 voru meðal merkustu og þýðingarmestu mannvirkja sinnar tíðar, vegna þess að þær voru óhjákvæmilegar ef þjóðin ætlaði að verða í hópi nútímaþjóða hvað varðaði nauðsynlegustu innviði. 

Um annað var hreinlega ekki að ræða. Á árum samdráttar og kreppu eftir stríðið voru þrjú stór mannvirki hornsteinninn í uppbyggingunni, Steingrímsstöð, Sementsverksmiðjan á Akranesi og Áburðarverksmiðjan í Gufunesi. 

Marshallaðstoðin svonefnda átti mikinn þátt í því að hægt væri að fara í þessar framkvæmdir og þoka þjóðfélaginu í átt framfara. 

Sú sókn hélt áfram, og tölurnar um orkuframleiðslu landsins segja sína sögu. 

Sogsvirkjanirnar þrjár afkasta samtals um 100 megavöttum, en nú er landsframleiðslan meira en tuttugu sinnum meiri og áform uppi um virkjanir upp á um að minnsta kosti 50 sinnum meira afl en nú er framleitt, svo að heildarframleiðslan verði minnst 70 sinnum meiri en virkjanirnar í Soginu gefa af sér.  

 

Laxabakki friðlýstur