Vegið að vistkerfum og landslagsheildum, oftast óafturkræft.

Fyrir rúmum tuttugu árum hafði síðuhafi gert þáttaraðir um náttúrufar og landsnýtingu í ýmsum löndum í Norður-Ameríku og á Norðurlöndum, og í lokaþættinum var svolítil samantekt eftir kvikmyndatökur í um þrjátíu þjóðgörðum og friðuðum svæðum og átján virkjanasvæðum. 

Í þættinum var varpað á skjáinn þremur grundvallaratriðum, sem þyrfti að hafa í heiðri þegar teknar væru ákvarðanir um landnotkun og meðferð náttúruverðmæti:  

1. Vistkerfi. 

2. Landslagsheildir. 

3. Afturkræfni. 

Þótt engin andmæli gegn þessu kæmu fram þá, má segja, að einmitt þessi þrjú atriði hafi verið fótumtroðin samfellt síðan, rétt eins og líka var gert áður. 

Mjög oft felst það í öllu þessu þrennu, vistkerfum og landslagsheildum umturnað á óafturkræfan hátt. 

Sveinn Runólfsson og Andrés Arnalds taka eitt atriði af mörgum fyrir í blaðagrein, en það er sú harða sértrúarstefna hjá mörgu skógræktarfólki, sem annars er alls góðs maklegt fyrir eldmóð og dugnað, að setja ágengar og framandi erlendar skógartegundir í hásæti í íslenskri náttúru, hvar sem því verður við komið. 

Ofan á þetta bætist síðan jafnvel enn harðari og ástríðufyllri sókn í því að planta lúpínu hvar sem því verði við komið, mjög oft án þess að hið minnsta sé hugað að þeim vistkerfum, sem umturnað er oft á tíðum. 

Engu er líkara en tilfinningin fyrir varðveislu vistkerfa landslagsheilda sé víðsfjarri á mörgum stöðum. 

Til eru ótrúleg dæmi um þetta.

Eitt þeirra:  Síðan fólk flutti af Hornströndum fyrir um 75 árum, komst þar sjálfkrafa á dásemleg endurheimt fyrri landgæða, þar sem þetta fyrrum hrjóstruga svæði hefur síðan vafist í dásamlegum alííslenskum gróðri.  

En þá hefur komið í ljós að til virðist sértrúarsöfnuður, sem telur lúpínu æðri öllum íslenskum gróðri, sama í hvaða ástandi landið er. 

Landeigendur á svæðinu þurfa sem sagt að standa í því að reyta upp lúpínu, sem lúpínudýrkendur hafa fyrir að fara með til Hornstranda til þess að valda usla í eðlilegri flóru svæðisins. 

Annað dæmi má sjá í Stefholtstungum þar sem afar fallegir klettaröðlar og lág klettabelti hafa glatt augu vegfarenda á Þjóðvegi eitt þar sem þessi klettabelti hafa risið yfir algróið land í kring. 

En nú er svo komið að mestallir þessir klettaröðlar eru að hverfa á kaf í hávaxinn skóg sem mun drekkja þeim hverjum af öðrum. 

Á svæðinu er nóg rými til þess að stunda skógrækt án þess að ganga svona nærri vistkerfi og landslagsheild, en það virðist vera keppikefli að troða því upp á alla vegfarendur sem allra fyrst, hvað það sé miklu göfugra að láta ekkert sjást frá veginum nema skóg. 

Og víðast eru það aspir, stafafurur og sitkagreni sem eru í mestum hávegum höfð. 

Þriðja dæmið vekur svo mikla undrun útlendinga, sem flogið er með, að þeir biðja um að floginn sé annar hringur til að sjá hvort þetta geti verið satt. 

Sandey í Þingvallavatni er eldgígur í vatninu og afar sérstæður og verðmætur sem hluti af hinni ómetanlegu landslagsheild, sem vatnið, þjóðgarðurinn og eldfjallasvæðið er, þar sem snilldarljóð Jónasar Hallgrímssonar um fjallið Skjaldbreið er viðbót við náttúrugildið. 

En, viti menn, meira að segja Sandey hefur ekki verið þyrmt, heldur var gróðusettur skógur með hávöxnum barrtjám ofan í gignum!

Athugasemdir

[Heiðar Þór Leifsson (IP-tala skráð) 3.10.2021 kl. 03:41]

Man etir þér Ómar, berjast gegn landeyiðingu.

Man líka etir mér fyrir 30+ árum síðan, gangandi um eyðimörk sem í dag blómstrar á sumrin sem paradís.

Hversu falskt getur fólk orðið?

[Hallgrímur Hrafn Gíslason, 3.10.2021 kl. 09:38]

Sæll Ómar, hvaða vistkerfi eigum við að miða við, það sem við sjáum blasa við eftir litlu ísöld og baráttu forfeðrana, með óhóflegri landnýtingu, til að komast af, eða líta til þeirrar fjölbreytni sem virðist hafa verið hér á landi miðað við þær tegundir trjáa sem hafa fundist djúpt í mýrum landsins. 

Við sjáum Skeiðarasandinn gróa upp með sjálfsáðu íslensku birki eftir að tók að endurhrína á landinu.

Þá sést að gras er að dafna i lúpínubreiðum söndum suðaustanlands, líklega spurning hversu marga áratugi þar til grasið nær yfirhöndinni.

Þarf ekki að kolefnisbinda allt landið með trjám, til að bjarga heiminum, þá hverfur allt íslenskt landslag nútímans. Það verða öfug formerki. Afkomendur okkar verða að græða allt landið með trjam til að komast af.

[Sigurður Antonsson, 3.10.2021 kl. 15:01]

Eru menn búnir að gleyma að hiti hefur hækkað og dregið úr vindi þar sem skógi hefur verið plantað. Höfuðborgarsvæðið er stærsta skólendi á Íslandi og þar hefur orðið mikill breyting á. Til útivistar eru orðin stór svæði sem áður voru melur og hraun. Kærar þakkir til þeirra sem hófu skógrækt um 1950 og sköpuðu ný tækifæri í útivist.

Fárið inn af Almannagjá þegar fínir embættismenn tóku að saga niður skóg er liðið. Óþarfi að endurvekja það. Val á trjátegundum til útplöntunar hefur breyst og lítill hætta á að menn kunni ekki að velja rétt. Alaskaösp er ekki lengur í tísku því á löngum tíma hafa ný veður þolin yrki og trjátegundir komið frá skógræktarmönnum. Ef fura og greni verða til vandræða er ágætt að vekja athygli á því en það er ekki eins og einhver hætta sé á ferð. 

Ef sjálfplöntuð tré eiga eftir að sjást í gígnum á Skjaldbreið er það eitt undrið sem gaman væri að. Nóg er af örfoka landi og víðerni sem erfitt er að líta augum nema á góðum sumardegi.