"Heyr himna smiður": Máttur tónlistar og ljóða.

Kolbeinn Tumason var einn af höfðingjum Sturlungaaldar á Íslandi, sem þrátt fyrir kristna trú stóð í stríði með tilheyrandi manndrápum, ekki aðeins við aðra veraldlega höfðingja, ef svo bar undir, heldur líka hinn geistlega biskup. 

Þegar hann undirbjó sig fyrir Víðinesbardaga, stóð hann fyrir hinu venjulega eðli stríðs, að drepa eða vera drepinn.  

Hann mótar í huga sér ðrvæntingarfulla bæn til skapara síns, þar mikið ber á kristnum hugtökum eins og "mildingur" og mjúk miskunn" þegar hann biður um náð og hjálp.  

Hann fer til bardagans og fellur sjálfur, en eftir standa sálmur, sem mun vera elsti varðveitti sálmurinn á Norðurlöndum og sú staðreynd, að höfundur hans stundaði manndráp og mannfórnir á mesta ribbandatíma íslandssögunnar. 

Líða nú átta aldir, og þá tekur snilldar tónskáld sig til og gerir svo stórkostlegt lag við ljóð ribbaldans, að hann öðlast alveg nýja ímynd, sem berst víða um lönd. 

Sú verðskuldaða frægð fagurs boðskaps trúar, auðmýktar og mildi, er næsta fágæt en sýnir þann mikla mátt, sem tónlist og ljóð með dýrmætu innihaldi getur búið yfir í mannheimum. 

 

Heyr, himna smiður í Hollywood

Athugasemdir

[Jón Steinar Ragnarsson, 2.7.2022 kl. 12:20]

Dauði Kolbeins er hlægilega rómantíseraður. Víðinesbardagi var hvorki stríð né orrusta heldur slagsmál yfir kvennamálum og landamerkjum á heimreiðinni að Víðinesi. Grjóti var kastað í hausinn á Kolbeini og dró það hann til dauða. Slagurinn hætti og enginn annar dó.

Hvenær Kolbeinn samdi sálminn og af hvaða tilefni er aðeins nefnt í getgátum. En í góðum Íslenskum sagnaanda skal hafa þeð sem skemmtilegra reynist.

[Ingólfur Sigurðsson, 2.7.2022 kl. 12:27]

 Þorkell Sigurbjörnsson, höfundur lagsins, kom stundum með bílinn sinn á verkstæðið hans afa, en þó oftar dóttir hans, Mist. Hann bjó í Kópavoginum, ekki langt frá okkur. 

Já þetta er snilldargott lag, einkar fallegt og dapurlegt, í anda þeirra aðstæðna sem kvæðið var ort í. 

Þetta með ribbaldann Kolbein Tumason er líka merkilegt. Fregnir herma að menn sem voru grimmir hafi átt blíðar hliðar. Þannig var Hitler talinn góður í viðkynningu og ljúfmenni í nánum samskiptum, en harður í horn að taka í sambandi við þá sem hann áleit óvini landsins. Einnig var hann mikill dýravinir, samkvæmt frásögnum.

Það er erfitt að skilja að Pútín, sem virðist mjög venjulegur og þýðlyndur maður í sjónvarpinu sé ábyrgur fyrir því sem gerist í Úkraínu. Þannig er það víst samt. 

[Ingólfur Sigurðsson, 2.7.2022 kl. 12:33]

Jón Steinar, þú lætur eins og eitthvað tilviljanakennt hafi verið við víg Kolbeins Tumasonar. Steinkast var hluti af hernaði, hér á Íslandi alveg eins og frá dögum Rómverja eða lengur, þar sem sérstakir steinkastarar voru í rómverska hernum. Við verðum að skilja að góð vopn voru fágæt í þá daga og ýmislegt annað notað til mannvíga eins og "bara" grjót.

Þegar slíkur auðugur ættarhöfðingi dó hafði það mikil áhrif.

Voru ekki hinar sorglegu orrustur Sturlungaaldarinnar oft háðar vegna undarlegra forsenda eða léttvægra? Samt eru þær sögulegar.

Mér finnst samhengið hér trúverðugt, að andi sálmsins passi inní atburðarásina sem lýst er í þessum ágæta pistli. En það er ágizkun eins og þú segir, trúverðug samt.

[Jón Steinar Ragnarsson, 2.7.2022 kl. 14:04]

Ingólfur, þetta var tilviljanakennt eftir öllum lýsingum að dæma. Menn höfðu ekki búist til neinnar orrustu og Kolbeinn ekki viðbúinn dauða sínum. Þannig er sagan allavega skráð þótt þetta sé rómantíserað  munnmælum. Kolbeinn var einfaldlega hrokafullur frekjudallur, með nefið ofan í öllu og sveitungar hans búnir að fá nóg af honum. Menn hittast í heimreiðinni til að þrátta um girðingar og hjúskaparplön, sem Kolbeini kom ekkert við og rifrildið endaði með því að einhver henti grjóti í hausinn á honum. Ég fæ ekki með nokkru móti séð að sjálfsvorkunarbæn Kolbeins hafi nokkuð með atburðinn að gera. 
Mér hefur svo alltaf fundist vafasamt þegar menn titla sjálfa sig skáld. Staðfestir fyrir manni að karlinn hafi verið bölvuð remba.

[Hörður Þormar, 2.7.2022 kl. 16:51]

Lengi skal manninn reyna.

Franz Schubert var víst hinn mesti ónytjungur og drabbari sem tolldi ekki í neinu ærlegu starfi. Lifði lengst af á vinum sínum og slarkbræðrum sem var hinn fjölskrúðasti hópur.

Hann dó rúml. þrítugur úr syfilis og nafn hans væri fyrir löngu gleymt og grafið ef hann hefði ekki samið margar fegurstu perlur tónlistarsögunnar.

[Húsari. (IP-tala skráð) 2.7.2022 kl. 18:26]

Sæll Ómar.

Athugunarefni hvort upphafsorð í sálmi þessum
hafi ekki verið Heyri en -i runnið saman við
næsta orð.

Bæn og eftir fer viðtengingarháttur
enda allt annað óheyrilegur hroki og smekkleysa.

Heyr himna smiðr
hvers skáldit biðr;
komi mjúk til mín
miskunnin þín.
Því heitk á þik
þú hefr skaptan mik;
ek em þrællinn þinn,
þú’st dróttinn minn.

Í sólarljóðum stendur

"dróttinn minn!
 gefi dauðum ró,

Að sjálfsögðu er orðið gefi í viðtengingarhætti
enda sjálfur  Drottinn allsherjar ávarpaður.

 82
    Hér vit skiljumk,
    ok hittask munum
    á feginsdegi fíra;
    dróttinn minn!
    gefi dauðum ró,
    hinum líkn, er lifa!

Heyr himsnasmiður er runhenda
og mætti ef til vill halda því fram
miðað við aðrar runhendur að eitt atkvæði vanti
til viðbótar í fyrstu ljóðlínu 1. erindis.

Varpa þessu hérna fram og menn geri svo
hvað þeir vilja með það!

[Þorvaldur Sigurðsson (IP-tala skráð) 5.7.2022 kl. 17:02]

Í heyr himna smiður eru fimm atkvæði, miðað við nútímaframburð, í hverri línu; þeirri fyrstu sem og hinum.