Verður hægt að "kópa við", "ríkovera og fókusera á tsjallendsið"?

Ofangreind orðaröð er tekin upp beint úr ummælum tveggja íþróttaþjálfara, sem voru spurðir um það, hvernig staðan væri hjá þeim eftir að hafa komið sínu fólki í undanúrslit.

Setningin lýsir einu lúmskasta atriðinu í stórsókn enskunnar, sem felst í því að fólk er unnvðrpum farið að hugsa á ensku og hætt að geta tjáð sig að neinu leyti á móðurmálinu. 

Bubbi Morthens nefnir fjölmðrg atriði sem varpa ljósi á herfilega stððu íslenskunnar. 

Æ algengara er það, að fólk afsakar sig með því segja: "...svo að maður sletti.." og hnykki þá í raun á varnarstríði íslenskunnar. 

Metnaðarleysið varðandi móður og föður íslenskrar menningar sést á miklu fleiri stöðum. 

Sem dæmi má nefna skefjalausar málalengingar sem lauma sér oft inn í tal frétta- og blaðamanna. 

Einn þeirra sem sjá um veðurfréttir og spár í sjónvarpi er til dæmis með þá leiðu og dýru (þetta er á dýrasta útsendingartíma RÚV ) áráttu að skjóta orðinu "svona" inn í mál sitt linnulítið. 

Síðuhafi hefur haft það sem eins manns gestaþraut að telja hve oft þetta orð, oft í samfloti við orðið "nú", hefur verið notað í einu stuttu spjalli, og er núverandi met 43 sinnum "svona", já,´ég endurtek, 43 sinnum "svona". 

Dæmi um þetta gæti hljóðað svona: "...á fimmtudag er nú svona lægð svona sem er nú að bera svona skil svona norðaustur yfir landið og veldur svona, svona  kólnandi veðri svona á norðanverðu landinu, en svona rigningu syðra."    

Annar er einkar laginn við málalengingar eins og "aftur á móti" og "kemur til með að..", 

sem myndi geta verið á þessa lund: 

"Á fimmtudag aftur á móti kemur lægð til með að fara norðaustur yfir landið svo að það kemur til með að kólna þar, en aftur á móti kemur til með að rigna syðra." 

Stórsókn enskunnar er aðeins eitt af mörgum atriðum í alvarlegri atlðgu að ástkæra ylhýra málinu, og eitt þeirra er sífellt óskýrari og órökréttari orðræða. 

Hefur verið fjallað um ótal dæmi um slíkt á þessari bloggsíðu allt frá stofnun hennar. 

„Við getum snúið vörn í sókn“

Athugasemdir

[Ingólfur Sigurðsson, 18.8.2023 kl. 23:30]

Aðfluttir skiptast í tvö horn eins og innfæddir, sumir vilja læra íslenzkuna og nota hana vel og mikið, en aðrir ekki. Opinberir aðilar bera mikla ábyrgð á að borga fólki sem leiðréttir og lagfærir, og kann að vera fyrirmyndir. 

Bubbi Morthens er dæmi um mann sem hefur með áhuga og metnaði orðið framarlega í menningarmálum. Hann átti við lesblindu að stríða í skóla en las ljóð og bækur og náði þannig árangri í textagerð. Það er mjög gott og slíkt má taka sér til fyrirmyndar.

Eitt sem fer í taugarnar á mér en það er að bókasöfn losa sig við gamlar bækur, sumt er talið úrelt, og börnin hafa ekki áhuga á gömlum bókum. Þar með missa þau af dýrmætum orðaforða og tungumálið verður einsleitnara, auk þess sem ekki er verið að umgangast eldra fólk nægilega mikið sem kennir slíkt. Allt hlýtur þetta að skapa hættu fyrir tungumálið.

Jafnvel þótt slettunum sé að mestu sleppt í nýjum bókum eru þar tízkuhugtök og setningafræði sem einskorðast við kynslóðir sem þekkja ekki sígildara málfar. Eiríkur Rögnvaldsson kallar þetta að vísu eðlilegt, að þannig breytist tungumál, en þannig missti líka enskan beygingakerfi sitt og hin norðurlandamálin, kynslóðunum er leyft að stjórna ferðinni sem vill einfalda tungumálið og laga það að enskunni. Enskan lagaði sig að latínunni en á víkingatímanum var hún beygingamál.

Bubbi Morthens samdi eitt sinn lag sem heitir "Ég elska bækur", það var árið 1996 á plötu sem hann gaf þá út. Það er hugarfar sem ætti að reyna að kenna ungu kynslóðunum.

Það er alveg rétt að það er hægt að snúa vörn í sókn. Þá þarf líka að spyrja að því hvers vegna ríkið getur ekki sett lög gegn því að fyrirtæki hafi nöfn sín á ensku??? Slíkt ætti að vera hægt að gera.

Málræktarátak var þetta kallað eitt sinn. Sem betur fer eru margir af erlendu bergi brotnir sem taka vel í eitthvað slíkt, ef stjórnvöld setja peninga og mannafla í það. Gott þegar Bubbi ætlar að taka þessa stefnu, en þá þurfa líka sem flestir að fylgja með, og dýrmætast ef þeir sem ekki hafa sýnt þessu áhuga fara loksins að gera það.