"Bæn einstæðingsins."

Um leið og við tökum upp jólagjafir, hugsum hlýtt til hvers annars og óskum hvert öðru gleðilegra jóla er okkur hollt að hugsa til þeirra sem búa þurfa við einsemd af ýmsu tagi.

Þegar Ólafur Gíslason í Neðrabæ í Selárdal fann nokkur ljóð og pistla Gísla Gíslasonar á Uppsölum eftir lát hans var ekki annað hægt en að komast við að sjá nokkur ljóðanna og hugleiðinganna sem eftir þennan einstæðing lágu, sem hvarf héðan úr heimi án þess að láta nokkurn af þessu vita.

Meða þessa efnis var þessi staka:

Jólin færa frið til manns, - /
fegurð næra hjarta. /
Ljósið kæra lausnarans /
ljómar skæra, bjarta. /

Fullkomin og falleg hringhenda, einföld lýsing í sparibúningi íslenskrar trungu frá hendi fátæklingsins.

Önnur staka úr smiðju Gísla hljóðaði svona:

Ljúfi Drottinn lýstu mér
svo lífsins veg ég finni.
Láttu ætíð ljós frá þér
ljóma í sálu minni.

Einföld bæn, flutt í vetrarmyrkri hins rafmagnslausa bæjar, bæn um andlegt ljós í hinu veraldlega myrkri og einsemd.

Ég komst ekki að því fyrr en eftir gerð þáttar um Gísla að hann var fórnarlamb eineltis. Hann var dálítið sérstakur og alla tíð með sérkennilegan talanda. Þetta einelti og áreiti særði vafalaust viðkvæma og tilfinninganæma sál og smám saman hraktist hann út í horn.

Þegar ég vann að gerð þáttarins "Flökkusál" um útlagana á hálendi Íslands í ársbyrjun 1998 fannst mér ég skulda Gísla á Uppsölum lag við stökur hans. Út frá laginu spann ég fleiri stökur til að setja inn á viðeigandi stöðum í þættinum og gerði lagið að stefi sem gekk í gegnum þáttinn og birtist hér og þar í honum.

Á DVD og CD diskunum "Ómar lands og þjóðar, - kóróna landsins" var þetta spyrt saman undir heitinu "Jól útlaganna" og Halla og Eyvindur koma við sögu.

Brot úr þessum stökum okkar Gísla fóru á flakk eftir þáttinn þegar fólk hripaði þetta niður og þar kom að Gunnar Gunnarsson, organisti í Laugarneskirkju, fléttaði listilega saman það úr þessum texta sem tengdist Gísla á Uppsölum og bjó til söngs.

Svo er komið að þetta lag hefur borist það víða að ég sá að ég yrði að fullklára textann í heillegri mynd.

Nú hef ég lokið því. Upphafið fléttast utan um tvær stökur Gísla og þá von og bæn um birtu og frið í sálinni sem þær fela í sér. Fyrsti hlutinn er í formi hringhendu. Í framhaldinu kynnumst við nánar aðstæðum hans og hugrenningum sem engan lét ósnortinn er þeim kynntist, og í lokin blasir við hinn nöturlegi veruleiki lífs einstæðingsins, - og textinn er aftur kominn yfir í hringhendu.

BÆN EINSTÆÐINGSINS.

Jólin færa frið til manns, - /
fegurð næra hjarta. /
Ljósið kæra lausnarans /
ljómar, skæra, bjarta. /

Frelsun manna fædd nú er. /
Fögnuð sannan boðar mér. /

Ljúfi Drottinn, lýstu mér /
svo lífsins veg ég finni. /
Láttu ætíð ljós frá þér /
ljóma í sálu minni. /

Þegar raunir þjaka mig, - /
þróttur andans dvínar. /
Þegar ég á aðeins þig /
einn með sorgir mínar /

gef mér kærleik, gef mér trú, - /
gef mér skilning hér og nú. /

Ó, minn Guð, mig auman styð, -
ögn í lífsins straumi. /
Kenndu mér að finna frið /
fjarri heimsins glaumi. /

Margur einn með sjálfum sér, - /
sálar fleinn því veldur, - /
eins og steinn sitt ólán ber, - /
ekki neinn þess geldur. /

Nístir kvöl í næmri sál. /
Nætur dvöl er hjartabál. /

Leikinn grátt sinn harmleik heyr. /
Hlær ei dátt með neinum. /
Særður þrátt um síðir deyr. /
Segir fátt af einum. /

Góðar stundir og gleðileg jól !

Boðskapurinn breytist ekki

Athugasemdir

[Þorsteinn Briem, 25.12.2008 kl. 01:23]

Þeir sem leggja aðra í einelti munu allir brenna í eilífum Vítislogum en heiðvirt fólk raða í sig rúsínum, Lindusúkkulaði og smákökum í Himnaríki.

[Guðrún María Óskarsdóttir., 25.12.2008 kl. 01:45]

Sæll Ómar og Gleðileg jól.

Já það segirðu satt, maður fær kökk í hálsinn við lestur ljóðanna, en í senn ákall og hróp á umhugsun um einsemdina.

kv.gmaria.

[Sigurður Sveinsson, 25.12.2008 kl. 11:09]

Góð lesning á jóladagsmorgni. Bestu jólaóskir til allra bloggara og hinna einnig.

[Steinar Immanúel Sörensson, 25.12.2008 kl. 13:05]

Gleðileg Jól, Þetta er góð og falleg lesning sem minnir okkur á það sem er mikilvægast í lífinu Trúnna.

[Sigurður Hreiðar, 25.12.2008 kl. 13:12]

Sæll Ómar og gleðileg jól til þín og þinna. Gaman að lesa þetta um Gísla á Uppsölum og rifjar upp fyrir mér að þegar bók mín um sögu bílsins á Íslandi kom út hafði samband við mig kona sem sagðist vera að vestan og vildi hafa það svo að Gísli að ég held, frekar en bróðir hans -- átti hann bróður? -- hefði tiltölulega snemma á bílöld keypt bíl að Uppsölum en lítið notað og átt aðeins skamma hríð. Af ýmsum ástæðum fórst fyrir að ég fylgdi þessari vísbendingu eftir, enda var bókin þá komin út og þeim kapítula starfs míns í raun lokið amk. um sinn. -- Hefur þú heyrt ávæning af þessu?

[Sigurlína Ólafsdóttir (IP-tala skráð) 25.12.2008 kl. 15:08]

Ómar gleðileg jól, alltaf ertu jafnsannur. Gísli gamli á Uppsölum, var okkar ríkasti maður í sálinni, en einmanna var hann, hrakinn út í horn af sínum samtíðarmönnum. Vonandi hrekjast ekki fleiri frá samtímanum vegna vonsku mannana, það er mín osk til almættisins um þessi jól. Kær hveðja frá Sigurlínu frænku Gísla á Uppsölum sem átti bróður.

[Guðbjörn Guðbjörnsson, 25.12.2008 kl. 15:22]

Gleðileg jól Ómar!

[Eiður (IP-tala skráð) 25.12.2008 kl. 16:43]

 Gleðileg  jól , gamli vinur, megi þér og þínum  allt  til heilla  horfa. Takk  fyrir  þessar fallegu línur.

 Árgangurinn fékk  boðin. Vonandi mæta  þeir sem ekki eru  komnir að fótum fram !

[Dunni, 25.12.2008 kl. 17:01]

Gleðileg jól Ómar.

Snilldar stökur sem þú sýnir okkur eftir Gísla sáluga. Takk fyrir það.

[Þorsteinn Briem, 25.12.2008 kl. 17:03]

Gísli Oktavíus Gíslason á Uppsölum átti þrjá bræður, Gest, Bjarna og Sigurð, og Gísli var nú mun betur gefinn en flestir hér á Moggablogginu.

Á Uppsölum fjárfesti Sigurður, bróðir Gísla, í dráttarvél, því hjálpartæki bænda sem Sunnlendingar kalla yfirleitt traktor en íslenskir rektorar hafa bannað það orð.

Gísli lærði sjálfur að lesa nótur og spila á orgel, auk þess sem hann nam þýsku í gegnum bækur og útvarpskennslu. Gísli orti ljóð og eftir hann liggur þó nokkuð af rituðu efni. Hann var einnig  félagi í bókmenntafélagi í 13 ár og pantaði sér jafnan bækur frá Reykjavík.

http://www.mbl.is/mm/folk/frettir/2007/10/29/old_lidin_fra_faedingu_gisla_a_uppsolum/

Þeir sem eru svo tómir í kollinum að hringlar í, og leggja auk þess aðra í einelti, eru nú meiri einstæðingar en Gísli heitinn var og ekki eru allir viðhlæjendur vinir.

http://jakobk.blog.is/blog/jakobk/entry/186923/

http://www.bb.is/Pages/26?NewsID=119041

[Sigurður Hrellir, 25.12.2008 kl. 21:57]

Gleðilega hátíð Ómar og gæfuríkt komandi ár. Takk fyrir að gefast aldrei upp þó svo á móti blási.

[Birgir Þorsteinn Jóakimsson, 26.12.2008 kl. 01:12]

Gleðilega hátíð Ómar minn og takk fyrir þennan fallega jólaboðskap. Við eigum enn jöklana, fossana, fánann og þig : )

[Kristján Logason, 26.12.2008 kl. 09:53]

oftlega í Ómars ranni
ofar skilning nokkrum manni
myndast vilja stuðla stökur
er stiklar hann um íslands þökur

vissi áður ansi fátt
aðeins veit nú meira
Ómar hefur á sinn  hátt
heimsku eytt úr geira

megi líka lýður sjá
ljós á fjallið skína
tign í hjarta tekst mér fá
í tilveruna mína

[Villi Asgeirsson, 26.12.2008 kl. 21:14]

Takk fyrir þetta, Ómar. Það er oft svo miklu meira spunnið í fólk en maður heldur, en þeir sem ekki setja sig á stall og öskra, eiga það til að gleymast. Merkilegustu hetjurnar eru þær sem enginn tók eftir því þær voru ekki að gaspra um sínar hetjudáðir.

Gleðileg Jól!

[Sigurður Rúnar Sæmundsson, 28.12.2008 kl. 17:42]

Afskaplega ljúft, Ómar, og gleðilega hátíð. Þessi ljóð eru þannig, að mér fynnst ég hafi lesið þau oft áður ? Þau streyma..Blessaður karlinn, hafði barnssál í besta skilningi þess orðs.