Læra þarf af reynslunni 1908 og 1918.

Tvívegis áður hafa Íslendingar sent samninganefndir til útlanda til að semja um mál, sem varða fullveldi Íslands.

Þegar rennt er yfir málavexti og málatilbúnað má sjá, að í bæði skiptin tókst nokkuð vel til um það að senda nefndir sem gengu þannig til verka að hafa ákveðin samningsmarkmið í huga en gæta þess þó að geirnegla hvaðeina fyrirfram á þann hátt að í raun væri ekki verið að ganga til samninga heldur til þess að mótaðilinn samþykkti samning sem annar aðilinn hafði ákveðið fyrirfram.

1908 klofnaði íslenska samninganefndin um málið eftir að samningar höfðu tekist, en það var ekki fyrr en niðurstaðan lá fyrir. Skúli Thoroddsen lagðist einn nefndarmanna gegn samningnum en hafði þó áður farið með nefndarmönnum á fund samningamanna Dana og unnið að samningsgerðinni með félögum sínum sem best hann gat.

Skúli var aldrei vændur um það að hafa fyrirfram viljað fórna málstað Íslands þótt hann færi þessa för til að láta reyna á hve langt væri hægt að komast.

Hann taldi eftirá að Íslendingar hefðu ekki komist nógu langt og lagðist þá fyrst gegn samningnum og hafði sitt fram.

1918 setti samninganefnd Íslendinga fyrirfram það höfuðsamningsmarkmið að Ísland yrði lýst frjálst og fullvalda ríki en ekki í ríkjasambandi við Danmörku og "del i det samlede danske rige" eins og kveðið hafði verið á um í samningsuppkastinu 1908.

Íslendingar gáfu það eftir í samningunum 1918 að verða í konungssambandi við Danmörku, samþykkja gagnkvæman ríkisborgararétt og atvinnurétt og bíða með að fá allt dómsvald inn í landið semn og meðferð utanríkismála og landhelgisgæslu.

Margir höfðu áhyggjur af hinum mikla rétti sem samningurinn veitti Dönum á íslandi en þær reyndust ástæðulausar.

Við höfum reynt það undanfarin ár að Íslendingar hafa reynst fullfærir um það að þjóna um of hagsmunum erlendra stórfyrirtækja þótt við séum frjáls og fullvalda þjóð og þurfum að standa þá vakt betur, hvort sem við erum í ESB eða utan þess.

Mikilvægasta ákvæði samningsins 1918 var um það að Íslendingar gætu, ef þeir vildu, slitið sambandinu við Dani eftir 26 ár.

Þótt í þetta sinn sé um að ræða hluta af fullveldi Íslands er óumdeilanlegt að Ísland verði ekki hluti af sameinuðu evrópsku ríki. Öll ríki ESB teljast sjálfstæð og fullvalda og með eigin þjóðhöfðingja, gagnstætt því sem er um ríki Bandaríkjanna.

Menn tala um að nú eigi að gera hið sama og gert var í Gamla sáttmála 1262. Skoðum það.

Þá gengust Íslendingar beint undir norskt konungsvald og konungur skipaði sjálfur æðstu embættis- og valdamenn Íslands. Þetta var algert afsal sjálfstæðis en það varð okkur þó til happs í samningum okkar við Dani síðar meir og í öllum málatilbúnaði Jóns Sigurðssonar að samningurinn var við norska konunginn einan í upphafi og erfðahyllingin í Kópavogi varðaði aðeins hinn danska konung.

1908 og 1918 var ákveðið að ganga til samninga við Dani til þess að láta á það reyna hvað fengist fram. Í fyrra skiptið var uppkastið fellt en samþykkt í síðara skiptið.

Nú, eins og í þessi hin fyrri skipti, þarf að fá botn í það mál sem nú er til umræðu og það er ekki hægt nema að ganga til samninga og leggja niðurstöðuna síðan fyrir þjóðina.

Ég tel að hróp um það að menn séu landráðamenn fyrir það eitt að vilja þessa leið eigi ekki frekar eiga við nú en um samningamenn 1908 og 1918.

Erlendir kunnáttumenn hafa talið mikilvægt að samningamenn verði klókir og agaðir og vel vopnaðir rökum og sannfæringarkrafti og er vonandi að svo geti orðið nú. Alþingi þarf að sjá til þess að svo verði og láta ekki sundrungu spilla fyrir.

Síðan ætla ég mér eins og aðrir landsmenn, taka afstöðu til hugsanlegrar niðurstöðu þegar hún liggur fyrir. En ekki fyrr.

Hægt að ná samstöðu

Athugasemdir

[Villi Asgeirsson, 28.5.2009 kl. 20:17]

Þú segir: Öll ríki ESB teljast sjálfstæð og fullvalda og með eigin þjóðhöfðingja, gagnstætt því sem er um ríki Bandaríkjanna.

Það er engin trygging fyrir því að þetta haldist óbreytt. ESB hefur þróast hratt og flestar breytingar eru í átt til eins ríkis, svipuðu Bandaríkjunum. Einn gjaldmiðill, sem var samþykktur án þess að fólk í flestum aðildarlöndunum væri spurt. Schengen þýðir að ESB er eitt tollasvæði og vegabréf og vegabréfsáritun sem er gild í einu landi er gild í þeim öllum. Maastricht samningurinn kom án þess að fólk fengi tækifæri til að láta sína skoðun í ljós. Stjórnarskráin var samþykkt í þeim ríkjum sem ekki buðu upp á atkvæðagreiðslu. Þegar hún var felld í öðrum löndum, var nafninu breytt í Lissabon sáttmálann og hún annað hvort samþykkt eða kosið upp á nýtt.

ESB er á leiðinni í að verða eitt ríki. Allt bendir til þess. Annað hvort er fólk ekki spurt, eða kosið er aftur og aftur þangað til rétt niðurstaða fæst. Það ESB sem við munum ganga í (og ég efast ekki um að það gerist á sama hátt og allt er samþykkt á endanum innan ESB) er ekki það ESB sem við lifum í eftir 10, 20 og 50 ár.

[Ómar Ragnarsson, 28.5.2009 kl. 21:30]

Eftir að samningur liggur fyrir verður að fara í mjög nákvæma skoðun á því hvaða hættur geti fylgt honum. Það er erfitt að spá um framtíðina og erfitt að sjá hvar hættan er mest.

Stundum verður hættan fólgin í öðru en menn töldu hættulegast og stundum reynist óttinn ástæðulaus.

Menn töldu ákvæði Sambandslaganna 1918 um atvinnurétt og ríkisborgararétt Dana á Íslandi vera varasamasta ákvæðið. Annað kom á daginn.

Þegar varnarlið kom til Íslands var talin hætta á að herstöð á Íslandi yki hættuna á kjarnorkuárás á landið. Mér finnst líklegt að það hafi verið til mikið í því og bendi á hliðstæðu í því sambandi, - þá staðreynd að enginn brúklegur flugvöllur fyrir herflugvélar var á Íslandi vorið 1940.

Ef svo hefði verið hefðu Þjóðverjar hugsanlega orðið á undan Bretum að taka Ísland með sömu aðferð og þeir notuðu í Noregi.

Raunar eru notuð gagnstæð rök gegn því að við sækjum um aðild að ESB.

Annars vegar að ESB sé í upplausn og því ekkert hald að því að binda trúss sitt við það.

Hins vegar það sem Villi segir að ESB stefni í að verða eitt ríki.

Þegar samningsuppkast liggur fyrir er fyrst hægt að sjá hvers vel því hefur verið borgið að auðlindir sjávar, orku og náttúru verði örugglega áfram á forræði þjóðarinnar. Eftir því ætla ég að bíða.

[Villi Asgeirsson, 29.5.2009 kl. 03:32]

Það er ekki eitt ríki sem ég óttast, heldur að sambandið er að þróast hratt og er ekki lýðræðislegt þegar kemur að grundvallarbreytingum. Þegar á að færa völd til Brussel, er ekki kosið, eða kosið þangað til rétt niðurstaða næst. Málið er aldrei látið niður falla eftir að fólkið hafnar einhverju, en um leið og samþykkt liggur fyrir, er aldrei minnst á það aftur.

Ef við fáum þrjá af 750 þingmönnum, höfum við sama og engin völd í Brussel. Ákveði ESB að allar auðlindir falli undir eitthvert auðlindaráðuneyti í Brussel, getum við ekki stoppað það. Sé framkoma þingmanna síðustu ár eitthvað til að fara eftir, yrði ekki þjóðaratkvæðagreiðsla um málið á Íslandi og þá getum kvatt fallvötnin, fiskinn, gufuna og allt það endanlega.

Staða okkar hefur sennilega aldrei verið veikari en núna. Þetta er ekki rétti tíminn til að sækja um. Þar fyrir utan vill Samfó svo ólm inn að ég treysti henni ekki til að semja ekki allt af sér.