Íslands þúsund ár

9.8.2009 | 11:50

Að standa á réttinum en vægja fyrir valdinu.

Ofangreind orð hafa verið notuð um afstöðu Íslendinga til Dana í sjálfstæðisbaráttunni. Jón Sigurðsson og fleiri sem stóðu fyrir þessari baráttu gerðu sér grein fyrir því að leiðin til hins endanlega takmarks yrði löng og ströng.

Um þessar mundir eru liðin rétt 200 ár frá valdatíma Jörundar Hundadagakonungs, en það er eina tímabilið í sögu landsins frá 1262-1944 þegar þjóðin var algerlega frjáls að nafninu til.

Þegar Jörundi var steypt sýndi það þá staðreynd að Danir og Bretar réðu því sem þeir vildu.

Kjörorð Jóns Sigurðssonar, "eigi víkja!", átti við um það að missa aldrei marks á takmarkinu, fullu sjálfstæði, hversu fjarlægt sem það sýndist og þótt við ofurefli væri að etja sem vægja yrði fyrir á hverjum tíma eftir því sem aðstæður krefðust.

Sjálfur hafði Jón þá fáheyrðu stöðu á þeim tíma, að vera á launum hjá þeirri þjóð sem hann taldi beita Íslendinga órétti og ofríki. Án þess að hafa þessa aðstöðu gat hann ekki beitt sér eins og hann gerði. Hann var raunsæismaður og tók jafnvel svari Dana í fjárkláðamálinu svonefnda og fékk bágt fyrir.

Jóni og öðrum sjálfstæðishetjum tókst að heyja þessa baráttu án þess að nokkru mannslífi væri fórnað og án þess að nokkru sinni væri gengið svo langt að það skaðaði langtímahagsmuni okkar.

Slíkt er fágætt í átökum af þessu tagi meðal þjóða heims.

Þrotlaus barátta hans fyrir málstað þjóðar sinnar með því að finna sem best rök og halda fram sanngirnissjónarmiðum á erlendri grundu var lykillinn að því að ná takmarkinu um síðir, jafnvel þótt það yrði eftir hans dag.

Sjálfstæðisbarátta þjóðar endar í raun aldrei því engin þjóð getur verið fullkomlega óháð öðrum þjóðum, allra síst í alþjóðasamfélagi okkar tíma. Þessa staðreynd þurftu Íslendinga þegar að glíma við við inngöngu í SÞ og NATÓ eftir að fullveldið var fengið.

Aðeins ári eftir fullveldisdaginn 17. júní 1944 þrýstu Bandaríkjamenn á að fá hér herstöðvar í 99 ár.

Framundan er barátta í anda Jóns Sigurðssonar sem heyja verður í margvíslegum samskiptum við aðrar þjóðir og á sviði öflugrar upplýsingar og kynningar í fjölmiðlaumhverfi okkar tíma.

Við stöndum á réttinum og sanngirninni þótt við neyðumst til að vægja fyrir valdinu, en þó ekki hænufeti lengra en brýnasta nauðsyn krefst. Viðfangsefni okkar felst í því, rétt eins og í sjálfstæðisbaráttunni forðum, að finna hina vandrötuðu leið milli takmarks og aðstæðna og fá um það sem breiðasta samstöðu.