Til eru veðurskilyrði sem engin flugvél þolir.

Hin mikla tækni sem komin er til skjalanna í veðurathugunum, veðurfræði og veðurspám, á stóran þátt í því hve miklu öruggara flug er orðið en áður var. Um það bera alþjóðlegar slysatölur órækt vitni. 

Með þessari tækni er hægt, bæði fyrir flugumferðarstjóra og flugmenn að sjá hvar óveðrin eru og forðast að fljúga inn í verstu óveðrin, sem geta verið fólgin í þrumuveðrum, (thunderstorms) gífurlegri ókyrrð eða ísingu. Hvert þessara þriggja veðurfyrirbrigða getur eitt og sér orðið svo illvígt að engin flugvél þoli að lenda í þeim og þau eða blanda af þeim geta búið til óviðráðanlegar aðstæður. 

Þrátt fyrir þetta verða slys sem mannleg mistök af ýmsu tagi geta leitt til, stundum röð af mistökum. 

Erlendis má nefna slys sem hafa orðið vegna þess að ekki var gripið til réttra ráðstafana í tæka tíð, stundum vegna rangra upplýsinga, breyttra aðstæðna, misskilnings eða blöndu af þessum þáttum. 

Hvarf þotu AirAsia getur hafa verið eitt af þessum tilvikum þar sem í meginatriðum eru þrjár leiðir fyrir flugstjórann að komast hjá því að lenda í óviðráðanlegum flugskilyrðum: 

1. Að víkja af leið og fljúga í sveig framhjá óveðurssvæðinu. 

2. Að hækka flugið svo að þotan komist yfir óveðrið. 

3. Að snúa við í tæka tíð og halda til baka.

Sjaldgæft er að gripið sé til ráðs númer 3 sem kannski var þó eina færa leiðin í tilfelli AirAsia úr því að ekki fékkst leyfi til hækkunar flugs. 

Til eru veðurskilyrði múmer 4, þar sem nógu mikil lækkun flughæðar getur leyst málið, til dæmis mikil ísing sem ekki nær alveg niður undir jörð.

Á sínum tíma fréttist til dæmis af því að flugvélin TF-VOR, vél Björns heitins Pálssonar, hefði tvívegis lent í svo mikilli ísingu, að hún missti hæð og afl á hreyflunum.

Í fyrra skiptið kom vélin niður úr ísingunni yfir Hvalfirði og þá bráðnaði ísinn af henni og hægt var að fljúga henni áfram.

Í síðara skiptið, að vetri til 1973, var vélin stödd skammt norðaustur af Langjökli, og þar er land 800 metrum hærra svo að ísingarskilyrðin náðu alveg niður í jörð og því fór sem fór.

Dæmi um íslenskt flugslys, þar sem nægt hefði að sveigja af leið, er þegar flugvél á leið frá Ísafirði til Reykjavíkur lenti í svo mikilli ókyrrð og niðurstreymi af völdum suðaustan hvassviðris hlémegin við Ljósufjöll, að hún hrapaði þar og fórst.

Ef sveigt hefði verið af leið og farið talsvert vestar, yfir Bjarnarhöfn og þar sem nú er svonefnd Vatnaleið, hefði vélin komist á leiðarenda.

Ég las fyrir mörgum áratugum afar fróðlega grein í bandaríska tímaritinu Flying eftir þann flugmann bandarískan, sem mesta þekkingu og reynslu var talinn hafa af því að fljúga í ísingarskilyrðum, glíma við þau og finna leiðir til að komast klakklaust á leiðarenda.

Honum hafði nokkrum sinnum tekist að fara í flugferðir þegar enginn annar fann leið til að komast hjá því að lenda í banvænum ísingarskilyrðum, meðal annars þegar lokað hafði verið til flugs dögum saman. 

Hann lýsti því meðal annars í greininni ísingarskilyrðum í ákveðnum gerðum skýjalaga, þar sem hægt væri að komast "á milli laga" eins og það er kallað á flugmannamáli og flugfært væri í ákveðinni flughæð þótt ófært væri bæði ofar og neðar.

Eftirminnileg setning úr greininni var sú, að til væru ísingarskilyrði sem engin flugvél réði við, - svo svakaleg. að það skipti ekki máli hvort flogið væri á tveggja manna Piper Cub eða 500 manna Boeing 747 þotu. 

Nokkrum misserum seinna freistaði þessi flugmaður að nýta sína miklu þekkingu og reynslu til fljúga með þingmann í áríðandi ferð í ísingarskilyrðum í Klettafjöllum, sem talin voru gera ófært til flugs.

Í þessu flugi brást honum bogalistin og vélin fórst, - ísingarskilyrðin reyndust jafn óviðráðanleg fyrir byrjanda og mesta sérfræðing Bandaríkjanna í flugi í ísingarskilyrðum.      

699 manns um borð í vélunum þremur

"Tökum hana! Tökum hana!" ?

Til eru dæmi um það þegar yfirvöld í ýmsum ríkjum virðast hafa sett sér það að markmiði í krafti valds síns að stöðva ákveðna einstaklinga.

Virðist þá stundum litlu skipta hvaða stjórnarfar ríkir í viðkomandi landi, og þessi einstöku atvik. sem mér koma í hug, eru ekkert dæmi um það út af fyrir sig. 

Mál ritstjóra rússnesks tímarits, sem yfirvöldum þar í landi líkar illa við, kallar fram minningu hjá mér úr Gálgahrauni 21. október 2013.

Við komum þangað gangandi saman, ég og Eiður Svanberg Guðnason að því svæði við Garðastekk þar sem við höfðum oft áður notið útiveru í faðmi náttúrunnar. 

Á svæðinu voru tæplega hundrað manns, blanda af útivistarfólki, lögreglumönnum og fjölmiðlafólki. 

Þarna urðum við Eiður viðskila og ég gekk áfram inn í þessa sérkennilegu blöndu fólks, en að Eiði þustu nokkrir lögreglumenn eftir að einn þeirra hafði heyrst skipa fyrir: "Tökum hann, tökum hann!"

Eiður spurði hvers vegna til stæði að handtaka hann og var svarað að hann væri á bannsvæði. 

Eiður kvaðst ekki sjá þess nein merki og taldi sig vera í fullum rétti samkvæmt landslögum að standa þar sem hann stæði. 

Var honum þá sagt það að verið væri að merkja svæðið með bandi. Eiður kvaðst ekki sjá neitt band þar sem hann stæði en nú komu starfsmenn og lögreglumenn að honum með band sem þeir voru að merkja bannsvæðið með. 

Eiður lenti fyrir utan bandið og kom þá fát á lögreglumenn. Hugðist einn þeirra þá stjaka Eiði inn fyrir bandið svo að hægt væri að handtaka hann þar! 

Það tókst ekki og síðar sagðist Eiður hafa ákveðið að gera þessum mönnum það ekki til geðs að þeir gætu handtekið hann, þótt þeir greinilega ætluðu sér það. 

Fát lögreglumanna í Gálgahrauni hélt síðar áfram, því að hjón sem voru samferða á ferðum sínum þennan dag fengu misjafna meðferð. Þau voru bæði handtekin og ætlunin virtist að bera þau inn í lögreglubíl og fara með þau í drjúglanga fangavist, en svo var að sjá sem þyngd þeirra skipti máli, því að hún, létt og nett, var færð alla leið í fangavistina en þeir gáfust upp á að bera hann, að því er virtist af því að hann var miklu þyngri.

Í framhaldinu var aðeins hún ákærð og sakfelld fyrir dómi fyrir að "óhlýðnast ítrekað" fyrirmælum lögreglu" en hann var ekki ákærður fyrir nákvæmlega sama meint brot!

Ákæran fór sem sagt ekki eftir meintu broti heldur eftir þyngd! 

Ég hef sjaldan orðið meira undrandi heldur en þegar aðeins níu af 25 sem handtekin voru þennan dag voru ákærð og dæmd fyrir "að óhlýðnast ítrekað fyrirmælum lögreglu", því að ég og fleiri, sem ekki vorum ákærð, höfðum óhlýðnast nákvæmlega sams konar fyrirmælum lögreglu á sama stað fjórum vikum fyrr og þar með "óhlýðnast ítrekað".

Allt þetta kemur nú upp í hugann við fréttirnar frá Moskvu, og svo að tekin séu dæmi frá þremur löndum með stjórnarfar á mismunandi stigi kemur upp í hugann nokkurra ára gamalt mál frá Bandaríkjunum.

Einn allra frægasti flugmaður og listflugmaður heims, Bob Hoover, var orðinn 75 ára, en framkvæmdi samt listflugsatriði, sem engir hafa getað leikið eftir honum.

Síðan gerðist það að í lögboðinni læknisskoðun var honum neitað um læknisvottorð hjá fluglækni FAA "af heilsufarsástæðum".

Hoover vissi ekki til þess að neitt amaði að honum og fór því í læknisskoðun hjá flugmálayfirvöldum í Ástralíu, sem hann flaug í gegn, gallhraustur. Með það vottorð og áströlsk flugréttindi upp á vasann hélt hann síðan áfram að fljúga á flugsýningum víða um heim og framkvæma áfram sín einstöku listflugsatriði.

Hann fór nú í skaðabótamál við bandarísku flugmálastjórnina og í ljós kom að á rabbfundi innanhúss þar á bæ höfðu menn rætt um það að kominn væri tími til þess að láta það ekki viðgangast að Hoover hefði gilt flugmannsskírteini, þetta gamalmenni, sem hann væri orðinn, enda hefðu atriðin alla tíð verið illa séð og hið besta mál að koma þeim út úr heiminum.

Finna þyrfti ástæðu til þess að svipta hann réttindunum og varð að ráði að læknir stofnunarinnar ynni það verk, sem hann gerði síðan í krafti síns valds án þess að hafa nein óyggjandi sönnunargögn í hendi.

Yfirvöldin misreiknuðu sig hins vegar í þessu máli, því að þeir vanmátu ofurvald sitt og einnig bæði andlegan og fjárhagslegan styrk Hoovers, og áttu ekki von á því að "gamalmennið" myndi taka slaginn við þau.

Þau skíttöpuðu málinu og neyddust til að láta Hoover hafa skírteini sitt á ný og taka afleiðingunum af valdníðslu, en við slíku liggja hörð viðurlög i Bandaríkjunum. 

Ég átti þess kost að taka sjónvarpsviðtal við hann 77 ára gamlan eftir vel heppnað glæsiatriði hans á flugsýningu í Flórída og spurði hann hvort hann kviði því ekki að skyndilega myndi hann ekki geta framkvæmt sitt einstæða snilldaratriði og að þá myndu flugmálayfirvöld hlakka yfir óförum hans.

Hann brosti og svaraði: "Hafðu ekki áhyggjur. Ég verð fyrstur allra til að vita það." Eða á ensku: "Do´nt worry, - I will be the first to know."

Hann stóð við þau orð sín og dró sig í hlé nokkrum árum síðar án atbeina flugmálayfirvalda og án þess að hafa fipast við sín mögnuðu flugatriði.

En í dag heyri ég fyrir mér orðin sem hugsanlega hafa verið sögð þegar ákveðið var að fluglæknirinn negldi Hoover: "Tökum hann! Tökum hann!" ("Let´s nail him! Let´s nail him!") 

„Ég hef engin lög brotið“