Langt síðan vitað hvar helst væri þörf á aðgerðum.

Fyrir 20 árum átti ég sjónvarpsviðtal við þýskan háskólaprófessor og Íslandsvin sem hefur komið árlega til landsins með nokkra tugi nemenda sinna.

Hann lýsti yfir hryggð sinni yfir þeirri þjóðarskömm sem meðferðin á Geysisvæðinu og nokkrum öðrum svæðum, sem hann tiltók, væri.

Það hefur verið vitað um ástand Laugavegarins, Leirhnjúkssvæðisins og fleiri staða með vaxandi átroðningi í mörg ár.

Samt er meira að segja ekki einu sinni hægt að nýta það fé sem veitt er í að taka til hendi, af því að það er búið að trassa það að skipuleggja aðgerðir þannig að eitthvað verði hægt að gera af viti.

Enn er verið að "vinna að því að skoða málin."

Það hefur verið vitað í áratugi að stór hluti erlendra ferðamanna eru óvanir þeim aðstæðum sem víða eru á Íslandi, og þegar horft er á myndir af ferðamönnunum, sem eru í jakahlaupi á Jökulsárlóni, er ljóst, að það er ekki spurning um hvort, heldur hvenær fyrsta stórslysiðs verður og síðan hvert af öðru.

Fréttir í þessa veru eru daglega. Í ljós kemur til dæmis að ný verksmiðja á Grundatanga, sem þurfti ekki einu sinni að fara í mat á umhverfisáhrifum af því að starfsemi hennar átti að vera svo pottþétt, er "tilraunastarfsemi" að sögn formanns stjórnar verksmiðjunnar.

Og af því að þetta er "tilraunastarfsemi" þá eigum við ekkert með að vera fetta fingur út í það þótt hún heppnist ekki.  

Það leiðir hugann að því hvað verði uppi á teningnum varðandi kísilmálmverksmiðjuna nýju, sem átti að vera með svo frábæran og nýjan tæknibúnað, að mengunin yrði nær engin.

Mun talsmaður hennar koma líka og segja, ef á bjátar, að það sé bara eðlilegt af því að nýja vinnsluaðferðin sé "tilraunastarfsemi"? 

Fastir á ísjaka í Jökulsárlóni

Ekki sama hvar manni er hent út.

Ég var eitthvað í kringum tíu ára gamall þegar ég var með "fíflalæti" í strætó. Bílstjórinn var sofandalegur og ég ákvað að prófa athyglisgáfu hans á þann hátt að vera fremst í röðinni þegar fólk fór inn í bílinn og setti miða í stauk, flýta mér aftur í og út úr vagninum og inn í hann aftur að framan og setja annan miða í.

Það var það löng biðröð að ég náði að fara aftur út og koma inn í þriðja skiptið.

Þá fyrst fattaði bílstjórinn hvað var á seyði og varð svo reiður, af því að allir í vagninum hlógu, að hann rak mig út úr vagninum og ég gekk heim.

Þetta var við Laugarnesskólann og ágætis veður, svo að ég labbaði bara heim upp í Stórholt, fannst að vísu svolítið harkalegt að vera rekinn úr vagninum, af því að´tæknilega séð fannst mér ég ekki brotið neina reglu.

Meira að segja borgað þrefalt gjald.

Hvað um það, - það er ekki sama hvar barni er hent út úr strætó og við hvaða aðstæður. Það skilur maður þegar maður heyrir af stúlkunni sem var hent út úr strætó á milli Eyrarbakka og Selfoss í myrkri og slæmu vetrarveðri.

14 ára hent út úr strætó

Auðlindaákvæði stjórnarskrárinnar "á leið niður í aðra deild"?

 

Fleira virðist vera "á leið niður í aðra deild" en ástand innviða þjóðarinnar, sem rætt var um á Alþingi í gær.  

Séu frásagnir mbl.is og ruv.is af texta stjórnarskrárnefndar um auðlindir og náttúru réttar, er ljóst að á minnsta kosti tveimur mikilvægustu stöðunum í þeim stutta texta, sem vitnað er í hjá þessum fréttamiðlum, verður vikið hressilega frá orðalaginu sem var í frumvarpi stjórnlagaráðs, og greinilega mjög meðvitað af hálfu þeirra, sem hafa stefnt að lægsta samnefnara í útkomu stjórnarskrárnefndar.

Annars vegar er rætt um það í texta stjórnarskrárnefndar að "eðlilegt gjald" komi fyrir afnot af auðlind í þjóðareigu, en í texta stjórnlagaráðs er notað orðalagið "fullt gjald".

Á þessu tvennu er grundvallarmunur, því að það er algert túlkunaratriði hvað sé "eðlilegt" gjald en hins vegar augljóst að "fullt gjald" miðast við markaðsverð, sem finna verður út undanbragðalaust. 

Þeir sem hafa troðið inn orðinu "eðlilegt" gera það til þess að opna fyrir það að til dæmis eigendur veiðiréttinda geti fengið að nýta fiskveiðiauðlindina fyrir miklu lægra verð en "fullt gjald", að veiðigjaldið verði jafnvel aðeins örlítið brot af heildarverðmætinu, en þannig er það nú.

Sama á við um útþynningu ákvæðis um það hvernig auðlindir séu nýttar.

Í texta stjórnlagaráðs er reynt að hafa kröfuna sem skýrasta með því að nota alþjóðlegt grundvallarhugtak umhverfis- og auðlindamála, sem Ríó-sáttmálinn og Brundtlandskýrslan hvelfdust um og verður grunnhugtak í nýtingu jarðarbúa á auðlindum jarðar nú og um alla framtíð, þ. e. "sjálfbær þróun."

Sjálfbær þróun byggir á því að skerða ekki möguleika komandi kynslóða til að velja sína þróun, þannig að gerðir hverrar kynslóðar séu afturkræfar.

Sjálfbær þróun er bein andstæða við hugtakið rányrkja, sem við Íslendingar ættum að þekkja.

Að viðhafa sjálfbæra þróun þýðir útrýmingu rányrkju.  

Setningin í frumvarpi stjórlagaráðs er svona: "Við nýtingu auðlindanna skal hafa sjálfbæra þróun og almannahag að leiðarljósi."

Jafn nauðsynlegt er að nefna beint sjálbæra þróun undanbragðlaust í þessum texta eins og að nefna alþjóðleg hugtök á borð við lýðræði, lýðveldi og jafnrétti undanbragðalaust í lögum og í stjórnarskrá.

En hér á landi tengjast stórir skammtímahagsmunir valdamikilla afla við það að koma hugtakinu "sjálfbær þróun" út úr stjórnarskránni og þar með út úr almennumm lögum.

Í staðinn er kveðið á í frumvarpi stjórnarskrárnefndar um að "gengið sé um náttúruna á sjálfbæran hátt."  

"Nýting auðlindanna" breytist í "gengið um náttúruna" sem er loðnara orðalag, - því að með því opnað á þann möguleika að þetta snúist að mestu eða jafnvel alveg um umgengni, ekki alla nýtingu, sé jafnvel aðeins notað um umgengni ferðamanna.

"Nýting auðlindanna" er afdráttarlaust og skýrt orðalag. Af hverju má ekki nota það? Af hverju þarf að hafa loðnara orðaleg, sem gefur möguleika til þess að opna á rányrkju?

"Sjálfbær þróun" er líka afdráttarlaust og skýrt orðalag og meira að segja búið að skilgreina það í alþjóðlegum umhverfisrétti. Af hverju má ekki nota það?  Hvað er svona voðalegt við sjálfbæra þróun, jafnrétti kynslóðanna?  Af hverju þarf að fara eins og köttur í kringum heitan graut og hafa loðnara orðalag sem opnar á möguleika til að víkja frá þeirri kröfu, sem við Íslendingar gengumst í orði kveðnu undir með því að undirrita Ríó-sáttmálann? 

Á sama tíma og undirritun okkar á Ríó-sáttmálanum hefur verið í gildi, hefur ríkt hér á landi einhver óskapleg hræðsla við þetta hugtak, og sést það vel á athugasemdum við næsta bloggpistil minn á undan þessum, þar sem því er haldið fram í athugasemd að sjálfbær þróun komi í veg fyrir allar framkvæmdir. Sem er fráleit fjarstæða.

Ef slíku er haldið fram er rökrétt að halda því fram að aðeins rányrkja tryggi að hægt sé að lifa á auðlindum jarðar.

Þess má geta til útskýringar á því af hverju þetta mál er mér hugleikið, að í starfi stjórnlagaráðs kom í ljós, að aðeins tveir fulltrúar þess höfðu lesið Brundtland-skýrsluna og Ríó-sáttmálann.

Af þessum sökum töldum við Ari Teitsson, sem þetta höfðum gert á sínum tíma, það siðferðilega skyldu okkar að höfuðhugtak Ríósáttmálans og Brundtlandsskýrslunnar stæði skýrum stöfum í nýrri stjórnarskrá og lögðum fram tillögu um það með rökstuðningi.

Fallist var á þann rökstuðning í atkvæðagreiðslu í ráðinu og þegar hver fulltrúi mátti velja sér eina setningu til að mæla af munni fram við afhendingu stjórnarskrárinnar í Iðnó, sagði ég að þótt aðeins þetta eitt, að nefna sjálbæra þróun í stjórnarskrá, hefði fengist fram, nægði það til þess að réttlæta stjórnarskrárgerðina.  

Að nú sé búið sé að ryðja þessu heiti og hugtaki úr texta nýs stjórnarskrárákvæðis og að það sé persónulegt áfall fyrir okkur Ara er þó ekkert aðalatriði, heldur hitt að það er sorglegt skref afturábak í nauðsynlegum umbótum á lagalegri umgjörð nýtingar náttúru og náttúruauðlinda.

 

Ísland á leið „niður í aðra deild“