"Að jafnaði eðlilegt gjald."

Nú liggja tillögur stjórnarskrárnefndar fyrir á vefnum stjornarskra.is., duttu þar inn rétt í þessu.  

Gagnstætt því sem greint var frá í fréttum í fyrradag, er "sjálfbær þróun" sem betur inni í textanum varðandi vernd náttúru, en hins vegar talað um að auðlindir "ber að nýta á sjálfbæran hátt."

Miklu varðar að orðalagið "á sjálfbæran hátt" verði útskýrt í fylgigögnum nefndarinnar sem annað orðalag yfir að sjálfbær þróun sé viðhöfð, og sé svo, ber að fagna því út af fyrir sig að "sjálfbær þróun" er áfram nefnd sem grunngildi.

Sé hins vegar verið að draga í land með þessu orðalagi þarf að vera vel vakandi fyrir því, af því að greinin, sem stjórnlagaráð lagði til, hefur verið stytt hressilega og til dæmis því kastað út að "fyrri spjöll skuli bætt eftir föngum".

Það hafa meðal annars verið verkefni Landgræðslunnar, landgræðslubænda og áhugafólks um að vinna slíkt þjóðþrifastarf, sem er alveg hliðstætt við það að hamla gegn náttúruspjöllum. 

Og enn verri breytingar hafa verið gerðar annars staðar í ákvæðunum um auðlindir og náttúru. 

Orðalagið í frumvarpi stjórnlagaráðs um gjald fyrir nýtingu auðlinda, "fullt gjald", hefur verið þynnt svo út með orðalaginu "að jafnaði eðlilegt gjald", að hægt er að toga og teygja þennan texta í allar áttir.

"Að jafnaði" gefur til kynna, að ekki sé alltaf skylt að taka gjald, heldur nógu oft til þess að hægt sé að segja að það sé gert "að jafnaði."

Og orðalagið "eðlilegt gjald" er augljóslega af sama toga, að hægt sé að koma gjaldinu niður að geðþótta valdhafa í stað þess að miðað sé við fullt verð, markaðsverð.

Sem þýðir að þetta stóra mál verður áfram á sama stigi og nú, og jafnvel keyrt afturábak með orðalaginu "að jafnaði", því að "að jafnaði" og "eðlilegt" er í raun tvöföld árás á texta stjórnlagaráðs.

Vísa má í fyrri bloggpistil um áhrif þess að orðið "einkum" var skeytt hér um árið inn í upptalningu á því hvenær bæri að gefa stefnuljós, - þ.e.  "einkum skal gefa stefnuljós þegar ekið er...." -  Sem þýddi að ákvæðið var ónýtt fyrir dómstólum af því að með orðinu "einkum" var ökumönnum gefinn kostur á að gefa ekki stefnuljós.

Tillögur stjórnarskrárnefndar í heild

Hvers vegna er fólkið ekki ráðið beint?

Hvers vegna er starfsfólk ekki ráðið beint til vinnu hjá fyrirtækjum? Líklegasta ástæða: Peningar, lægri launakostnaður. Einnig myndast þrýstingur á að leita til "verktaka" þegar framboð á vinnuafli er minni en eftirspurn.

Það er engin tilviljun að Ríó Tintó lætur meðal annars stranda á því í kjaraviðræðun, að fá ekki að ráða verktaka til starfa í álverinu.

Í raun þýðir svonefnd "launafrysting" að laun starfsfólksins lækka miðað við neysluvísitölu og fjölgun verktakaráðinna starfsmanna þýðir einfaldlega enn meiri launalækkun og beitingu mansals.

Fyrir næsta umhverfi mansals er það augljós hvati til að vera ekkert að skipta sér af svona löguðu, að þá minnka framleiðsla og gróði viðkomandi fyrirtækis og þar með tekjurnar af því fyrir samfélagið.

Nema að hægt sé að ráða í hvelli nýja "verktaka."

 

 

 

Tvö önnur mansalsmál í rannsókn

Land mikils stríðsglæps.

Um margra ára skeið ríkti blóðug borgarastyrjöld á Shri Lanka milli stjórnar landsins og svonefndra Tamiltígra.

Þessi stjórn var svo forstokkuð að hún bauð blaðamönnum frá Evrópu í ókeypis og glæsilega ferð  til landsins til þess að þeir gætu "kynnst" landi og þjóð.

Þá var ég fréttamaður hjá Sjónvarpinu og boðið barst inn á mitt borð auk fleiri.

Auðséð var á áætluninni um þessa boðsferð, að gefa átti ósanna glansmynd af þjóðlífinu og slá ryki í augu umheimsins.

Það kom ekki til mála að fara slíka ferð, jafnvel þótt boðnir væru gull og grænir skógar.

Fulltrúar frá Norðurlöndum voru á Shri Lanka á tímabili til að reyna að miðla málum, og meira að segja fór Þorfinnur sonur minn, sem starfaði við það þar, í þyrluferð upp í fjöllin á vit tígranna þegar reynt var að koma á friði með samningum. 

Allt reyndist það vonlaust og þegar vel hentaði fyrir stjórnina hreinlega murkaði hún uppreisnarmenn niður á viðurstyggilegan hátt með vopnavaldi og kæfði uppreisnina í blóði.

Er ljót frásögn vitna af því þegar á einum stað var búið að króa stóran hóp uppreisnarmanna af á strönd og þeir voru strádrepnir.

Hefði þetta gerst í Sýrlandi eða öðru olíuríkii í Miðausturlöndum er næsta víst að vestrænir fjölmiðlar hefðu slegið því upp og mikill hvellur orðið.

En Shri Lanka er langt í burtu, engin olía, og öllum var skítsama.  

 

Fólkið í Vík er frá Sri Lanka

Eitt orð eða hugtak getur breytt lagaákvæði og eyðilagt það.

Þegar reynt er að meta áhrif og virkni orðalags í lagatextum kemur ótrúlega oft í ljós að með því að skjóta aðeins einu orði inn í textann er hægt að gera hann ónýtan.

Gott dæmi um þetta voru ákvæði umferðarlaga hér um árið varðandi skyldu ökumanna til að nota stefnuljós.

Þeir, sem vildu gera ákvæðin skýr og afdráttarlaus, fengu því framgengt að í þeim væri tæmandi upptalning á öllum þeim tilvikum, þar sem gefa ætti skilyrðislaust stefnuljós.

Í lokaafgreiðslu málsins var orðið "einkum" komið inn í textann á undan orðinu "þegar" og þar með hljóðaði greinin þannig að skylt væri að gefa stefnuljós, "einkum" þegar ekið væri á þennan eða hinn háttinn.

Þegar síðan reyndi á þetta fyrir dómstólum kom í ljós að greinin var gagnslaus, því að þetta litla orð "einkum" var túlkað sem svo að ökumenn væru ekki skyldir að gefa alltaf stefnuljós við umrædd skilyrði og réðu því þar með alveg sjálfir hvort þeir gæfu stefnuljós eða ekki.

Þetta ófremdarástandi ríkti í mörg ár þangað til þetta litla orð "einkum" var fjarlægt úr textanum.

Það eru svona atriði, sem virðast vera svo smá, sem geta orðið svo ótrúlega stór.

Þess vegna er nauðsynlegt að skoða hverju stjórnarskrárnefnd vill breyta í texta stjórnlagaráðs.

Ekki þarf nema smá bút, sem birtur hefur verið, til að sjá, að stjórnarskrárnefnd fellir burtu orðin "við nýting auðlinda skal hafa sjálfbæra þróun og almannahag að leiðarljósi" og "fullt gjald..." ef marka má þær fréttir sem hafa birst um efni textans.

Hún setur orðið "eðlilegt" (gjald) í staðinn fyrir "fullt" (gjald). Í báðum tilfellum þýðir breytingin að ákvæðið verður óskýrara og loðnara, en það gefur einmitt tækifæri til túlkunar út og suður.

Hugtakið "sjálfbær þróun" er skýrt skilgreint og viðurkennt alþjóðlegt lykilhugtak um nýtingu auðlinda jarðarinnar og því nauðsynlegt að hafa það í þessum texta.

Einhver mikilsverð ástæða hlyti að liggja að baki því að fjarlægja slíkt grundvallarhugtak, og það getur varla verið annað sem vakir fyrir þeim, sem það gera, en að deyfa svo lagagreinina að hún verði óskýr og máttlítil.

Ágætur maður sagði mér áðan að orðin "að jafnaði" séu komin inn í textann. Áhrif slíks gætu allt eins orðið svipuð og þegar orðinu "einkum" var lætt inn í textann um stefnuljósagjöf.

Svona lagað getur haft afdrifaríkar afleiðingar og er nýlegur Hæstaréttardómur ágætt dæmi um það.

Þegar loksins náðist samkomulag um að lögfesta Árósasamninginn á Alþingi löngu eftir að hann hafði verið lögfestur allt í kringum okkur, tókst snjöllum lögfræðingum á vegum andstæðinga samningsins að læða inn að því er virtist smávægilegum atriðum.

Yfirlýstur tilgangur samningsins í öllum aðildarlöndum er að almannasamtök náttúruverndar- og umhverfisverndarfólks geti átt svonefnda lögaðild að framkvæmdum.

En strax og reyndi á samninginn fyrir Hæstarétti kom í ljós að þessi sakleysilegu atriði nægðu til að hann úrskurðaði, að stórir hópar, hundruð útivistarfólks og þúsundir félaga í útivistar- og náttúruverndarsamtökum ættu enga lögaðild að hervirkjunum í Gálgahrauni, þvert ofan í yfirlýstan tilgang Árósasamningsins.

Venjulega komast svona úrskurðir Hæstaréttar fyrir á örfáum blöðum, jafnvel einu eða tveimur.

En í þessu tilviki þurfti Hæstiréttur hvorki meira né minna en ellefu blaðsíður til að réttlæta þennan fráleita dóm.

Með þetta í huga er rétt að hvetja til þess að hafa varann á þegar virðist vera ætlunin að leika svipaðan leik varðandi kaflann um auðlindir og náttúru í stjórnarskrá.

Þeir sem beita þessari aðferð kunna trixin og við verðum að þekkja þau til að varast þau.

  

  

Hvernig verður stjórnarskránni breytt?