Tilgangslausasta stríð allra tíma?

1914 var það spá margra, að það stórveldi Evrópu sem ætti mesta vaxtarmöguleika fyrir höndum væri Rússland með öllum sínum auðlindum og mestu fjölgun íbúa. 

Þegar stríðshættan magnaðist hratt í júlí þetta örlagaríka ár, stóð veldi Þjóðverja sem stórveldis einna hæst, hafði farið vaxandi, en spurning um framhaldið. 

Möguleikarnir voru tveir: Að beita öllum áhrifum sínum, meðal annars á Austurríkismenn, til þess að afstýra stríði á Balkanskaga, sem breiddist út í allsherjarstríð. 

Eða, minnugir vaxtar og fólksfjölgunar í Rússlandi, að taka slaginn áður en Rússar yrðu öflugri. 

Síðari kosturinn virtist fýsilegur vegna þess að fyrir hendi var frábær hernaðaráætlun Von Schlieffens. 

Hún byggðist á því að hægt væri að slá Frakka út á vesturvígstöðvunum með stórkostlegri leiftursókn sem byggðist á einu af lykilatriðum módels Hannibals frá orrustunni við Cannae varðandi tangarsókn með umkringingu. 

Auk þess var góð von til að Bretar myndu sitja hjá, þrátt fyrir eldgamalt loforð um að tryggja tilvist Belgíu, enda mikill skyldleiki með þjóðhöfðingjum Breta og Þjóðverja. 

Rannsóknir sagnfræðinga síðar benda til þess að þetta hafi raunar staðið tæpt. 

Þjóðverjar gerðu ráð fyrir því að ef á annað borð yrði að koma til stríðs við Rússa, væri rétti tíminn að fara í það strax. 

Eftir að hafa afgreitt Frakka á mettíma, gætu þeir snúið öllum heraflanum til austurs og tekið Rússa í bakaríið. 

Það mat, varðandi Rússa, átti eftir að reynast rétt. Þjóðverjar áttu eftir að sigra Rússa þrátt fyrir að þurfa að berjast samtímis á vesturvígstöðvunum. 

En þrátt fyrir andlátsorð Schlieffen um að veikja ekki hægri vænginn í sókninni inn í Frakkland, fór Moltke yfirhershöfðingi á taugum og í ljós kom að miðað við það hve varnarhernaður var öflugur á þessum tíma í samanburði við sóknarhernað, reyndist þýska hernum um megn að fara jafn langa leið í sveig sínum með hægri vænginn, og umkringingin mistókst. 

Munurinn á herforingjum var mikill. Moltke kafnaði undir nafni og keyrði sig út á sama tíma og Joffre hélt ró sinni allan tímann og gat komist hjá svefnleysi. 

Í hönd fóru hryllilegar mannfórnir. Það er ógleymanlegt að koma inn í kirkjugarðinn endalausa við Verdun og sjá þetta hræðilega minnismerki um grimmd styrjalda. 

Milljónum ungra manna á besta aldri var fórnað í þessu stríði. Sem dæmi um fáránleikann má nefna að á fyrsta morgni orrustunnar við Somme 1916 var tugum þúsunda breskra hermanna slátrað með vélbyssum og stórskotahríð á örfáum klukkustundum. 

Orrustan stóð síðan áfram í marga mánuði og árangurinn var minna en enginn, hundruðum þúsunda ungra manna fórnað fyrir áframhaldandi staðbundinn skotgrafahernað. 

Þeir sem lengst komust þennan fyrsta dag orrustunnar, fóru inn í opinn dauðann, og gengu meðal annars inn í stórskotahríð eigin hers! 

Alræmd urðu ummæli eins breska hershöfðingja, lét það út úr sér, að á endanum skyldi öllum þýska hernum hafa verið slátrað, jafnvel þótt aðeins nokkur þúsund hermenn bandamanna stæðu þá eftir uppi sem sigurvegarar. 

Í aðdraganda stríðins var hrikalegt vopnakapphlaup réttlætt með því að það væri nauðsynlegt til að fæla hugsanlegan árásaraðila og skapa góða samningsaðstöðu í krafti vopnavalds. Kunnugleg kenning enn í dag. 

Til eru breskir sagnfræðingar sem velta því fyrir sér, hvort Bretar hefðu átt að svíkja löngu liðið loforð við Belga um vernd gegn innrás, og halda sig heldur til hlés. 

Af tvennu illu hefði skárri útkoma stríðsins falist í sigri Þjóðverja, sem þar með tryggðu það að fjölgun Rússa og efling veldis Rússlands yrði engin ógnun. 

Með þessu hefði staða Breta orðið allt önnur og betri að stríði loknu í stað þess að þessi "styrjöld til að binda endi á allar styrjaldir" varð í raun fyrri hlutinn af miklu verra stríði, sem háð var gegn einhverri mestu villimennsku mannkynssögunnar. 

Öld eftir lok Fyrri heimsstyrjaldarinnar er við lýði trúin á að til sé stríð til að binda enda á öll stríð, af því að slíkt stríð sé svo skelfilegt að það fæli menn frá því að beita gereyðingarvopnum.

Kenningin hefur fengið heitið MAD, Mutual Assured Destruction, -  á íslensku GAGA, Gagnkvæm Altryggð Gereyðing Allra. 

Hún er fólgin í því að hvor aðilinn um sig trúi hinum til að hefja gereyðingarstríð og verði því að ráða yfir enn öflugri kjarnorkuherafla.

Þessu er lýst sem svonefndu "ógnarjafnvægi" en það byggist á því að gera ráð fyrir algeru útrýmingarstríði í vítiseldi kjarnorkustyrjaldar, þar sem öllu skiptir að báðir aðilar geti útrýmt hinum mörgum sinnum og hvor aðili um sig keppi að því að geti útrýmt hinum oftar! 

Fagna lokum fyrri heimsstyrjaldarinnar

Tölurnar tala alls staðar sínu máli.

Síðasta hálmstrá úrtölumanna, sem enn halda því fram að "eitthvað annað" en virkjanir og stóriðja geti "bjargað" Íslandi, er að véfengja þær tölur sem birtar hafa verið í fjölda rannsókna á gildi þjóðgarða og verndarnýtingar. 

Orðið verndarnýting fæst að vísu ekki ennþá nefnd í flokkun virkjanakosta í rammaáætlun, heldur eru virkjanirnar settar í annan helsta flokkainn, nýtingarflokk, sem sé andstæða hins megin flokksins, verndarflokks. 

Mitt á milli er síðan biðflokkur. 

Sem sagt: Eina nýtingin er enn í skilgreiningum falin í virkjana- og stóriðjustefnunni. 

Engin nýting hins vegar í verndun náttúruverðmæta. Gullfoss og Geysir ekki krónu virði. Ekki heldur þjóðgarðarnir og friðuðu svæðin. 

En tölurnar eru svo margar og jákvæðar og svo víða, í viðamiklum rannsóknum, bæði hér og erlendis, varðandi atvinnuuppbyggingu og tekjur í tengslum við verndun, svo sem í þjóðgörðum, að tal um "óvandaðar" rannsóknir, sem leiði af sér rangar niðurstöður, verður hjákátlegt. 

Ein besta talan er sú, sem snertir þær konur á bazneignaaldri, sem fá atvinnu við þjóðgarðana eða friðuðu svæðin. Því að litlu sem engu máli skiptir hve margir íbúar eða starfsmenn eru á tilteknu svæði, ef þessar konur vantar.  Án þeirra eru byggðarlög hnignuninni merkt.  

Áhrif þjóðgarðsins á samfélagið mikil

Hann fattar þetta ekki ennþá?

Mosatætarinn á Dusterjepplningnum virðist ekki fatta ennþá um hvað mál hans snýst. Biðst afsökunar á því að brot hans hafi falið sér spjöll á viðkvæmum mosa, því sem hann kallar jarðveg. 

Það bendir til þess að hann telji, að þetta hefði verið í lagi ef hann hefði spólað í sandi utan vega. Rétt eins og gaurinn gerði í Krepputungu hér um árið og lýst var í pistli á undan þessum. 

Hann svarar ekki spurningu blaðamanns um það hvort hann hafi ekki vitað, að akstur utan merktra slóða og vega er ekki leyfilegur á Íslandi. 

Hann skilur ekki ástæðuna fyrir þessu banni, bæði hér á landi og til dæmis í eina jeppaþjóðgarðinum í Bandaríkjunum. 

Ef hverjum einasta ferðamanni á jeppa, en þeir skipta tugþúsundum árlega, er gefið veiðileyfi á að tæta og trylla hvar sem er og hvenær sem er utan vega, er boðið upp á stórfellda árás, ekki bara á íslenska náttúru, heldur á upplifun þeirra 80-90 prósent ferðamannanna sem vilja kynnast henni ósnortinni í tign friðar og kyrrðar, þá er það óverjandi með öllu. 

Hvers vegna eru meira en 20.000 kílómetrar af merktum jeppaslóðum hér á landi ekki nóg fyrir hann, fyrst Bandaríkjamenn sætta sig við meira en 1600 kílómetra á sambærilegum slóðum? 

 

Mosatætarinn biðst afsökunar

"Bara sandar, melar og grjót"?

"Hvaða æsingur er þetta? Þetta eru bara sandar og melar og grjót. Gildi Íslands felst meðal annars í því frelsi að mega njóta þess að spála í þessum sandi og melum. Þetta hverfur hvort eð er fljótt." 

Þetta var ein af athugasemdunum, sem sjá mátti á blogginu við fréttum um utanvegaakstur í Krepputungu 2014. 

Sá, sem þessu hélt fram, skautaði framhjá því, að á þeim stað, sem sýndur var, í Krepputungu er alveg einstakt landslag, þar sem ljósgulur vikur úr Öskju liggur sem þunnt lag ofana á svartri ösku úr fyrri gosum. 

Þegar bílum er beitt á svipaðan hátt á þeim stað eins og bílnum er beitt á mosann á myndskeiði í tengdri frétt á mbl.is, skera hjólin gula vikurlagið í sundur og róta svörtu öskunni upp á svipaðan hátt og sést svo glögglega á grobb-myndinni af mosatætingnum. 

Svörtu förin í gulum vikrinum geta blasað þar við árum saman og þegar um mosa er að ræða geta liðið margir áratugir, jafnvel hátt í öld, sem ljót för má sjá út um allt eins og við Landmannaleið frá fyrri tímum. 

Síðan skauta þessir Íslandsvinir tætaranna yfir það, að allt að 90 prósent þeirra ferðamanna, sem koma í óbyggðir og auðnir landsins, sækjast eftir ósnortnu landi, friði og kyrrð, sem ekki er að finna í Evrópulöndum. 

Ef siga mætti öllum út fyrir merktar slóðir til þess að "tæta og trylla" að vild hvar sem er og hvenær sem er, væri auðséð hverjar afleiðingarnar yrðu daglega. 

Í Bandaríkjunum er þjóðgarðurinn Canyonlands, þar sem eru 1600 kílómetrar af merktum jeppaslóðum. Þar er stranglega bannað og engum dytti þar í hug að fara að tæta og trylla út fyrir slóðana. 

Á Íslandi eru merktir jeppaslóðar vel yfir 20.000 kílómetrar og því engin rök fyrir því að siga þúsundum bíla út fyrir þær. 

 

Spólaði um í mosanum

Þrumu Umhverfisþing.

Stóri salaurinn á Grand hótel stútfullur vegna metaðsóknar á Umhverfisþing og vönduð dagskrá hefur verið ánægjulegur viðburður að fylgjast með. 

Það hafa verið svo margar jákvæðar tölur um gildi þjóðgarða eins og Snæfellsjökuls sem mokar milljörðum inn í efnahagslíf landsins samkvæmt vandaðri rannsókn. 

Og það er ekki hægt að afgreiða þessar tölur með því að ferðafólkið hafi hvort eð er átt leið inn á svæðið, því að ysti hluti Snæfellsness er einfaldlega þannig í sveit settur, að til þess að komast þangað þarf að aka sérstaklega eftir endilöngu nesinu og til baka aftur. 

Það er ekki ónýtt að sjá og heyra þetta þegar nú stefnir í það að jósmyndaljóðabók okkar Friðþjófs Helgasonar með heitinu "Hjarta landins" er væntanleg. 

Hún er með 75 ljóðum, sem eru helguð sambúð náttúru landsins og þjóðarinnar og, eins og nafnið bendir til, einnig drauminum um stóran heilsteyptan þjóðgarð á iðhálandi landsins.  

63% fylgjandi stofnun þjóðgarðs

Ávörpin hafa ekki komið í veg fyrir illskeytta umræðu.

Ef ávörpin háttvirtur og hæstvirtur hafa upphaflega verið ætluð til að mynda eins konar skjallbandalag á Alþingi þar sem þingmenn og ráðherrar hæfu sig sjálfir upp fyrir almúgann, er notkun þessara ávarpa tímaskekkja. 

Hafi íhaldssemi í þau á síðari tímum verið rökstudd með því að þau myndu draga úr illskeyttum ummælum þingmanna í garð hvor annarra og ráðherra, hefur sú ekki orðið raunin. 

Þvert á móti virka þessi ávörp frekar ankannalega á þá sem heyra þau notuð, enda hefur virðing og traust almennings á þingmönnum verið í sögulegu lágmarki undanfarin ár. 

Það er því í besta falli umdeilanlegt hvort þessi hástemmdu skjallyrði gera gagn eða jafnvel ógagn. 

Hætti að vera hátt- og hæstvirtir

Búið að vera ígildi dýrkeypts brandara upp á tugi milljarða.

Milli Salahverfis í Kópavogi og Seljahverfis í Reykjavík er svo stutt, að þetta eru kannski niður undir 100 metra á milli sumra húsa í Reykjavík og í Kópavogi. 

En í staðinn að hafa þarna ökuleið í gegn eða jafnvel ökuleiðir,  hafa vegalengdirnar á milli einstakra húsa í hverfinu verið einhverjir þrír til fimm kílómetrar. 

Lítur út eins og brandari en þegar litið er vítt og breitt um höfuðborgarsvæðið er samanlagður brandari skipulagsfáránleika orðinn ansi dýr í gegnum áratugina. 

Er svo sannarlega mál að linni. 

Hverfi tengd með nýjum strætóvegum?

Óvirðing fyrir þjóðmenningu á fullveldisafmæli.

Skammtímagræðgi er kannski það orð, sem er mest lýsandi fyrir hugarfarið sem ræður mest förinni í þjóðmálum um þessar mundir. 

Þetta verður meira áberandi en ella á aldar afmælisár fullveldis landsins, þegar tímamótin kalla á að skyggnast víða, líta um öxl til þess að vera betur fær um að huga að nútíð og framtíð. 

Þar sem Víkurkirkjugarður stóð og náði að Austurvelli var líkast til fyrsti helgistaður á landinu þegar Ingólfur Arnarson stóð fyrir trúarlegri athöfn með því að heimilisguðir hans, Öndvegissúlurnar helgaðar Þór og Frey, friðmæltust við landvættina. 

Svo merkilegar voru þessar öndvegissúlur, að þau eru eini forngripurinn sem greint er sérstaklega frá í sögu landnámsins, sem rituð var næstum þrjú hundruð árum síðar og segir frá því að nú séu öndvegissúlur þessar enn í eldhúsi í Reykjavík. 

Þessi helgistund var svo brýn í huga Ingólfs, að hann taldi að vanræksla við að halda slíka af hálfu Hjörleifs Hróðmarssonar, fóstbróður síns, hefði kostað hann lífið. 

Heitið Austurvöllur sýnir, að hann var framhald af því túni, sem náði óskipt vestur að brekkunni sem Túngata liggur niður. 

Nú er verið að klessa einu hótelbákninu enn niður á hinn helga reit í heiðni og kristni, eyðileggja nauðsynlegt andrými við Alþingishúsið og sýna þjóðmenningu okkar óvirðingu. 

Ástand legsteins þjóðarleiðtoga okkar við gerð mikilvægasta samnings okkar við erlendar þjóðir á síðari öldum er annað dæmi um það hvernig skammtímagræðgin, sem kæfir aðra hugsun, veður yfir allt og alla.  

Minjastofnun skoði legstein Jóns

"Það sem er ekki í bílnum bilar aldrei".

Henry Ford var snillingur við hönnun einfaldra og ódýrra bíla og Ford T bíll hans, sem seldist á tímabili eins vel og allir aðrir bílar heims samanlagt, byggðist á snjöllum einföldum lausnum. 

15 milljón Ford T bílar seldust 1908 til 1927. Íhaldssemi Ford varð til þess að verksmiðjurnar urðu næstum gjaldþrota á fimmta áratugnum.

Í Ford T, var engin vatnspumpa og heldur ekki bensínpumpa, og fjaðrirnar voru aðeins tvær í stað fjögurra.

Ford streittist á móti vökvahemlum frá 1933 til 1939. Fyrstu árin var aðeins hægt að snúa vélina í gang með handafli og aldrei var boðið upp á annan lit en svartan.

Vélin var algerlega óbreytt allan framleiðslutímann þótt 20 hestöfl væru orðin alltof fá. 

Hin arfaúrelta fjöðrun var enn við líði hjá Ford árið 1948 þegar 14 ár voru síðan keppinautarnir tóku upp sjálfstæða fjöðrun að framan. 

En Ford sagði: "Það sem ekki er í bílnum bilar aldrei." Og það er mikið til í því. 

Í sögu flugvéla og bíla eru mörg dæmi um það að sífellt flóknari tækni og sjálfvirkni getur getið af sér slys og mistök, sem ekki yrðu ef þessar töfralausnir væru ekki til. 

Í eina tilfellinu þar sem stærsta farþegaþota heims, Airbus A-380, var hætt komin, fólst mesta hættan í því, að aðvörunarkerfi vélarinnar var svo óskaplega flókið og "fullkomið", að þegar bilun í einni leiðslu í einum hreyflanna olli keðjuverkun, blikkaði þvílíkur sægur af aðvörunarljósum og aðvörunarpípin voru svo mörg, að það hefði eitt og sér getað valdið því að flugstjórarnir yrðu ringlaðir og gerðu illt verra í fáti. 

Sem betur fór sýndu þeir fádæma rósemi og yfirvegun og unnu úr vandanum. 

Sem lítið dæmi úr bílabransanum get ég nefnt það, að af ótal bílum, sem ég hef átt og notað á langri ævi, hefur aðeins einn þeirra hrekkt mig hvað varðar atriði, þar sem ég hef haft orð Henry Ford í huga. 

En það er öll hin mikla raf- og tölvuvæðing á öllum hlutum, svo sem fjarstýringar og rafknúnar rúður. 

Aðeins í einum gömlum bíl hafa rúðuhalarar bilað, og það voru einmitt rafknúnar rúður í afturdyrum gamals fernra dyra Suzuki Grand Vitara. 

Fyrir nokkrum árum tók önnur afturrúðan upp á því að fara að rúlla sér upp og niður af sjálfsdáðum á óviðráðanlegan hátt. Í sumar tók síðan rúðan hinum megin upp á því sama. 

Í bæði skiptin var ég í langferðalagi og þetta olli miklum vandræðum og töfum.

Þegar ég hitti bifvélavirkja af gamla skólanum, fræddi hann mig um það að í rafkerfinu, sem sæu um að rúlla upp og niður, væru vírar, sem ryðguðu smám saman og ef þeir færu að slást saman eða slitna, færi allt í klessu. 

Eina ráðið væri að taka allt úr sambandi og festa rúðurnar í hæstu stöðu. 

Á gamla Fox og Samurai var bein handskipting á milli háa og lága drifsins. 

Á Jimny var sett vakúmdrifin skipting, sem var hrein afturför að öllu leyti. 

Nú má sjá að á nýja Jimny er komin gamla góða og pottþétta beina handsskiptingin. 

Vakúmið á bak og burt undir kjörorðinu: "Það sem ekki er í bílnum, bilar ekki." 

Bara ef það væri hægt að fá bílinn án rafknúinnar rúðuupphölunar. 

 

 

Boeing sendir frá sér öryggisviðvörun

"Stórsigur" að tapa fulltrúadeildinni?

Þegar Donald Trump lýsir því yfir að kosningarnar í Bandaríkjunum í gær hafi verið "stórsigur" fyrir sig getur hann varla hafa átt við að tap fulltrúadeildarinnar til Demokrataflokksins sé innifalið í því. 

Og þó?

Það er gegnumgangandi fyrir allan feril Trumps að hann hefur að eigin mati aldrei tapað neinu, til dæmis í gjaldþrotamálum sínum, heldur ævinlega unnið frækinn sigur. 

"Stórsigur" Trumps er að hluta til fenginn með stóraukinni skuldasöfnun ríkissjóðs, sem er að vísu fyrirbæri, sem er þekktur galli á lýðræði, sem tengist kosningum á fárra ára fresti. 

Þá er ætíð freisting fyrir sitjandi valdhafa að miða sem flest við komandi kosningar, jafnvel þótt með því sé verið að velta vanda yfir á framtíðina. 

Megin kostirnir eru tveir varðandi afleiðingarnar. 

Annars vegar, að skilgreina afleiðingarnar með danska máltækinu: "Den tid den sorg" og treysta á að hægt sé að halda áfram næsta kjörtímabili. 

Hins vegar að það verði bara sérstakt verkefni fyrir þann eða þá, sem kynnu að taka við, að takast á við vandann.  

Báðir eru þessir kostir mannlegir, en ekki eru þeir stórmannlegir. 

Mikilvægt að halda öldungadeildinni