"Vertu þægur."

Ofangreind orð sagði einn af ráðamönnum þjóðarinnar við mig eftir að ég hafði tekið við hann eitt af nokkrum viðtölum mínum við þennan ráðamann um málefni, sem undir hann heyrðu. 

Hann var með þessu að láta mig vita af óánægju þáverandi ráðamanna með það að ég væri ekki nógu leiðitamur heldur dirfðist til dæmis að sýna þau svæði, þar sem komandi virkjanir ættu að rísa. 

Söngurinn um vonda og óþæga fjölmiðla hefur verið kunnuglegur undanfarin misseri.

Sáran var kvartað yfir því að upplýst væri um "lekamálið" svonefnda og talað um að þar væri "leikinn ljótur pólitískur leikur" og að málið væri allt "blásið upp" af vinstri sinnuðu fjölmiðlafólki. 

Beitt var þrýstingi til að láta reka blaðamennina sem hreyfðu málinu fyrst.

Eðlilegar fyrirspurnir fjölmiðlamanna varðandi byssumálið svonefnda voru túlkaðar sem ofsóknir á hendur ráðamönnum. Áberandi var að greið svör fengust strax hjá upplýsingafulltrúa norska hersins á sama tíma að það tók hálfan mánuð að toga endanleg svör upp úr íslenskum ráðamönnnum. 

Enn er í minni þegar allt fór á annan endann út af sjónavarpsviðtali við forsætisráðherra en í því tilfelli var þó ekki auðvelt að núa fjölmiðlamanninum því um nasir að vera vinstrisinnaður, því að hann hafði verið borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokksins í áraraðir.

Ég var að horfa á sjónvarpsþáttinn 60 mínútur þar sem Lesley Stahl tók fyrir framferði kolafyrirtækis í Suður-Karólínuríki sem á 14 kolaver og hefur árum saman látið kolasalla menga jarðveg og vatn á stórum svæðum.

Hún átti viðtal við forsvarskonu fyrirtæksins sem var alveg sérstaklega sleip og erfið við að eiga. Hún mærði einstkalega þroskaða umhverfisvitund fyrirtækisins og fyrirmyndar rekstur þess, - tvöfeldnin og flærðin svo uppmáluð að hrollur fór um mann.

En Stahl lét hana ekki komast upp með neitt múður og rak lygina og undanfærslurnar jafnharðan ofan í hana. Hún var heldur ekkert feimin við að upplýsa um það hvernig fyrirtækið hefur árum saman borið fé í þingmenn og ráðamenn, sem hafa sofið á verðinum.

 Hér á landi myndi svona blaðamennska verið talin pólitísk "herför" gegn ráðamönnum. 

Svör kolaorkuverskonunnar um að allt væri í fína lagi og að fyrirtækið væri í þann veginn að ljúka við að leysa málin með hjálp vísindamanna í árangursríkum rannsóknum hljómuðu kunnuglega, því að svipað hefur verið sagt hér á landi í meira en áratug varðandi jarðvarmavirkjanir.

 

    

 

Sagði fjölmiðlamenn „hundelta“

Hvað gerist vindmegin við glóandi jarðeld í 12 stiga frosti?

Þegar verið er nálægt jarðeldi, glóðandi hrauni eða eldgosi, og stífur frostkaldur vindur stendur af manni í átt að jarðeldinum gerist dálítið sérstakt, sem er svolítið ruglingslegt. 

Þetta var til dæmis hægt að upplifa í Kröflugosi í janúar 1981 þegar tólf stiga frost var á gosstöðvunum og stífur norðvestanvindurinn var þetta kaldur.

Svipað gerðist í tökum á loftmyndum nýlega af gígnum Baugi í Holuhrauni. 

Loftið, sem skall á manni var sannanlega frostkalt og tryggði að hægt væri að fara miklu nær jarðeldinum en ella í þessum kalda loftmassa. 

Ef gluggi var opnaður fannst hins vegar heit geislun koma inn um hann. 

Enn magnaðra var þetta fyrirbæri í Kröflugosinu fyrrnefnda. 

Þar var á einum stað hægt að standa á þverhníptum gjábakka og horfa ofan í glóandi hraunelfuna beint fyrir neðan sig og hafa glóandi eldtungur gígsins á bak við sig, en samt að njóta þess að mínus tólf stiga heitur loftstraumur norðvestanvindsins skall á manni.

En þrátt fyrir þetta fannst vel fyrir heitri geislun frá eldvegg gígsins og hraunsins enda þótt sú geislun þyrfti að fara í gegnum hinn frostkalda loftstraum.

Ég hugðist taka uppistand á þessum stað og var í kolsvörtum leðurjakka utan yfir ullarfatnaði. Þarna var heldur hlýrra en fjær gosinu. 

Sneri baki í eldinn og stóð þar kyrr nokkra stund. En þá hrópaði Haraldur Friðriksson kvikmyndatökumaður til mín: "Það er að kvikna í jakkanum!" 

Mikið rétt. Reyk lagði upp frá bakinu vegna þess hve vel kolsvartur jakkinn dró í sig geislun eldsins. Samt var frost í vindinum sem stóð framan á mig. Ég flýtti mér að snúa mér við og færa mig fjær. Og það mátti sjá minna: Ysta byrði jakkans var sviðnað!

Lára Ómarsdóttir fréttamaður lýsti þessu fyrirbæri stuttlega þar sem hún stóð við Holuhraun um daginn og svo sannarlega er þetta ótrúlega fyrirbæri fyrir hendi. 

Þetta gerist þegar gengið er á hrauni

Mesta ólíkindatól íslenskra eldstöðva.

Bárðarbunga er ein af þeim höfuðeldstöðvum landsins sem liggur lengst frá byggð. Kverkfjöll sjást í nágrenni Möðrudals en Bárðarbunga sést hvergi úr byggð.

Á myndinni sést hluti hennar við norðvestrurbrún öskjunnar, en þessi mynd var tekin aðeins tveimur vikum fyrir upphaf skjálftahrinunnar, sem stendur enn, og flaug þess vegna um fjölmiðla hér og erlendis.

Vísa einnig í stutt myndskeið á facebook síðu minni.  

Afleiðingin af því hve afskekkt Bárðarbunga er, er sú að ákaflega lítið er vitað um það sem gerst hefur í þessari mögnuðu eldstöð á sögulegum tíma og því ekki vitað um hvort nokkrar beinar hliðstæður eru um það, hvort áður hefur verið í gangi svipað fyrirbæri og nú virðist blasa við með nýrri mælitækni og gosið í Holuhrauni.

Spurningin er hvort hið eldra Holuhraun, sem myndaðist í gosi 1797, hafi komið úr Bárðarbungu, en allt fram undir nýja gosið höfðu vísindamenn hallast að því að tveir gjallgígar við jaðar Dyngjujökuls og gígaröð Holuhrauns og hraunið tengdust eldstöðvakerfi Öskju.

Þremur dögum áður en að athygli fjölmiðla barst að Holuhrauni ákvað ég að taka sérstakar myndir af fyrrnefndum gígum vegna gruns míns um að Holuhraun tengdist Bárðarbungu og að þar gæti gosið.

Um þetta bloggaði ég undir rós á meðan beðið var umsagnar eins af okkar fremstu jarðvísindamönnum.

Hafi hið eldra Holuhraun myndast á svipaðan hátt og nýja hraunið, hafa þeir eldar verið eitthvað minni en hinir nýju.

Ég hafði áður séð Holuhraun alloft en ekki gert mér til fulls grein fyrir umfangi þessarar eldstöðvar fyrr en í fyrrnefndri myndatökuferð, bæði hvað snerti gígaröðina og ekki síður hinn myndarlega gíg og hrauntröðina úr honum, sem sjá má á myndum hér á síðunni.  

Vegna þess hve langt Bárðarbunga er frá byggð hafa menn ekki orðið varir við skjálftahrinu í bungunni á þeim tíma, enda verða menn lítið varir við hana nú nema á skjálftamælum.

Og fróðlegt hefði verið að sjá hvernig Bárðarbunga bar ábyrgð á tveimur stórgosum um 871 og 1480 í suðvesturhluta eldstöðvakerfis hennar, sem náði allt suður í Friðland að Fjallabaki.   

Varpa ljósi á myndun kvikugangsins

Að flytja sig að heiman er alþjóðlegt fyrirbæri í íþróttum.

Nær allir þeir, sem vilja komast eins langt í bardagaíþróttum og hugsanlegt er, flytja sig og starfsemi sína til þeirra landa þar sem allt umhverfið er þeim hagstæðast. 

Dæmin eru óteljandi. Tveir bestu þungavigtarmenn í hnefaleikun síðasta áratug, yfirburðamennirnir Klitscko-bræður, fluttust ungir frá Úkraínu til Þýskalands vegna þess að allt umhverfið fyrir feril þeirra var vonlaust í heimalandinu með alla sína spillingu og höft. 

Mexíkóskir hnefaleikarar, sem hafa átt fjölmarga í fremstu röð, flytjast langflestir til Bandaríkjanna til að ná eins langt í íþrótt sinni og mögulegt er, því að aðstaða öll og skattaumhverfi eru svo margfalt betri en í heimalandinu. 

Svipað er að segja um íþróttamenn frá öðrum ríkjum Ameríku og Afríku. 

Íbúar Mexíkó, Puerto Rico og Ukrainu fyrirgefa þessum afreksmönnum, því að þeir halda á lofti uppruna sínum og eru stoltir af honum og landar þeirra heima vita vel um spillingu, höft og ósamkeppnisfært umhverfi, sem þeir geta kennt sjálfum sér um. 

Þeir vita að ef þessi afreksmenn hefðu reynt að halda áfram að gera út heiman frá hefðu þeir aldrei náð eins langt, orðið eins frægir og varpað jafnmiklum ljóma á upprunalegt þjóðerni sitt. 

Við þurfum að sýna Gunnari Nelson og öðrum skilning þótt auðvitað hafi það verið sætt að eiga besta leikmanninn í þýsku Bundesligunni eins og Ásgeir Sigurvinsson var án þess að hann skipti um ríkisfang. 

Þýskir sögðu að hann hefði orðið fyrirliði þýska landsliðsins ef hann hefði skipt um ríkisfang.

Þetta er rétt að hafa í huga þegar hér rísa bylgjur vandlætingar á borð við þá sem reis þegar landi okkar tók þátttöku sína á HM í knattspyrnu í sumar og fá að vera þar spilandi inni á vellinum fyrir Bandaríkin fram yfir það að sitja áfram á varamannabekk í landsleikjum hjá íslenska landsliðinu, sem ekki komst á HM.  

Gunnari Nelson ráðlagt að flytja út

Ekki enn hægt að "hala niður" húsgögnum.

Lög um einkarétt á uppfinningum urðu til á 19. öld og hafa þróast síðan yfir í hvers kyns höfundarrétt á hugverkum, þar sem neytendur borga höfundum, hugvitsmönnum og framleiðendum beint fyrir afnotin. 

Það er ekki mikilli munur á því að horfa á kvikmynd, sem kostað hefur milljóna tugi og allt upp í milljarða, hlusta á tónlist, sem sömuleiðis hefur kostað mikla vinnu, hugvit og framleiðslukostnað, eða að sitja í góðum stólum og njóta útlits þeirra. 

Samt er það svo að kvikmyndirnar og tónlistin hafa orðið fyrir barðinu á fyrirbæri, sem heitir niðurhal á netinu og það er látið viðgangast og því meira að segja mælt bót, að sjóræningjafyrirtæki geti stórgrætt á því að dreifa slíku framhjá framleiðendunum og eigendum hugverkanna, sem sitja eftir með sárt ennið og stórtap.

Slíkt afgreiða sumir þannig í ummælum á netinu að þær afætur og ónytjungar sem "lattalepjandi" listafólk sé, eigi engan rétt á að krefjast þess að fá eitthvað fyrir sinn snúð. 

"Það getur hver sem er, glamrað á gítar inni í bílskúr og tekið það upp" skrifaði einn um þetta ´mál. 

Hins vegar sýnir stólamál Reykjavíkurborgar að enn er hægt að verja höfundarrétt á því sviði.

Og ekkert listform er í eins traustum og góðum höndum og bókaútgáfa.

Það er ekki, enn sem komið er, hægt að stunda ókeypis niðurhal á húsgögnum og bókum.

Samt getur "hver sem er pikkað á tölvur og prentað út að vild" eða "klambrað saman stól inni í bílskúr", svo að notuð sé svipað orðalag og notað er um tónlist.  

Borgin fargar húsgögnunum

Skásta læknaviðtalið hingað til ?

Á Eyjunni í dag held ég að Björn Ingi Hrafnsson hafi átt skásta fjölmiðlaviðtalið sem hingað til hefur verið tekið vegna læknadeilunnar. Þar hjálpaði til ssú ákvörðun BInga að fara út fyrir þá sem eru inniá átakasviðinu núna og ræða við Björn Zoega.

Það var ekki aðeins að Björn Zoega gæti talað meira opinskátt og frjálsar um deilunar en þeir sem eru í forsvari fyrir deiluaðilum, og hefði góða sýn og þekkingu á umræðuefninui í ljósi fyrri yfirmannsstarfa á Landsspítalanum, heldur lagði BIngi réttar spurningar fyrir hann, svo sem þá grundvallarspurningu hver munurinn væri á hálaunuðum læknum og öðrum langskólagengnum mönnum sem líka væru með há laun. 

Svar Björns staðfesti það sem haldið hefur verið fram hér á bloggsíðunni, að á sérsviðu sínum hafa læknarnir sem hæst hafa launin starfað það lengi erlendis, bæði í sérfræðinámi og starfi, og eru það eftirsóttir á alþjóðlegum vinnumarkaði, svo sem í löndum innan EES, að þeir eiga auðvelt með að fá störf og vera hnútum næstum jafn kunnugir ytra og hér heima. 

Sé munur á aðstöðu og launum of mikill á milli Íslands og annarra landa, fara þeir einfaldlega úr landi á vit miklu betri kjara en hér og eiga auðveldara með það en flestir aðir. Ég hef nefnt dæmi um þetta, sem eru sláandi. 

Þess vegna verður að nást fram almennur skilningur á þessari sérstöðu, sem felur í sér helsta grundvallaratriði vandamálsins.

Sé þessi skilningur fyrir hendi og skynsamleg sáttaviðleitni, ætti að vera að ná sátt um lausn, sem þrátt fyrir meiri kjarabætur til lækna en samrýmast kjarakröfum annarra stétta, verður ekki látið gefa tilefni til það mikilla allsherja launahækkana annarra stétta og hópa, að verðbólgan fari úr böndum með þeim afleiðingum að enginn verður bættari og allir sitja eftir með sárt ennið, líka læknarnir.  

Vilja sáttanefnd í læknadeiluna

Endurnýjun lífdaga merkilegs húss og samkomuhalds.

Sú var tíðin að milli jóla og nýjárs voru haldnir tugir vandaðra og fjölmennra jólatrésskemmtana um allt land, ekki síst á höfuðborgarsvæðinu, þar sem helstu félög og stofnanir héldu þau fjölmennustu.

Ég kynntist þessum samkomum vel í tengslum við Gáttaþef, en þetta voru það stórar samkomur að það voru efni til að búa til nýja hálftíma dagskrá fyrir Gáttaþef á hverjum vetri, nokkurs konar söngleik í hvert sinn með þáttöku barnanna. 

Sumt af því skilaði sér á þrjár stórar Gáttaþefsplötur þessa tíma. 

Smám saman fór að draga mátt úr þessum samkomum, og má segja að á aldar afmæli jólaskemmtunar Verslunarmannafélags Reykjavíkur, þegar sú samkoma söng sitt síðasta, hafi það verið tákn um það að stórar og vandaðar skemmtanir af þessu tagi heyrðu sögunni til.

Það var eftisjá að þessu fyrirbæri og því er vel að nýir eigendur Gamla bíós brydda upp á því að halda svona skemmtun, þótt ekki sé nema í reynsluskyni og til þess að geta sagt að slíkt hafi verið á boðstólum.

Undanfarna rúma hálfa öld hef ég flutt atriði á litlu jólunum á Sólheimum, fyrstu tvo áratugina fyrir hönd Gáttaþefs en síðan í eigin nafni. Þannig hef ég haldið mér við þótt jól tuga jólaballa Gáttaþefs séu að baki og flutningurinn verið framkvæmdur í borgaralegum klæðnaði síðustu áratugina.

Þessi árlega Sólheimaferð hefur verið ómissandi hluti af jólahaldinu hjá mér.

Í tengslum við flutnings slíks atriðis á tveimur jólaböllum í Gamla bíói í dag var fróðlegt að sjá hvernig nýir eigendur ætla að sér stóra hluti í þessu húsi merks hluta af menningarsögu Reykjavíkur.

Meginatriði hússins að innan verður látið halda sér, en bryddað upp á mörgum nýjungum til að auka fjölbreytni og sveigjanleika í notkun hússins, jafnt innan dyra sem utanhúss ofan á vestasta hluta þess, þar sem verður hægt að una og njóta útsýnis yfir miðborgina.

Það verður spennandi að sjá hvernig til tekst.

 

P.S. Vegna tæknilegra mistaka varð neðri myndin hér á síðunni frá annarri af tveimur jólaskemmtunum í dag of stór til að verða skýr og er beðist velvirðingar á því.  

Gengu í kringum tréð í Gamla bíói

"Ferðaþjónustuaðilar"í klúðri.

Það er ekkert athugavert við það þótt þaulvanir menn á öflugustu jöklabílum landsins fari í leiðangur sem fyrirsjáanlega muni lenda í óveðri, ef fyrirfram er búið svo um hnúta að bíða veðrið af sér. 

Dæmi um þetta var leiðangur á Hvannadalshnjúk vorið 1991 þar sem leiðangurinn hélt kyrru fyrir í óveðrinu þann tíma sem búið var að spá fyrir að það myndi standa. 

Síðan var haldið áfram og birgðir af eldsneyti og vistum voru fyrirfram hafðar það miklar að hægt var að ljúka leiðangrinum án utanaðkomandi útkalls eða aðstoðar. 

Menn einfaldlega höfðust við í bílunum og það væsti ekki um þá.

Það var búið að spá óveðrinu, sem nú gengur yfir landið og allt hefur gengið eftir varðandi það, rétt eins og gerðist í leiðangrinum 1991. 

Svo virðist sem að ef farið hefði verið í Landmannalaugaleiðangurinn núna eftir sömu formúlu og notuð var 1991, hefði annað hvort verið gert ráð fyrir því að stytta leiðangurinn ef færið var svo þungt að sjá mátti fyrir eldsneytisskort og hafa í bakhöndinni þann möguleika að halda kyrru fyrir og bíða veðrið af sér, -  eða að hafa svo mikið af eldsneyti og birgðum, að hægt yrði að komast báðar leiðir og gera ráð fyrir lengri tíma í leiðangurinn en upphaflega var áætlað. 

En auðvitað geta ævinlega komið upp ófyrirséðar bilanir, óhöpp, áföll eða mistök, sem leysa þarf úr, og björgunarsveitarmenn eru afar skilningsríkir, enda flestir jöklafarar, sem kannski hafa sjálfir þurft á aðstoð að halda.  

Komust við illan leik inn í Laugar

Næsta helgi virðist ætla byrja vel.

Ef ótíðin, sem nú hefur ríkt um nokkkurt skeið, heldur áfram yfir hátíðirnar, mun það setja nokkurt strik í reikninginn hjá mörgum, sem eiga mikið undir því að sem flestir dagar séu í það minnsta ekki óveðursdagar. 

Þar er einkum um að ræða vinsælar verslunargötur eins og Laugaveginn í Reykjavík og Hafnarstræti á Akureyri. 

Óveður riðla líka dagskrám samkomustaða og setja rót á samkomur. 

Mestu mun líklega skipta að skaplegt veður ríki í það minnsta eina helgi eða helgardag fyrir jól. 

Það var skaplegt veður í gær og hiti um frostmark en dagurinn í dag er afleitur.

Miklu skiptir hvernig veðrið verður um næstu helgi, og þá gæti hjálpað til að þrír góðir verslunardagar, laugardagur, sunnudagur og þriðjudagur, sem er Þorláksmessa, raðast á fimm daga, og þar að auki má bæta föstudagskvöldinu við.

Samkvæmt spá Veðurstofunnar á að verða minnkandi norðanátt með nokkurra stiga frosti næstkomandi föstudag, sem ætti að gefa nokkuð góðar vonir fyrir laugardaginn.

Á morgun og hinn daginn ætti að sjást betur á vedur.is hvort þetta stillta veður helst eitthvað lengur. Þessi síðasta helgi fyrir jól er venjulega gríðarleg verslunarhelgi og þess vegna er enn von fyrir þá, sem mest eru háðir veðrinu, að úr rætist.

Um hátíðirnar verða miklu fleiri erlendir ferðamenn á ferli hér á landi en var á árum áður.

Þeir eru komnir hingað til að upplifa eitthvað, sem aðeins gefst einu sinni á ævinni og fyrir þá er það bara bónus að það sé vetrarríki í fjölbreyttri mynd, vonandi stillur með snjó sem flesta daga, en líka segja margir þeirra að það sé einstök upplifun að kynnast íslenska skafrenningnum.  

"Séríslenskar aðstæður".

Margt á landi okkar er sérstakt og um sumt af því gildir það, sem svo oft er sagt, að þar séu að verki "séríslenskar aðstæður." 

Andstaða við notkun bílbelta á sínum tíma var til dæmis byggð á því að hér væru "séríslenskar aðstæður" sem gerðu það nauðsynlegt að spenna ekki bílbelti. 

Ýmis hegðan okkar er næsta séríslensk. Þessa dagana koma kannski þrjár tegundir af veðri á hverjum sólarhring, hringekjan norðanátt og frost-suðaustanátt og snjókoma-slydda-rigning-suðvestanátt og éljaganggur-norðanátt og frost. 

Snjór sest á framrúður, verður blautur, frýs aftur og rúðuþurrkurnar eru eins og límdar við framrúðuna. Kostar heilmikið vesen og jafnvel skemmdir á þurrkunum að losa þær upp úr klakanum. 

Í Svíþjóð og Noregi er þetta ekki svona. Þegar menn ganga frá bílunum á kvöldin eru þurrkurnar réttar upp í loftið eins og sést á mynd á facebook síðu minni. 

Morguninn eftir þarf ekki að berja klaka og djöflast á þurrkunum frosnum föstum við bílrúðuna, sama hvað veður hefur verið um nóttina. Aðeins þarf að skafa af rúðunni og leggja þurrkurnar niður. 
Þetta sér maður hvergi hér á landi og eru þó miklu magnaðri og meiri umlhleypingar hér en í Svíþjóð og Noregi. 

Hér eru þurrkurnar látnar frjósa fastar við rúðuna þegar bíllinn stendur nógu lengi til þess að þær festist. 

Þegar ég ræði þetta koma menn með alls konar viðbárur. "Það er meiri hætta á að þurrkunum verði stolið ef þær eru látnar standa uppréttar" er algengast viðbáran. 

Samkvæmt því er fólgin þjófavörn í því að þurrkurnar séu frosnar við rúðurnar. 

En hvað um mikinn meirihluta ársins þegar ekki er frost og ekki þau skilyrði að þurrkurnar frjósi fastar í rökkri eða myrkri? 

Þá er jafn fljótlegt að stela þurrkum liggjandi eða standandi? Af hverju er ekki stundaður stórfelldur þurrkuþjófnaður þegar slíkar aðstæður eru? 

Reynslan í Svíþjóð og í Noregi er sú að þurrkum er ekkert frekar stolið þótt þær séu uppréttar en þegar þær eru liggjandi. 

Það hljóta því að vera "séríslenskar aðstæður" sem valda því að þjófar fara því aðeins á kreik til að stela þurrkum þegar eru uppréttar í rysjóttum vetrarveðrum. 

Í raun er allt tal um séríslenskar aðstæður þvi frekar í vil að láta þurrkurnar standa uppréttar á Íslandi í rysjóttri tíð vetrarins heldur en í Sviþjóð og Noregi, einfaldlega vegna þess að hinar einu "séríslensku aðstæður" eru þær hve miklu meiri umhleypingarnir eru hér á landi en í hinum löndunum. 

En okkur reynist auðvelt að nota séríslenska rökfimi til þess að snúa röksemdafærsluni á haus. Það eru sko "séríslenskar aðstæður". 

Spá 60 m/s í hviðum