Skásti goskosturinn: Viðbót við lítt þekkt undralandslag.

Á flugi yfir svæðinu milli Dyngjujökuls og Öskju síðastliðinn fimmtudag í góðu skyggni vakti athygli magnað fyrirbæri, sem lætur lítið yfir sér fyrir norðan jökulsporðinn, svonefnt Holuhraun. 

Í hrauninu er gígaröð, ein af mörgum slíkum á þessu fjölbreytlegasta eldfjallasvæði heims sem vatnasvið Jökulsár á Fjöllum er,  til dæmis norðaustur af Bárðarbungu, á Dyngjuhálsi og þar norður af.

Þrátt fyrir hundruð ferða yfir jökulsporð Dyngjujökuls og Jökulsárflæður, hafði þess gígaröð í Holuhrauni ekki vakið þá athygli sem hún átti skilið. 

Eins og ég hef greint frá á bloggsíðunni hérna fór ég að leita að því, hvaða álit vísindamenn kynnu að hafa á þeim möguleika, að skjálftarnir og berggangurinn undir Dyngjujökli væri að teygja sig norður fyrir jökulinn og að Holuhraun væri á gosvirknisvæði Bárðarbungu en ekki Öskju, eins og talið hefur verið fram að þessu.

Uppákomur á borð við lokanir stórra svæða, yfirlýsingu um hættuástand og tengdar fréttir tóku hins vegar alla athyglina, enda þótt augljóst væri, að möguleikinn á fallegu hraungosi í gígaröð gæti gerbreytt stöðunni úr því að vera afar slæm í það að enda með því að skapa "ferðamannagos" sem myndi fljótlega hafa svipuð áhrif og Eyjafjallajökulsgosið, að auka á ferðamannastrauminn í stað þess að minnka hann.

Við Einar Rafnsson, sem flugum á sitt hvorri flugvélinni yfir svæðið sama daginn, tókum báðir myndir af því, en allt umrótið undanfarna daga og uppákomurnar hafa valdið því, að það verður fyrst í kvöld í fréttum Sjónvarpsins sem þær komast fyrir almenningssjónir ef Guð lofar.

Ætla að setja ljósmynd eða ljósmyndir nn á fésbókarsíðu mína núna þegar ég er loksin lentur í bili í byggð þar sem er gott 3G samband.  

Gígaraðir og móbergshryggi (gígaraðir, myndaðar undir jökli) eins og finna má víða á Íslanddi, eiga sér enga hliðstæðu í heiminum.

Ástæða þess að gígaröðin magnaða í Holuhrauni hefur ekki hlotið sömu frægð og margar aðrar er líklega sú allt umhverfið, Askja, Jökulsárflæðurnar, Dyngjujökull og Kverkfjöll, er svo stórbrotið, og gígarnir lika dálítið fyrir utan alfararleið fyrir fótgangandi, að þessi gígaröð er eitt af best földu leyndarmálum íslenskrar náttúru.

Nú verður spennandi að sjá hvort gýs á sömu sprungunni eða við hliðina. Hvort tveggja yrði stórbrotin viðbót í listaverkagalleríi íslenskrar náttúru.  

Auðvitað væri best ef ekkert gos kæmi nú, en á hinn bóginn er fullvís, að það mun gjósa fyrr eða síðar.  

Gos líklegt milli jökuls og Öskju

Fór þytur um loftið -umpólun ástandsins?

Þegar stóri skjálftinn reið yfir í nótt upp á 5,7 stig var ég staddur á Sauðárflugvelli ásamt Láru dóttur minni og Vilhjálmi Guðmundssyni kvikmyndatökumanni Sjónvarpsins. Þótt aðeins kortérs flug sé héðan að óróasvæðinu varð aðeins Vihjálmur var við skjálftann og fannst honum sem þytur eða létt þruma færi um loftið.

Margar hafa nú umbrotahrinurnar orðið á Íslandi en atburðarrásin í allar áttir í þessari hefur verið ævintýranlega hröð.

Þannig veit maður ekki hvar maður verður næstu 20 mínúturnar þegar maður er svona nálægt vettvangnum.

Þessi hraða atburðarrás hefur seinkað fyrri frétt sem líklega kemur í kvöld í Sjónvarpinu og ég var búinn að ýja að fyrir tveimur dögum.

Og nú er sjá hvort eitthvað gerist þangað til sem seinkar fréttinni enn frekar.

P.s.  Loksins í kvöld kom sú frétt að hugsanlega tengdist eldstöðvakerfi Bárðarbungu Öskju og að Holuhraun fyrir norðan Dyngjujökul sem mér var svo starsýnt á fyrir tveimur dögum yrði kannski einmitt sá staður sem eldgos kæmi upp.

Eldgos þar myndi umpóla stöðunni í einni svipan.  Í stað hamfarahlaups og þess að reka fólk burt af stórum svæðum kæmi hugsanlega gos í gígaröð sem yrði aðdráttarafl fyrir ferðamenn.  Það var það stóra sem laust niður í hugann við að horfa yfir svæðið fyrir tveimur dögum.

Tveir stórir skjálftar í nótt

Ekki gos og ekki Bárðarbunga.

Að gjósa eða ekki gjósa. Það væri spurning íslensks Hamlets í dag. Sömuleiðis spurningin: Að þetta sé Bárðarbunga eða ekki Bárðarbunga hvað varðar myndina sem fylgir myndin af tengdri frétt á mbl.is. 

En þeirri spurningu er fljótsvarað: Þetta er í Kverkfjöllum en ekki á Bárðarbungu og myndin er tekin af þeim stað þar sem settur var upp mælir fyrir nokkrum dögum í Kverkfjöllum.

Í Guðanna bænum sendið þið ekki þessa mynd af Bárðarbungu til erlendra fjömiðla.  

Eins og mig grunaði í gær er dagurinn búinn að vera með atburðarás á útopnu og enn er svo mikið að gerast að ég verð að geyma einn dag enn eða fleiri að útlista hvað það var í gær, sem fékk mig til að fara í sérstakt kvikmyndatökuflug í sambandi við það að finna hugsanlega nýja sýn og nýtt mat á óróasvæðið og næsta nágrenni þess.  

Telja gos hafið undir Dyngjujökli

Mig grunaði þetta í gær

Í færslunni á undan þessari í gærkvöldi spáði ég því að morgundagurinn yrði spennandi við Bárðabungu. Nú hefur það komið í ljós. Er á flugi yfir svæðinu og nú er að sjá hvort það sem mér fannst svo spennandi í gærkvöldi er að gerast. 

Mat og þekking í spennandi mótun

Líkt og í Kröflueldunum 1975-84 valda mælingar og atburðir því að mat og þekking vísindamanna á því sem er að gerast tekur breytingum og er í mótun.  

Á flugi yfir óróasvæði Bárðarbungu í dag tók ég eftir atriði sem kunnáttumaður á þessu sviði ætlar að athuga til morguns og kann að gefa dálitla breytta mynd af því sem þarna gæti gerst.

Læt þetta nægja að sinni en bíð spenntur eftir því hvað kemur út úr því. 

Stóri skjálftinn vegna sigs

Nýtt fjall í framtíðinni?

Í Gjálpargosinu 1996 myndaðist nýtt og snoturt eldfjall undir mörg hundruð metra þykku íslagi jökulsins. 

Í Kröflueldum urðu til nokkrir nýir gígar á svæðinu.

Nyrst í Gjástykki er sprunga eða berggangur sem nær upp á yfirborð þar sem upp kom hraun sem breiddi úr sér og er einstakur staður á heimsvísu, vegna þess að myndir náðust af þessu fyrirbæri á sínum tíma, einu myndirnar sem til eru af slíku.

Hraunið rann síðan sums staðar niður í sprunguna á ný á minnsta kosti einum stað.

Í skipulagi miðhálendisins er gert ráð fyrir að þetta verði að virkjana- og iðnaðarsvæði.

Spurningin er hvort undir miðjum Dyngjujökli eða jafnvel á Jökulsárflæðum muni myndast nýtt fjall eða gígaröð sem bætist við Bárðarbungu og Kverkfjöll sem útverðir Vatnajökuls í norðri.

Víst er skðpun Íslands og jarðarinnar einstakt sjónarspil, hugsanlerga "the greatest show on earth." 

Sá stærsti hingað til

Verður askan eins og reykur?

Askan úr Eyjafjallajökli 2010 var líparítaska og svo fíngerð, að hún var líkari reyk en ösku. Hún smaug inn í tæki, sem áttu að vera vatnsheld.

Eil dæmis eyðilagði tölvuna mína. 

Þegar ég barði létt á mælaborðið í FRÚnni eftir að askan hafði dunið á henni þar sem hún stóð við Hvolsvöll, gaus upp reykur, eins eldur kraumaði undir því, en það var hins vegar bara askan úr jöklinum.

Vegna þessa léttleika hennar barst hún svo víða sem raun bar vitni.

Askan úr Grímsvötnum 2011 var hins vegar basaltaska og mun grófari. En flugmálayfirvöld brugðust við henni að það var langt umfram þörf eins og ég hef nokkrum sinnum rakið hér á síðunni.

Ekki er vitað hvers konar aska myndi koma upp í öskugosi af völdum Bárðarbungu. Ef það gýs þar á annað borð. 

Af veru minni á Brúaröræfum síðustu áratugi hef ég séð, að framburður Jöklu, sem nú hefur verið drekkt í Hálslón, og framburður Kringilsár, sem er þverá hennar, er gerólíkur, því að framburður Kringilsár er svartur og mun grófgerðari.

Samt koma báðar árnar undan sama skriðjöklinum, Brúarjökli.  

Hættustigið gæti varað vikum saman

Eyjafjallajökull tók sér 11 ár. Hvað gerir Bárðarbunga?

1999 komu skjálftahringur í Eyjafjallajökli og í gang fór svipað atferli og núna, undirbúningur fyrir að gos yrði í jöklinum. 

Nokkrum sinnum eftir þetta endurtók þetta sig og ýmsum fannst viðbrögðin við þessu mjðg ýkt, líkt og að jarðvisindamenn og aðrir væru að finna sér vinnu.

Svo kom innskotið inn í Fimmvörðuháls með ferðamannagosi og í kjölfarið gosið í Eyjafjallajökli sem truflaði samgöngur um allan heim.

Enginn veit hvort Bárðarlbunga er að gera eitthvað svipað nú. En í ljósi reynslunnar eru aðgerðirnar núna réttmætar og ætti ekki að þurfa að deila um þær.  

Grímsvatnagosið ári seinna vakti meiri athygli en ella vegna þess sem gerst hafði árið áður.

Nú þarf fjölmiðlafólk víða að úr heiminum að læra enn eitt nýtt orð: Bárðarbunga.

Á Sauðárflugvelli í dag varð ég að stunda framburðarkennslu til að nýsjálensk fréttakona Al-Jazeera gæti borið nafnið rétt fram, og í ljós kom, að nafnið Kverkfjöll var enn erfiðara fyrir hana en nafn Bárðarbbugu, en óhjákvæmilegt að nefna Kverkfjöllin líka, enda blöstu þau við frá flugvellium og rétt suðaustan við hann þar sem hún stillti sér upp til að segja frá því að bak við hana væri norðurjaðar Vatnajökuls, stór eldfjöll í honum og sjá mætti öflugar jökulsár renna frá jökulsporðinum á bak við hana.

  

Berggangur að myndast undir jökli

Afrek Bárðarbungu allt frá suðurströndinni til norðurstrandarinnar

Nú sést að hinar sjóðandi heitu herdeildir Bárðarbungu sækja fram einn km á dag.  Ef Það stæðu yfir réttarhöld yfir íslenskum eldstöðvum kæmi fljótlega í ljós að Bárðarbunga væri öflugasti mafíuforinginn.

Hún hefur í gegnum aldirnar byrjað að skjálfa og síðan hafa kvikustraumarnir streymt út frá henni til beggja átta og komið upp í eldstöðvum býsna langt frá upphafinu.

Þannig ollu eldstöðvar í kerfi Bárðarbungu sem ná allt suður undir friðland að Fjallabaki stórgosum árin 870 og 1480.

En magnaðasta gosið hefur sennilga verið það sem sendi hraun alla leið niður í Flóann.  Þegar menn aka um Suðurlandsveg átta þeir sig ekki á því að þessi blómlega sveit stendur á hrauni sem Bárðarbunga ber ábyrgð á.  

Hinum megin við Öxarfjörð er sandströnd sem að stórum hluta er mynduð af hamfaraflóðum vegna eldgosa undir jökli sem Bárðarbunga ber líka ábyrgð á.  

Jarðfræðilegir leynilögreglumenn hafa nú afhjúpað þetta og það er ekki lítill ,,afrekalisti" sem Bárðarbunga er á. 

Kvikan færist um einn kílómetra á dag

Bárðarbunga og Leirhnúkur: suður eða norður?

Leirhnjúkur við Kröflu minnir um margt á Bárðarbungu.  Hann er í miðju kerfis sem liggur í gegnum hann og er mikill sprungusveimur og röð eldgíga.

Í fjórtán umbrotahrinum 1975-84 var stóra spurningin ævinlega hvort kvikan, sem var að þrýstast upp á yfirborðið, kæmi beint upp við Leirkhnjúk eða hlypi annað hvort í suður eða norður.  

Einkum óttuðust menn hlaup í suður um svæði, sem í eru Bjarnarflag, Kverkfjall og gígaröðin Lútentsborgir.

Níu sinnum kom kvika upp og sem betur fór kom aðeins einu sinni kvika í suður.  Það var líkast til minnsta eldgos í heimi því að glóandi hraunmylsnan kom upp um rör í Bjarnarflagi og dreifðist um hundrað metra svæði.  

Við Bárðarbungu er sama spurningin, kvikan getur sýnst vera að fara í aðra áttina en fer svo allt í einu í hina.  

Nú hrúgast inn erlendir fjölmiðlar á höttunum eftir myndum af Báraðarbungu og umhverfi hennar og hef ég orðið var við það.

Erlendu fjölmiðlarnir vita svo lítið um málið allt að það væri algerlega fráleitt að einhverjum þeirra dytti í hug að spyrja hvort kvikan fari í suður eða norður. 

Fjallað um Bárðarbungu erlendis