RAUÐKU-HÚSIÐ SEM FÓR FORGÖRÐUM.

Ýmsir dragbítar hafa verið á það hér á landi að menn reyndu að átta sig á því hvað séu merkar minjar. Oft verða slys á þessu sviði vegna þess að ekki er nægur skilningur á því að um síðir verða allir hlutir fornminjar og að tímabil með hápunkti á miðri síðustu öld er einstakt í Íslandssögunni vegna þess að á þeim tíma urðu fleiri "kynslóðaskipti" í hlutum en höfðu átt sér stað á þúsund árum á undan.

Sem dæmi má nefna hvernig heyvinnutæki breyttust úr tækjum, knúnum af hestum í bensínknúin og síðan dísliknúin tæki.

Hvað bíla snertir hefur mér fundist mönnum sjást yfir þann hluta þeirra sem Íslendingar sjálfir smíðuðu.

Hreintrúarmenn um fornbíla meta að sjálfsögðu mest þá bíla sem eru nákvæmlega eins og framleiðendurnir gengu frá þeim en þá vill gleymast að t.d. yfirbyggingar og breytingar á bílum eru íslenskar menningarminjar.

Fyrir 24 árum lá við að Ford A-módel sem hafði verið sem afgreiðsluborð í Karnabæ yrði á glæ kastað en mér tókst að krækja í hann og nú er hann í eigu ágæts manns í Árnessýslu sem vonandi tekst að gera hann upp í upprunalegt "íslenskt" horf fyrir árið 2013 þegar öld er liðin frá því að hin raunverulega samfellda bílaöld hófst á Íslandi.

Það sem var merkilegt við þennan Ford var húsið, en það var svokallað hálfkassahús, þ.e. byggt var stutt hús ofana á grindina en síðað settur lítill pallur fyrir aftan það. Þetta var nokkurs konar íslenskur Toyota Hi-lux síns tíma. 

Þegar ég var að sinna Skíðalandsmótinu á Siglufirði 1973 hafði ég til umráða Willys-jeppa með svonefndu Rauðkuhúsi, - nafnið auðvitað borið fram á hánorðlenskan hátt: Rauð-ð-ð-ðku-hús!

Þetta var dásamleg útfærsla. Bíllinn hafði verið lengdur og smíðað yfir hann hús, en í stað þess að lengingin væri notuð með því að hafa farangursrými aftan við aftursætið, - var aftursætið fært langt aftur að gafli og sömuleiðis hægra framsætið, þannig að stórt, autt rými myndaðist fremst hægra megin í bílunum.

Þar gengu farþegar inn í hann eins og rútu, fóru fram hjá hægra framsætinu og settust aftur í.

Þetta yndislega frumlega hús hefði skilyrðislaust átt að varðveita og á sama hátt sem ég er ánægður með það að hafa bjargað Karnabæjarbílnum skammast ég mín mikið fyrir það að hafa látið jeppann með Rauð-ð-ð-ku-húsinu fara forgörðum.

Vel á minnst, Rauðka var gælunefni á Síldarverksmiðjunni á Siglufirði hér í den en þar voru þessi hús víst smiðuð.

Nú þarf að gera úttekt á þeim tréhúsum sem byggð voru yfir bíla og varðveita helst eitt stykki af hverju.

Á jeppunum voru þetta hús gerð hjá Agli Vilhjálmssyni, Kristni Vagnasmið, Stilli og ýmsum fleirum.

Undanfarin ár hef ég átt Willys 67 sem bíl til að grípa í við Akureyrarflugvöll. Ekki er alveg ljóst hver smíðaði húsið á hann, þótt Egill Vilhjálmsson sé líklegastur. Þessi bíll er nú hér fyrir sunnan Hafnarfjörð með bilaðan startara og líklega einn útblásturventi óvirkan en að öðru leyti gangfær. 

Þótt það virðist kannski ekki ýkja dýrt að varðveita fornbíla safnast sá kostnaður þegar saman kemur, einkum ef bílarnir eru fleiri en einn. Ég ætla því að nota þetta tækifæri og spyrja hvort einhver hafi áhuga á að taka þennan bíl að sér þangað til séð verður hve mikils virði hann er.  

Ég má til með að minnast á bíl sem ég tel að alls ekki megi fara forgörðum: Broncó-jöklajeppi Birgis Brynjólfssonar, "Fjalla" er einstök smíð sem ekki má fara á vergang þegar fram líða stundir. Hann leikur aðalhlutverkið í nokkrum af sjónvarpsþáttum og fréttum, t.d. þættinum "Fólk og firnindi, - Flökkusál."  

 

 

Soffíu bjargað

Á RÉTTRI LEIÐ.

Fréttin um jarðvarmaverkefnið í Afríku er einhver ánægjulegasta frétt sem ég hef lengi heyrt því að svona útrás var eitt helsta áhersluatriði Íslandshreyfingarinnar frá upphafi. Þegar ég flaug lágt á lítilli flugvél yfir þvera og endilanga Eþíópíu á sínum tíma opnaði það mér alveg nýja sýn. Við blasti að þetta örfátæka land býr yfir mikilli orku sem hægt yrði að nýta með miklu minni umhverfisáhrifum en hér á landi. 

Að meðaltali hefur hver Eþíópíubúi aðeins 0,5 prósent af meðaltekjum hvers Íslendings. Hungur, fátækt og misskipting auðs eru í raun stærsta vandamál og skömm mannsins. Um allt landið mátti sjá fólk í strákofum þar sem reykurinn stóð upp úr eldstæðum bláfátæks fólks. 

Hvert megavatt sem virkjað er í þriðja heiminum skilar fólkinu þar svo margfalt meira verðmæti á hvern mann en hér á landi að ekkert getur að mínum dómi réttlætt þá sjálfhverfu hugsun sem falist hefur í ríkjandi stóriðju- og virkjanastefnu.

Þessi útrás til hjálpar þurfandi heimi og til gagns fyrir baráttuna gegn afdrifaríkum loftslagsbreytingum gerir margt í senn. Hún verður okkur til sóma og gagnast þeim þjóðum sem mest þurfa á því að halda  að njóta nýrrar orkuöflunar. Hún færir okkur þakklæti og virðingu. Auk þess munum við sjálfir hagnast ríkulega.

Íslensk náttúra hefur svipaða sérstöðu gagnvart náttúru annarra landa og frægustu myndastytturnar hafa gagnvart hversdagslegri hlutum úr sama efni, - eða til dæmis hvolfþök frægustu bygginga hafa gagnvart hversdagslegri munum úr kopar.

Ef skortur væri á kopar í heiminum, myndu menn þá byrja á því að taka koparinn úr hvolfþökum frægustu kirknanna og bræða hann?

Eða bræða fyrst frægustu stytturnar? 

Því hefur verið haldið á lofti að við verðum að virkja af kappi hér heima til þess að viðhalda tækniþekkingunni og bæta hana. Þetta hljómar í mínum eyrum líkt og að segja, að ef lækni í Grímsey hafi tekist að finna upp nýja aðferð við skurðlækningar þá verði hann að viðhalda þessari þekkingu með því að  hamast  fyrst og fremst á fólki þar, - annars missi hann tæknilegt forskot sitt. 

Auðvitað er þetta öfugt, - og tækniforskotinu í virkjun jarðvarma verður best viðhaldið með því að reyna aðferðina sem víðast við mismunandi aðstæður þar sem þörfin er líka mest.

 

REI hyggst verja níu milljörðum til jarðvarmaverkefna í Afríku