Hekla er gott dæmi um fjölbreytilega hegðun eldfjalla.

Ef hægt er að tala um meðgöngutíma eldfjalla; tímann frá því að vísindamenn telja sig sjá merki um að fjallið eða eldsvirka svæðið sé að gera sig líklegt til eldgoss og þar til eldurin brýst út, býr Ísland yfir aldeilis firnamiklum andstæðum í þeim efnum. 

Gott dæmi eru tvö stór eldfjöll, Hekla og Eyjafjallajökull.  Fyrstu merki um að eitthvað óvenjulegt væri að búa um sig í Eyjafjallajökli kom fram árið 1999 og þá strax var byrjað að vakta fjallið betur og búa til viðbraðgsáætlanir sem kynntar voru íbúum á svæðinu. 

Fjallið gaus síðan ellefu árum síðar. 

Hekla er hins vegar með gerólíkt eðli. Einhver frægasta fréttamynd 20. aldarinnar var tekin með venjulegri myndavél í morgunsárið 1947 á Vatnsleysuströnd, og má af hæð Vífilsfells og Bláfjalla í forgrunni gossins, sem er í 150 km fjarlægð ráða, að gosmökkurinn hafi í upphafi verið tuga kílómetra hár. 

Ekki er vitað af hverju hún hætti eftir 1845 að gjósa á um það bil 50-80 ára fresti eins og hún hafði gert um aldir, og byrjaði allt í einu á 23ja ára bili á milli 1947 og 1970 og síðan á ca tíu ára fremsti 1980, 1991 og 2000. 

Árið 2000 hafði hún risið nægilega samkvæmt mælingum til að gerast líkleg, en engu að síður var ekki hægt að spá neinu, nema að sagt var að hægt væri að spá með innan við klukkustundar tima um að gos byrjaði. 

Það var gert 2000 og var það mæling um gosóróa sem gerði þetta svona pottþétt. 

Þótt margt sé líkt með gosbeltinu, sem liggur um Reykjanesskaga og beltinu, sem Mývatnseldar og Kröflueldar voru á, en það samt nægilega ólíkt til að gera spár erfiðar. 

Eldarnir fyrir norðan Mývatn felast í nokkur hundruð ára millibili á milli nokkurra ára langra hrina, en um Reykjanesskagann tala vísindamenn frekar á þann veg, að eftir margra alda hlé, eins og orðið er núna, komi tveggja til þriggja alda langt tímabil með dreifðum eldgosum. 

Hvort þessi spádómur rætist er líklega vonlítið að giska á. Eldvirku aldirnar gætu orðið svo margar að margar kynslóðir jarðfræðinga kæmu og færu á svo löngum tíma.  

Ólíkt öðrum gosbeltum og því erfitt að meta framhaldið

Fimm "væntanleg eldgos" í Kröflueldum komu ekki.

Kröflueldar 1975 - 1984 samanstóðu af alls 14 óróahrinum þar sem jörð reis og skalf og kvikuinnskot skutust sitt á hvað - eða - stöðvuðust og jörð seig á ný. 

Ef menn vildu fara norður til að ná myndum af eldgosi þurfti að fara fjórtán sinnum norður til þess.  Níu ferðir hefðu heppnast, en fimm ferðir orðið fýluferðir. 

Nú er spurningin hvað gerist hér syðra núna. Þess má geta að fyrstu gosin milli 1975 og 1980 voru lítil eða jafnvel náðu aldrei upp á yfirborðið, en 1980, 1981 komu æ stærri gos. 

Líklegt gos innan nokkurra klukkustunda

Orðin "...eldgos á Reykjanesi..." vonandi mismæli.

Áður en stjórnmálamenn gripu til þess að búa til hugtakið "Reykjaneskjördæmi" gat það gerst að menn rugluðu saman Reykjanesi, sem er yst á Reykjanesskaga við skagann sjálfan sem heild. 

Þetta var afar losaraleg nafngift samanber það að heyra talað um það að þingmennirnir Jón Skaftason og Axel Jónsson kynnta sem "þingmenn á Reykjanesi" af því að Kópavogur tilheyrði Reykjaneskjördæmi. 

Þetta fór smám saman að valda vaxandi ruglingi sem enn sér ekki fyrir endann á, samanber fyrstu orðin á upplýsingafundi í dag um "eldgos á Reykjanesi."

Á tveimur myndum hér á síðunni sést glögglega hvað er hvað á einu af nýjustu kortunum af Suðvesturlandi þar sem heitið Reykjanes er sett á nákvæmleg rétt svæði. 

Á víðari myndinni er heitið réttilega yst á skaganum, en umrætt hugsanlegt gos við Keili er svo langt frá Reykjanesi, að það lendir utan við myndina, enda í tæplega 30 kílómetra fjarlægð frá Reykjanesi! 

Þegar leið á upplýsingafundinn var sem betur fer farið að nota heitið "Reykjanessskagi" svo að vonandi var upphafsorðið mismæli. 

 

Engar hamfarir að hefjast

"Víðir hér og Víðir þar..."

Keilir og Trölladyngja voru eldfjöllin tvö sem vöktu síðuhafa á morgnana sumrin 1947,48 og 49 sem hann var í Kaldárseli.

Þarna stóðu þau vörð handan hraunsins sem systkin þeirra, Óbrynnishólar, Búrfell og fleiri slík höfðu teppalagt Reykjanesskagann með fyrir örskömmum tíma á mælikvarða jarðsögunnar. 

Nú sjá nöfnin Keilir og Trölladyngja um að fólk rumski við meira en fjögurra stiga jarðskjálfta um óttubil. 

Og svona lítur skjálftakort morgunsins 3. mars 2021 út. 

Og hjá árganginum, sem varð sjö ára 1947 er bólusetning verkefni dagsins. 

Þriðja nafnið í fréttunum þessa daga og vikur, var ekki til 1947-49, en það var Víðir Reynisson, sem nú birtist daglega á sjónvarpsskjám til að útlista tvær af megin ógnum Íslandssögunnar, eldgos og drepsóttir.  

Og útlínur Keilis á hvolfi mynda stafinn hans; V. Það er ekki einu sinn hægt að horfa á fjallið en að nafn Víis blasi við á hvolfi. 

Það vantar bara hafísinn í birtingarskyldu Víðis, samanber vísuna, sem lýsa marsdögunum 2021 eftir á:  

Hreint á þönum Víðir var, 

er veiru´og skjálfta að höndum bar; 

Víðir hér og Víðir þar 

og Víðir alls staðar. 

 

Víðir here and Víðir there

and Víðir everywhere. 

 

Þau lög eru hér við lýði

að lýðir hlýði Víði. 

Þau lög eru hér við lýði

að lýðir hlýði Víði. 

Skjálfti sem mældist 4,1