Yfirtungumálið enskan. Dæmi: Viktor Húgó og snilldar nýyrðið "snúningspunktur."

Þegar stjórnarskrá stjórnlagaráðs var í smiðum var hugað að stöðu tungumála í stjórnarská annarra þjóða. 

Kom í ljós, að þar sem tungumál voru sérstaklega nefnd var það oftast vegna réttar þjóðernisminnihluta eins og sænskumálandi í Finnlandi. 

Í Sviss er stranlega gætt jafnvægis á milli tveggja aðal tungumála landsins, þýsku og frönsku. 

Til dæmis er árlegt stórt og ítarleg yfirlitsbók tímaritsins Autombil revue yfir bíla heims tvöfalt stærra en ella til þess að fróðleikurinn birtist tvöfaldur, sami textinn birtur bæði á frönsku og þýsku.  

Við athugun á ástandinu hér á landi fyrir tíu árum kom í ljós að staða íslenskunnar væri nokkuð trygg í einstökum lögum og reglum á hinum ýmsu sviðum þjóðlífsins.

En á aðeins tíu árum virðist hröð framsókn enskunnar hafa breytt þessu harkalega. 

Fyrir tíu árum hefði það þótt óhugsandi að forráðamenn í helsta atvinnuvegi þjóðarinnar krefðust þess að enska fengi sérstakan sess nokkurs konar yfirtungumáls í atvinnugreininni. 

Ef þróunin verður jafn hröð á næstu tíu árum, mun sannast að það hafi verið mistök að festa ekki íslenskuna í sess í stjórnarskrá. 

Forréttindastaða enskunnar lýsir sér á marga lund, ekki aðeins í stöðu hennar gagnvart íslenskri tungu, heldur líka í stöðu hennar gagnvart öðrum tungumálum. 

Að undanförnu hafa verið sýndir afar vel gerðir þættir í sjónvarpi um franska stórskáldið og stjórnmálamanninn Victor Hugo. 

Þótt þættirnir séu á ensku, er þess vandlega gætt, að þegar aðalpersónan er ávörpuð eða um hana talað í þáttunum sé nafnið borið fram upp á franskan máta: "Viktor Ygó".  

Kannski tíu til tuttugu sinnum í hverjum þætti. 

En í öllum kynningum í íslenska sjónvarpinu er hins vegar talað um "Viktor Húgó". 

Þegar síðuhafi lék í leikritinu Vesalingunum í Iðnó 1953 var heiti skáldsins ávallt borið fram upp á franskan máta. Og var í marga áratugi eftir það. 

Síðuhafi hafði samband við Sjónvarpið út af þessu í síðustu viku, en ekkert hefur breyst enn. 

Kannski verður næsta skref að hætta að bera nafn De Gaulle fram á franskan máta?

Stutt er síðan nafn þýska kappakstursmannsins Mikaels Schumachers var borið fram með enskum framburði: Mækel.  

Og borgarnöfn eins og Le Havre eru borin rangt fram. 

Nýlega sagði íþróttafréttamaður frá því að í golfmóti einu hefðu orðið kaflaskil í miðjum klíðum.

Íslenskan á mörg góð orð um þetta hugtak, "turning point" eða "turnaround" á ensku, svo sem þáttaskil, umskipti, kaflaskil, umbreyting, vendipunktur o. s. frv. en ekkert af þeim virtist tiltækt fyrir vesalings fréttamanninn, heldur reyndi hann samt sitt besta og fann upp þetta líka frábæra nýyrði: "snúningspunktur"! 

Hafa það eins líkt enska orðinu og hægt væri, en það er eitt af einkennum af forréttindasókn enskunnar, og kannski það lúmskasta, að við erum smám saman hætt að geta hugsað á íslensku og finnum ekki lengur íslensk orð til að tjá okkur. 

P.S.  Í kvöld var staglast í dagskrárauglýsingu á Viktori Húgó margsinnis. Þetta virðist tapað spil. 

Ekki spurning um hvort, heldur hvenær. Því fyrr því betra.

Skriftin er á veggnum 78 smit, þau flestu í níu mánuði. Appelsínugulur litur á Ísland og jafnvel rauður. Af því leiðir: Því fyrr því betra, því annars geta afleiðingarnar orðið mun verri en ella. 

Því miður var sú ákvörðun að innleiða nokkurs konar kýrnar út á vori ástand fyrir mánuði lang líklegasta ástæða þess ástands, sem nú er komið upp.   

Leggur til aðgerðir innanlands

Þarf alltaf nógu fræga útlendinga til að meta íslenska náttúru?

Kirkjufell, Reynisfjara, Fjaðraárgljúfur, Hraundrangi, Herðubreið og Tröllakrókar hafa verið til í þúsundir ára, og þessi náttúrufyrirbæri verið sýnd og kynnt í bókum og kvikmyndum í meira en hálfa öld að minnsta kosti. 

Þegar Emil Björnsson dagskrár- og fréttastjóri féllst á þá hugmynd upp úr 1970 að láta myndskreyta þjóðsönginn í lok dagskrár með loftmyndum af svona völdum fyrirbrigðum, vakti það athygli um hríð, en samt var eins og það þyrfti meira til, því að það virtist það vera niðurstaðan á ráðstefnu um þessi mál fyrir um tuttugu árum að ekkert af þessu vildu erlendir ferðamenn sjá, heldur væri það Hallormsstaðaskógur sem myndi heilla þá mest og draga þá til Íslands.  

Þetta fullyrti einn íslenski ráðstefnugesturinn í lok ráðstefnunnar af þvílíkum sannfæringarkrafti, sem hann sagði byggða á meira en hálfrar aldar reynslu sinni, að eftir því var munað í lok ráðstefnunnar, enda hafði þessi öflugi "áhrifavaldur" þá strunsað út af ráðstefnunni með miklum látum og ókvæðisorðum um hina ömurlegu og fráhreindandi auðn og grjót  sanda, fjöll og firnindi á hálendi lansdins, sem verra en einskis virði. 

En á þessum tíma var enginn Justin Bieber eða samsvarandi erlendar rokkstjörnur til, sem gátu komið hinum atkvæðamikla útgöngumanni af ráðstefnunni og skoðanasystkinum hans til viðtals um, að íslenska orðið heimskur er upphaflega dregið af því að viðkomandi dæmi alla veröldina út frá sjónarhól sínum heima við. 

 

Frægasta fjall Íslands?