Hvað um ambáttina og Náttfara?

Þjóðfélag íslenskra landnámsmanna var mjög stéttskipt. Réttindum kynjanna var misskipt að ekki sé minnst á hina réttlausu, sem voru þrælarnir.

Ekki verður fram hjá því komist að Ingólfur Arnarson var stjórnandi landnámsins í Reykjavík og var skipstjóri skipsins sem lagði að landi í víkinni. Því er ómögulegt að snúa þessu við og segja að Hallveig Fróðadóttir hafi verið það og Ingólfur aðeins eiginmaður hennar. 

Þetta er jafn fráleitt og að reist væri stytta af Auði djúpúðgu þar sem hún væri allt í einu orðin að aukapersónu. 

Það breytir því að í raun var Hallveig kjölfesta landnámsleiðangursins að burtséð frá völdum og titlum eru konur miðja þjóðfélagins. Því væri það alveg sjálfsagt mál að á skildi á styttunni væri þeirra beggja getið sem landnámshjóna. 

Um þátt kvenna í  vitna hér í þetta erindi í laginu "Íslenska konan": 

 

"Með landnemum sigldi´hún um svarrandi haf. 

Hún sefaði harma, hún vakti´er hún svaf. 

Hún þerraði tárin, hún þerraði blóð. 

Hún var íslenska konan sem allt á að þakka vor þjóð." 

 

Í raun voru tveir þrælar Garðars Svavarssonar fyrstu norrænu landnemarnir á Íslandi þótt þau stjórnuðu ekki leiðangrinum til Íslands. 

Nafn hans var Náttfari en hennar nafns er ekki getið.

Mér finnst þetta landnám þeirra alltaf vera einstaklega heillandi, því að með því risu þau gegn ríkjandi skipulagi og enda þótt sagt sé að síðar hafi þau verið hrakin frá landnámi sínu í Reykjadal út í Náttfaravíkur, komust þau upp með það tiltæki sitt að flýja frá "eigendum" sínum. 

Tiltæki ambáttarinnar var kannski enn djarfara en Náttfara. 

Kannski voru þau látin óáreitt eftir að þau færðu sig út í Náttfaravík vegna þess að Garðar Svavarsson var Svíi en ekki Norðmaður og auk þess var langt um liðið. 

Náttfari hefur ekki hlotið viðurkenningu sem landnámsmaður af því að hann stóð ekki sjálfur fyrir og stjórnaði leiðangri til landsins. 

En kannski ætti að vera stór stytta á Húsavík af þeim báðum þar sem þeirra verður getið sem jafnrétthárra aðila í þessu óvenjulega landnámi, því að óumdeilt er að þau struku frá Garðari á jafnréttisgrundvelli.

 

P. S.  Nú sé ég í ágætri athugasemd að ég hefði betur rifjað upp söguna af Náttfara, sem ég reyndar las síðast fyrir tólf árum þegar ég gerði sjónvarpsþáttinn "Á slóð Náttfara".

Náttfari var að sjálfsögðu einn af frjálsum mönnum í leiðangri Garðars og þau voru þrjú, sem struku í eftirbátnum og urðu eftir á Íslandi. 

Þegar svona kemur upp gæti ég svo sem leiðrétt sjálfan pistilinn en ég vil það helst ekki, heldur láta hann standa með þeim skekkjum sem í honum kunna að vera.

Og úr því  að ég er að fjalla um þetta að nú er verið að vinna á vegum Sjónvarpsins og Zonet að mynddiskinum "Stiklur 18", þar sem verða þrír þættir: "Ó, þú yndislega land", sem fjallar um svæðið milli Suðurjökla og Vatnajökuls, "Á slóð Náttfara" þar sem siglt er réttsælis kringum landið til Húsavíkur og farið í hvalaskoðunarferð með dauðvona enskum pilti, sem á þá heitustu óska að sjá hval áður en hann deyr (lagið: "Maður og hvalur") og "Öræfin upp á nýtt".

Fyrsta landnámskonan á Íslandi

Athugasemdir

[Brjánn Guðjónsson, 2.11.2010 kl. 19:12]

Sammála því að Húsvíkingar ættu að reisa Náttfara og hinni ónefndu ambátt minnisvarða. Sagan af þeim er ekki aðeins heillandi saga af frelsisleitandi fólki úr minnihlutahópi, heldur hefur hún eitthvert heillandi, rómantískt, yfirbragð.

[Jón Daníelsson (IP-tala skráð) 2.11.2010 kl. 22:46]

Náttfari var reyndar frjáls maður, að því er best verður skilið af Landnámu (Sturlubók), en þar segir: "Um vorið, er hann var búinn til hafs, sleit frá honum mann á báti, er hét Náttfari, og þræl og ambátt. Hann byggði þar síðan, er heitir Náttfaravík." Þau virðast sem sagt hafa verið þrjú saman.

Síðar í Landnámu segir svo frá því þegar Eyvindur Þorsteinsson rak Náttfara úr Reykjadal og "lét hann hafa Náttfaravík".

Það skiptir þó ekki meginmáli, heldur hitt að Náttfari var fyrsti nafngreindi maðurinn sem hér nam land og hefði fyrir löngu átt að fá af sér styttu karlgreyið. Mér hefur lengi fundist nokkuð merkilegt að enn skuli kennt í skólum að Ingólfur Arnarson eigi þann heiður.

[Jón Guðlaugur Guðbrandsson (IP-tala skráð) 3.11.2010 kl. 00:34]

Þeir sem skrifuðu sögurnar voru líklega ekki afkomendur Náttfara. Afkomendur Skallagríms Kveldúlfssonar og Auðar Djúpúðgu skrifuðu sögurnar um þau og hafa líklega stækkað aðeins þeirra landnám til að réttlæta áhrif sín á svæðinu.

Ætli höfðingjar Reykdæla hafi verið hrifnir af því er minns var á að Náttfari hafi numið land á undan Eyvindi forföður þeirra.

[Baldvin Kristjánsson, 5.11.2010 kl. 08:50]

"..er hann var búinn til hafs, sleit frá honum mann á báti..."

M.ö.o. þegar Garðar var búinn að hífa segl í aflandsvindi, sleit frá honum léttabátinn. Væntanlega vegna slitins reipis. Ef reipin komu með út, voru þau gömul þegar hér var komið.

Léttabátur í drætti er ekki með reist mastur og getur verið erfitt fyrir einn mann í litlum bát sem rekur undan vindi, í Noregi reisa tveir menn mastrið en Náttfari var einn. Hann hefur því tekið til áranna, til lands á móti vindi í þeirri von að vera sóttur. Knerrir gátu ekki siglt móti vindi. Ef byrinn lagði ekki fljótlega var Náttfari skilinn eftir.

Af hverju lesa menn það sem Náttfari hafi stungið af? Var það ekki alveg öfugt, hann var óviljugur skilinn eftir, vista og félaus.