Einn leiðangur: Mestu ósigrar breska og þýska flotans.

Það sem gerir orrustuna á Grænlandshafi í maílok 1941 svo merkilega er það að flotar tveggja stórvelda misstu flaggskip sín í orrustu, þar sem þau háðu hálfgert einvígi, þótt önnur skip væru með í ferð.

Hood hafði verið smíðað undir lok fyrri heimsstyrjaldarinnar en Bismarck hóf þjónustu fyrir þýska sjóherinn í ágúst 1940, þá nýsmiðaður og stolt þýska flotans.

Þessi aldursmunur ásamt frábærri þjállfun, aga og tækni um borð í Bismarck gerði gæfumuninn. Þegar Hood var smíðað var það ekki orðið að atriði í sjóhernaði að flugvélar gætu gert harðar árásir á herskip, allra síst lengst úti á hafi.

Þillfar Hood var með mun þynnra stáli en tíðkaðist á nýjustu herskipunum á borð við Bismarck og fleira háði Hood af þessu tagi. Reynt var að ráða bót á þessum annmörkum eftir föngum en eftir sem áður voru veikir blettir á Hood.

Áhöfn Bismarck æfði sig kappsamlega á Eystrasalti veturinn 1940-41 og náði afburða færni í að fullkomna miðunartæknina á hinum nýju fallbyssum skipsins.

Leiðangurinn "Rheinubung" var hins vegar farinn á röngum tíma, því að í lok maí var orðið bjart mestallan sólarhringinn við strendur Svíþjóðar og Noregs og Þjóðverjar sýndu tvöfalt vanmat:

Annars vegar ofmetnuðust þeir af tiltölulega góðum árangri af ýmsum leiðöngrum þýskra herskipa um veturinn, þar sem þau höfðu getað komist óseð í þá að miklu leyti. Það var að þakka vetrarmyrkrinu fyrst og fremst.

Þetta var undarlegur misreikningur því að árið áður hafði það verið sett sem forsenda fyrir innrás í Ísland að það yrði ekki reynt fyrr en haustið 1940 þegar nætur voru orðnar dimmar.

Í öðru lagi vanmátu þeir njósnanet Breta í Svíþjóð og Noregi sem skilaði Bretum vitneskju um ferð Bismarcks og Prinz Eugen frá sænskum og þýskum njósnurum strax þegar skipin komu út á Kattegat.

Af þessum sökum gátu Bretar sent Hood með fylgdarskipum til fyrirsátar á Grænlandssundi til að koma í veg fyrir að Bismarck og Prinz Eugen slyppu þá leið suðvestur á Atlantshaf til að herja á skipalestir.

Í orrustunni sjálfri skilaði miðunarhæfni og þjálfun þýsku sjóliðanna sér vel, en að sjálfsögðu réði heppni mest um það að eitt skotið lenti á veiku þilfarinu yfir skotfærageymslu Hoods, þannig að skipið spakk í loft upp og aðeins fjórir af 1419 manna áhöfn þess komust lífs af.

Eftir orrustuna máttu Þjóðverjar vita að Bretar myndu leggja allt í sölurnar til að hefna þessara miklu ófara og munstra öll tiltæk herskip sín til að hafa hendur í hári Bisnmarcks.

Skipherrann á Prinz Eugen ákvað að flýja til Noregs og slapp, en skipherra Bismarcks ákvað að fara suður á bóginn til Brest á Atlantshafsströnd Frakklands.

Sumir segja að það hafi verið röng ákvörðun miðað við það að Prinz Eugen slapp, en á hinn bóginn er þess að gæta að Bretar höfðu að sjálfsögðu mestan áhuga á að granda Bismarck og Prinz Eugen var í öðru sæti hvað það snerti.

Auk þess voru valmöguleikarnir minni um undankomuleiðina því að nú kom það skipherra Bismarcks í koll að hafa ekki fyllt eldsneytisgeyma skipsins áður en það lagði út á hafið frá Bergen.

Yfirráð Breta og herbúnaður á Íslandi kom sér nú vel, því að það var Catalinaflugbátur frá Íslandi sem fann Bismarck þegar enginn vissi hvað var orðið af skipinu, og gat því gefið vísbendingar um í hvaða átt skipinu var siglt þótt það slyppi í burtu í bili.

Aftur ofmetnuðust Þjóðverjar, - í þetta sinn þegar Lutjens skipherra Bismarcks gat ekki stillt sig um að senda skeyti um afrek sín til Þýskalands og auðvelda Bretum þannig að miða skipið út.

Flugvélarnar, sem sendar voru af flugmóðurskipiu til að ráðast á Bismarck sýndust hlægilega úreltar. Fairey Swordfish voru opnar tvíþekjur sem voru hræðilega hægfleygar og gamaldags en í árás slíkra véla á ítalska flotann við Taranto ollu þær samt gríðarlegum usla.

En í þessari árás á Bismarck reyndist það óvæntur kostur hve hægfleygar vélarnar voru. Byssmið Þjóðverjanna miðaðist við að hitta mun hraðfleygari vélar og nær öll skotin hittu því ekki Swordfish vélarnar.

Aftur var það ótrúleg heppni sem olli því að þessum forngripum tókst að stöðva Bismarck. Leidd hafa verið að því rök að líkurnar á því að hitta stýrisbúnað Bismarck hafi verið einn á móti mörg hundruðum, jafnvel þúsund.

En þessi eina sprengja réði úrslitum um það að Bismarck breyttist úr 50 þúsund tonna hraðskreiðum vígdreka í kyrrstæða bráð og missir skipsins var enn sárari fyrir Þjóðverja en missir Hood fyrir Breta, bæði hvað snerti orðstír, hlutfallslegan missi og ekki hvað síst vegna nafns skipsins.

Bretar áttu sex flugmóðurskip í upphafi stríðsins en Þjóðverjar ekkert. Í ljósi þess hve vel Þjóðverjar nýttu sér flugherinn í landhernaði er undarlegt að þeir skyldu ekki sjá gildi flugmóðurskipa í sjóhernaði.

Missirinn var sár. Ritari og aðstoðarmaður Hitlers skrifaði í dagbók sína, daginn sem Hitler fékk fréttirnar: "Foringinn er er daprari en orð fá lýst."  

 

Paul Allen kafar að Hood

Athugasemdir

[Gunnar Rúnarsson (IP-tala skráð) 29.7.2012 kl. 18:47]

Ómar, Prinz Euguen slapp reyndar til Frakklands ekki Noregs.  Síðar átti það skip eftir að fara í fræga för í gegnum Ermasund, ásamt þeim Scharnhorst og Gneisenau, undir loftskildi Luftwaffe.  Ferðin er þekkt sem "the channel dash" og má finna frekari upplýsingar hér: http://en.wikipedia.org/wiki/Channel_Dash

[Björn Jónsson (IP-tala skráð) 29.7.2012 kl. 21:01]

Leiðrétting

Aðeis 3 komust af þegar Hood fórst: Ordinary Signalman Ted Briggs, Able seaman Robert Tilburn og midshipman William John Dundas

[Jón Logi (IP-tala skráð) 30.7.2012 kl. 00:02]

Smá innslag ef má. Eða innslög. Takist m. fyrirvara, - þetta er eftir minni.

- Bismarck náði grísaskoti á Hood á ca 14 km færi hvar Hood beindi sínum skotum að Prinz Eugen, - skyggnið var ekki betra en það. Prinz Eugen var ekki hæfður, enda mun erfiðara skotmark.

- Hood hafði dekk úr timbri og var því viðkvæmur fyrir eftir því sem færið var lengra, þar sem áfallshornið á skeytinu vex með aukinni vegalengd.

- Hood hafði fullkomlega slagkraft á við Bismarck, og miðunnargeta Breta var ótrúlega góð. Báðir með "primary" upp á 8 x 15" fallbyssur. Hleðsluhraðinn svipaður og bresku skeytin voru heldur þyngri, muni ég rétt.

- "grísinn" hefði getað snúið öðruvísi, því að HMS Prince of Wales náði að læsa sig á Bismarck og hæfa hann nóg til að valda olíuleka. "Prinsinn" var hins vegar vanbúinn, - rutt úr dokk beint í orrustu, með smiði enn um borð!!! Byssuturnarnir voru hinsvegar enn í einhverju brasi þannig illa gekk að skjóta.

- Það var ekki hægfleygni Swordfish sem bjargaði því til að þær voru ekki skotnar í kæfu. þarna fór saman færni, heppni og það hvað lágt var flogið, ásamt því að þunnur dúkurinn náði ekki að "kveikja" í þeim urmul af sprengikúlum sem hæfði þær. Þú ættir að prófa stjórntækin á t.d. 2 x 40 mm Bofors, - það er betra að hæfa skotmark eftir því sem það fer hægar. Ojá, búinn að stýra svona aðeins. Þetta eru bara sveifar, og lipurt fannst mér að beina þessu.

- Þegar Bismarck lenti síðar í tuski við breska flotann, var það ekki bara heppni og Catalína sem upp kom um staðsetningu, heldur líka olíubrák eftir skeyti frá HMS POW.

- Þegar svo var farið í "tuskið" fyrir alvöru var það HMS Rodney sem hæfði Bismarck beint í miðjuna og mölvaði sig inn í stjórnstöð skipsins, drap þar flesta yfirmenn í einum grænum, og kom allri stjórnstöð skotmiðunar úr sambandi. Gatið eftir það skeyti má vel sjá á flaki Bismarcks. Þarna hæfðu Bretar fyrr í mark.

- Eftirleikurinn var slátrun, því talið er að Bismarck hafi fengið á sig allt að 700 hlunka, en fáum fer fréttum af hinu gagnstæða.

Og það besta, - muni ég rétt var það HMS Warspite, - QE klassi af orrustuskipi frá fyrra stríði, sem eignaðist heimsmetið í að hæfa skotmark á fullri hreyfingu, - ca 26 km gegn ítölsku skipi sem gat alveg svarað fyrir sig. Þetta eru heilir 12 km ofan á 14 km Bismarcks!!! Mig minnir að þetta hafi jafnvel verið fyrr!!!

- Að endingu, - flugmóðurskip smíðuðu þjóðverjar, og það hét Graf Zeppelin. Sami kjölur (sennilega steypumót eða skapalón) og Bismarck. Aldrei klárað. Sökk fullt af góssi hvar Rússar voru eftir stríð að draga það eitthvað í austurveg. En, flugvélarnar sem nota skyldust voru smíðaðar, -  Me 109T......

[Ómar Ragnarsson, 31.7.2012 kl. 21:13]

Okkur ber saman, Jón Logi, hvað snertir flugmóðurskipin. Graf Zeppelin var aldrei klárað og því er það rétt hjá mér að þeir eignuðust aldrei flugmóðurskip.