Íslensku sjálfvitarnir.

Núverandi brú yfir Jökulsá á Fjöllum var smíðuð árið 1946. Áður en hún kom til skjalanna lá þjóðleiðin austur á land um Reykjaheiði sunnan Húsavíkur, Kelduhverfi og Hólsfjöll, sem var miklu lengri leið.

Hin 68 ára gamla brú þótti flott á sínum tíma en er fyrir löngu orðin úrelt og hættuleg.

Þegar hún var reist voru bílar á landinu 50 sinnum færri en nú og þessi einbreiða brú hefur verið slæm slysagildra.

Ég tel að það stafi mest af því að ekki skyldi fyrir löngu hafa verið búið að gefa umferðinni austur forgang yfir umferðina í vestur með einföldum skiltum, eins og maður hefur séð í Rússlandi, Norðurlöndunum og Bandaríkjunum, þar sem lengi hafa verið til malarvegir og mjóar brýr.

Tvær fyrrnefndra þjóða eru stórþjóðir, forgangsskiltið er alþjóðlegt og þess vegna hlýtur erlend reynsla að hafa ráðið því að þetta var tekið upp og má enn sjá í notkun.  

Ef þessi erlendi háttur hefði verið tekinn upp hér á landi, vissi annar þeirra ökumanna, sem ætluðu úr gagnstæðri átt inn á brúna, að hinn hefði forgang.

Eins og þetta hefur verið upp á gamalkunnan íslenskan máta, hefur sá átt forgang sem fyrr komst inn á brúna. Ótal alvarleg slys með örkumlum og jafnvel dauða hafa orði vegna þess að þegar bílar nálguðust einbreiðar brýr á móti hvor öðrum, mátu ökumenn ekki stöðu sína rétt og oft upphófst kappakstur um það að verða á undan inn á brúna.

Þótt núverandi brú yfir Jökulsá sé líklega um 100 metra löng var augljóst, að ef báðir bílstjórarnir töldu sig hafa verið á undan og brunuðu inn á brúna, var árekstur óumflýjanlegur vegna þess hve hratt bilið minnkaði á milli bílanna, og í ofanálag er brúin ígildi blindhæðar þegar komið er að henni.  

Sett var upp skilti um 30 kílómetra hámarkshraða en samt héldu árekstrar og slys áfram að gerast.

Ég man, að þegar ég sá um bílasíðu Vísis fyrir 35 árum, skrifaði ég eftir Rússlandsferð um nauðsyn þess að taka upp merkingar eins og þar, og raunar má sjá slíkar merkingar víða um lönd, til dæmis í Bandaríkjunum.

Ég tók þetta aftur upp í sjónvarpi eftir Bandaríkjaför, en talað var fyrir daufum eyrum.

Ég hef velt því oft fyrir mér hve mörgum slysum hefði verið hægt að afstýra í öll þessi ár ef farið hefði verið eftir reynslu þúsund sinnum fjölmennari þjóða en Íslendinga í þessum efnum.

Ef við hefðum ekki, eins og okkur er svo oft tamt, verið "sjálfvitar" (besservisserar) í þessu máli eins og svo mörgum öðrum þar sem svo handhægt er að grípa til hugtaksins "séríslenskar aðstæður". Og erum aldrei ákveðnari en nú að lofa þessu að blómstra áfram hjá okkur.  

Nokkrar spurningar:

Af hverju er þetta ekki eins hjá okkur eins og erlendis? 

Af hverju er þetta talið skásta formið þar? Liggja tölur, rannsóknir eða reynsla þar að baki?  

Ef fyrirkomulagið þar er verra, hvers vegna hafa þeir ekki lagt það niður?

Að hvaða leyti eru einbreiðar erlendar brýr eða aðkoma að þeim öðru vísi en hjá okkur? (Hef ekki séð að svo sé)

Hverjar eru þær "séríslensku aðstæður sem kalla á að við höfum þeitta öðruvísi?

 P. S.  Nýyrði "sjálfviti", dæmi um yfirburði íslenskrar tungu oft á tiðum, er orð, sem Sigumundur Ernir Rúnarsson setti á flot um daginn. Þetta er styttra  orð en besservisser, lýsir betur sjálfsáliti sjálfvitanna og fæðir af sér ný hugtök og nýyrði: "sjálfviska" og "sjálfvitaháttur".   

Svona mun ný brú yfir Jökulsá líta út

Athugasemdir

[Hilmar Hafsteinsson (IP-tala skráð) 8.6.2014 kl. 10:17]

Bara ein vinsamleg athugasemd Ómar. Svonefnt "nýyrði" >sjálfviti< nær engan veginn merkingu orðsins >besserwisser<.

"A besserwisser - or wise ass - is a person, often intellectual, or at least pseudo-intellectual, who thinks he or she has more general knowledge about things than most others." (http://www.urbandictionary.com/define.php?term=besserwisser)

Íslensk merking "besserwisser" er því >betriviti<, önnur gerð af hálfvita :)

[Eyjólfur Jónsson, 8.6.2014 kl. 14:17]

Já Ómar ekki ráðum við frekar en fyrri daginn í vegamálum, en hverskonar flugvél var það sem flaug afturábak með tvær sláttuvélar hangandi í sér og engan flugmann? Og frásögn þín af símtalinu er einhver sú skemtilegasta sem ég hef séð í sjónvarpi á æfinni. Þakka þér fyrir allar þessar frábæri samverustundir í sjónvarpi og útvarpi Ómar.

Eyjólfur

[Þorsteinn Briem, 8.6.2014 kl. 14:39]

27.6.2011:

Um 720 einbreiðar brýr á íslenskum þjóðvegum

[Þorsteinn Briem, 8.6.2014 kl. 14:45]

10.4.2014:

Vegagerðin fær einungis 60-70% af því fé sem þarf til að viðhalda vegakerfinu

[Hrólfur Þ Hraundal, 8.6.2014 kl. 18:37]

Á þeim tíma sem ég var austfirðingur þá fór ég oft um brúnna á fjöllum og var það alltaf góður áfangi í hvora áttinna sem var farið.  Eftir að ég varð vestlendingur þá fækkaði þessum ferðum, en fyrir um átta eða tíu árum þá vorum við feðgar þar á leið austur og sá ég tilsýndar bláan flutningabíl nálgast að austan og fór mikinn svo ég stoppaði á útskotinu við vestari brúarendann, enda alltaf sýnt þungum bílum tillit.

Það sléttaðist úr brúargólfinu þegar flutningabíllinn brunaði inn á brúnna og það reis ekki upp aftur fyrr aftan hann fyrr en að bíllin var að nálgast miðja brú og leit út eftir það sem þessi þungi bíll ferðaðist eftir lægð í brúnni þar til þetta 40 eða 50 tonna æki þaut framhjá okkur fyrir fullvirkjuðum fjögur eða fimmhundruð hesta mótor og með greindarskertan mann við stjórntækin. 

Greindarskortur á þjóðveginum er grafalvarlegt mál, en þessi brú var ekki byggð fyrir 50 tonna 500 hestafla ökutæki á milli níutíu og hundrað kílómetra hraða. 

Hvað á að gera við svona dýrategund sem ekkert skilur eða virðir?  

[Ómar Ragnarsson, 8.6.2014 kl. 23:18]

FRÚin sem flaug mannlaus afturábak á móti umferðinni á hringveginum með tvær sláttuþyrlur hangandi í vængjunum var af gerðinni Dornier Do 27 og bar einkennisstafina TF-FRÚ frá 1988 til 1993. Ég skal skella ljósmynd af henni á facebook-síðu mína, sem var tekin af henni þegar hún kom fyrst til landsins áður en ég keypti hana.

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 9.6.2014 kl. 00:18]

Er náttúrulega rétt ábending.

Hefði átt að vera á öllum einbreiðum brúm.

Forgangsátt.

Og þá hefði verið fyrirfram vitað hver ætti forgang.

Ástæðan fyrir því að íslendingar vildu ekki taka þetta upp hefur sennilega verið vegna þess að það var erlent og í annan stað vegna þess að það hefur verið of rökrétt.

[Baldur Hafstað (IP-tala skráð) 9.6.2014 kl. 11:15]

Ómar, takk fyrir að mæla með sjálfvitanum. Til fróðleiks sendi ég þér hér klausu úr pistli mínum Tungutak í mbl. 31. ágúst 2013: "Valgarður Egilsson skáld og læknir er orðasmiður. Hann hafði samband við mig eftir að ég hafði bent á þýðinguna spakvitringur á Besserwisser. Valgarður hefur haft annað orð yfir fyrirbærið, nefnilega sjálfviti. Sjálfviti veit sjálfur betur en aðrir, alltaf og ævinlega, eins og mig minnir að Valgarður hafi komist að orði í símann. Nú er það lesandans að ákveða örlög nýyrðisins."