Merkilegt hvað viðgekkst í mínu ungdæmi.

Frá því að ég hafði líkamsburði til á unglingsárum var ég í alls konar verkamannavinnu á sumrin, um helgar og í skólafríum bæði í sveit og borg. Þetta voru árin frá 1953 til 1961 alls tæp níu ár. 

Á þeim tíma hugsaði enginn um áhrif ryks, óhreininda og hávaða, sem verkafólk þess tíma þurfti að þola. Það var talið hreystimerki að þola ill og óþrifaleg vinnuskilyrði og taka líkamlegu álagi og erfiði af karlmennsku. 

Maður var stoltur af því að vera skítugur af kúamykju í sveitinni, anda að sér sementsryki í uppskipun við Reykjavíkurhöfn, spónaryki í spónakjallaranum undir timburversluninni Völundi og utan dyra á vinnusvæði Völdundar, steinryki frá grjótborum og hávaða frá þeim án heyrnarskjóla, og soga ofan í sig asbestryk við verkamannastörf inni í nýbyggingu á horni Ásvallagötu og Bræðraborgarstígs. 

Fljótlega kom þó að því að kaupa sér rykgrímu fyrir uppskipunina á sementinu, sem var aðeins betur borguð en önnur uppskipunarstörf. 

Enn sem komið er hafa áhrifin af asbestrykinu í nýbyggingunni í Vesturbænum ekki komið fram hjá mér, hvað sem síðar kann að verða, en það ryk var sagt vera krabbameinsvaldandi löngu eftir að maður vann í þeim óþverra. 

Eina rykið sem hafði slæm áhrif á þessum tíma var rykið í spónakjallaranum og rykið á vinnusvæði Völundar. 

Fljótlega fór að grafa í augnalokunum á mér og ég fattaði ekki þá, að því ollu örsmáar tréflísar sem komust inn í viðkvæma húðina.

Sem betur fer er þetta að mestu liðin tíð. Nema kannski hjá Pólverjum, þar sem tólf slíkir þykja nægja til að vinna verk sem áður þurfti 35 Íslendinga til að vinna.  

„Fullkomlega ólöglegur gjörningur“

Athugasemdir

[Gunnar Heiðarsson, 24.11.2014 kl. 21:19]

Það þarf ekki að fara svona langt aftur til að mynnast ryks, óhreininda og hávaða á vinnustað, Ómar. Þetta var algilt langt fram yfir 1980 og því miður þekkjast enn vinnustaðir þar sem þessi mál eru í ólestri.

Asbestið var bannað hér á landi í byrjun níunda áratugar síðustu aldar. Um skaðsemi þess er þó enn deilt, einkum erlendis. Staðreyndin er að eina skaðsemin sem er óumdeild af asbesti er þegar það lendir í eldsvoða. Þá myndast mjög skaðlegt gas. Ryk af asbesti er vissulega hættulegt, en ekki hefur tekist að sanna að það sé hættulegra en t.d. ryk af spónaplötum.

Um það leyti sem asbest var bannað hér á landi var lögð um 60 km löng asbest hitaveitulögn frá Deildarhver til Akraness. Enn er stæðsti hluti leiðarinnar í asbeströrum og ekki að sjá að krabbameinstilfelli á Akranesi eða í Borgarnesi séu meiri en öðrum sveitarfélögum landsins.

Það er því svolítið fyndið þegar menn fara á taugum þegar þeir líta þetta efni augum.

[Sævar Helgason, 24.11.2014 kl. 22:16]

Þetta með asbestið og krabbamein er ættað frá BNA einkum í Kaliforníu þar sem á tíma seinni heimstyrjaldar var gríðarlegt umfang á vinnu tengd asbesti. Þar varð hreinn faraldur krabbeinstilfella sem var rakin til asbests frá þessum tíma . BNA menn uru svo hreinlega heilagir í vörnnum við niðurrif á asbestbúnaði eftir að asbest var bannað. Búnaðurinn sem þeir nota til að umlykja svoleiðs vinnusvæði minna á E-bólubúnaðinn sem nú er á sjúkrahúsum. En eins og Ómar segir við hér vorum með öllu óvarin í þessu ryki - en asbest var í ýmsu formi sem einangrunarefni og klæðningum-ásamt efni til vatnslagna. Þekki alla söguna hans Ómast frá unglingsárunum- var í þessu öllu enda tveim árum eldri . Sennilega hefur uppskipun úr togurum á þessum unglingavinnutíma verið heinæmurst þátt fyrir alla slordrulluna svo maður var ekki í húsum hæfur og illa séður í strætó. :-)

[Haukur Kristinsson (IP-tala skráð) 24.11.2014 kl. 22:51]

Það er fínt asbest ryk sem er hættulegt ef það berst niður í lungun. Um þá skaðsemi er ekkert deilt, Gunnar Heiðarsson.

Og þyngdin Ómar, þyngdin. Þá kom sementið í 50 kg pokum og við óharðnaðir unglingar vorum að lyfta þessu og fórum létt með það, eða svona næstum því. Enginn sagði okkur hvernig beiti skyldi líkamanum, t.d. til að hlífa mjóhryggnum. Enginn, menn voru ekki á spá í slíka sérvisku, slíkan hégóma.

Ég hef líka eitt brjósklos að baki mér, sem var læknað með uppskurði. Gekk mjög vel, hef ekki fundið til í hryggnum síðan.

[Arnfríður Sigurðardóttir (IP-tala skráð) 24.11.2014 kl. 23:53]

Mesothelioma

[Ingibjörg Jóhannesdóttir (IP-tala skráð) 25.11.2014 kl. 01:28]

Sæll Ómar!Mig langar að koma með smá sögu um menguná vinnustað.´Ég vann í morgum frystihúsum.Það var eitt semmjög reglulega að ammoniak lak af frystitækjnum.yfirleitt sagðiverkstjórinn,þetta er bara smá fnykur þetta verður lagað.Finnst ykkur þetta óþægilet?Neinei þtð þurfið ekki að fara ,engin hætta.Og við eins og aular héldun áfram að ormhreinsa.og tárin láku í styðumstraumum niður andlitin á meðan á þessu stóð.Svo var líka sviðinn í hásinum,hóstinn og flökurleikinn.

svo liðu árin ég var löngu hætt aðvinna í fiski.Þá kom frétt um ammoniakleka.Menn voru kallaðir út í eiturefna heldum búningm.

Ég fæ alltaf hláturkast þegar ég sé eitutefna  sveitina í fullum skrúða.

Kv.Ingibjörg.

[Sigurður Sunnanvindur (IP-tala skráð) 25.11.2014 kl. 09:48]

Asbest er steind úr algengum frumefnum og hefur enga eiturvirkni.

Asbest krystallar eru þráðlaga og asbest ryk er því nk nálar sem geta orðið því sem næst óendanlega fínar og skarpar. Berist þær í lungun valda þær nokkurskonar mekanískum áverka á mjukan lungnavefinn og veldur æxlisvexti sem getur svo orðið að umfangsmiklu og bráðdrepandi krabbameini (steinlungu).

Þegar búið er að fjarlægja asbest úr byggingum er má urðað það svotil hvar sem er. Það mengar ekki grunnvatn og hefur enga eiturvirkni frekar en skarpir hnífar, -sem eingöngu drepa við stungu.

[Jóhannes (IP-tala skráð) 25.11.2014 kl. 16:10]

Tilbúni áburðurinn í sveitinni kom í 50 kg pokum og með þetta rogaðist maður á vorin 11 ára og varla þyngri pokinn.  Engar grímur notaðar þegar helt var úr pokanum í dreifarann en rykið sveið í nefi og olli óbragði í munni.  Ef það var ekki mjög kallt út þá voru engir hanskar notaðir, annars náði maður ekki góðu taki á pokunum.  Það sveið undan áburðinum ef hann komst í sár. 

Fóðurbætirinn var einnig í 50 kg pokum og það var lýjandi að afferma vörubílinn sem kom með sendinguna, en þetta var bara hluti af lífinu á sínum tíma í sveitinni og þótti eðlilegt, annað var aumingjaskapur.  Fleirra mætti telja upp.

Maður þóttist mikill ef maður fann fyrir í skrokknum eftir þessi erfiði því það voru merki um að maður hafði tekið á.  Ekki var hugsað um hvort ýmis stoðkerfisvandamál kæmu upp með árunum, bæði vegna vanþekkingar en einnig að slíkt var bara hluti af lífinu.

Börn og unglingar unnu ýmsa vinnu við ýmis vinnuskilyrði fyrir áratugum síðan og væri slíkt ekki boðlegt í dag, er jafnvel bannað með lögum, en fyrr má nú vera að pakka þeim inn í bómul.