Óheppileg staðsetning Heklu, - eða leiðsöguvitanna.

Síðan flugleiðir í blindflugi yfir Íslandi voru lagðar í upphafi slíks flugs fyrir meira en hálfri öld hefur ein þeirra legið beint yfir Heklu. 

Ástæðan er sú að línurnar á milli leiðsöguvitanna, svonefndra ADF-vita, sem settir voru upp í byrjun, eru beinar og línan frá vita við Elliðavatn að sams konar vita á Ingólfshöfða liggur yfir Heklu og báðir þessir vitar eru notaðir jöfnum höndum fyrir innanlandsflug og millilandaflug. 

Meira að segja er það svo, að í sjónflugi milli Reykjavíkur og Hornafjarðar liggur stysta leiðin nokkkurn veginn yfir Heklu, því að Öræfajökull er svo hár og stór og mikil hindrun að enda þótt þessi leið yfir Heklu og Ingólfshöfða sé um 20 kílómetrum lengri en bein leið á milli Reykjavíkur og Hornafjarðar, borgar sig yfirleitt ekki að fljúga stystu leiðina þótt veður sé bjart, vegna ókyrrðar og vinda yfir suðausturhluta Vatnajökuls.

Ef ADF-viti hefði verið kominn á Ingólfshöfða 1950 hefði Geysisslysið ekki gerst. 

Flugleiðsöguvitar voru í upphafi settir upp á stöðum þar sem þeir hentuðu vel fyrir flugleiðirnar og voru á aðgengilegir til viðhalds, og vitarnir við Elliðavatn og á Ingólfshöfða verða ekki færðir nema að kollvarpa öllu kerfinu, því að um hann liggja fleiri leiðir úr öðrum áttum. 

Það er að sjálfsögðu hægt að gefa út tilmæli eða skipun um það að flugstjórar sem fljúga yfir Heklu hniki flugvélum sínum til um 5-10 kílómetra og flugstjórarnir sjálfir geta beðið flugumferðarstjórn um heimild til þess og fengið hana.

En slíkt yrði alveg einstakt í því þéttriðna neti flugleiða, sem umferð flugvéla er orðin og líklega erfitt að útskýra ástæðuna fyrir flugstjórunum.

Páll Einarsson er að gera það sem er skylda hvers þess sem býr yfir þekkingu og vitneskju um hugsanlega vá, - að láta alla viðkomandi vita um hana. 

Ekki er að sjá að brugðist verði við aðvörunum hans, hvorki varðandi það að setja verksmiðju með heitum og bráðnum kerjum af málmum beint niður á þann blett á Íslandi þar sem mest hætta er á stórum jarðskjálfta né að hnika til fjölfarinni flugleið, sem verið hefur óbreytt frá upphafi vega. 

"Ekki veldur sá sem varar" segir máltækið og ekki verður við Pál að sakast ef illa fer. 

Hann hefur gert skyldu sína eftir því sem honum hefur verið unnt. 

Varar við þotuflugi yfir Heklu

Athugasemdir

[Erlingur Alfreð Jónsson, 30.7.2015 kl. 10:22]

Er ekki þessi leið sem þú nefnir frá ING-EL lágflugsleið? Held hún sé sjaldan, ef nokkurn tímann, notuð af þotum sem fljúga yfir Ísland hærra en FL245 (fluglag 245.

Það sem er mikilvægara er að þegar flugleið er reiknuð út er reynt að fara sem beinustu leið á milli upphafs- og endastöðvar, að teknu tilliti til m.a. vinda o.fl. atriða. Þegar farið er langa leið yfir haf, eða fjarlægð svæði með fáum eða engum leiðsöguvitum, þá er notast við leiðsögupunkta á heilum gráðum, 5810N (58° Norður, 10° Vestur), 5911N (58° Norður, 11° Vestur) o.s.frv.

Hekla liggur á 63°59′N 19°42′W, og er því miður nánast ofan á einum svona punkti, 6420N (64° Norður, 20° vestur). Þetta er fyrst og fremst ástæðan fyrir að flogið er yfir Heklu.

[Þjóðólfur í Neðra (IP-tala skráð) 30.7.2015 kl. 10:39]

Seinni tíma viðbót:

Betri en krókur en kelda - einkum sökum Hekluelda!

[Ríkisbubbi (IP-tala skráð) 30.7.2015 kl. 11:00]

Einmitt ;) En það er á hreinu að upplýsingafulltrúar stofnana koma ekki með svo stórkarlalegar yfirlýsingar, nema í samráði við yfirmenn.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 30.7.2015 kl. 11:03]

Hvað er gosmökkur lengi að ná 10 km hæð? Ef fyrirvari á gosi er 30-60 mínútur, er það þá ekki nægur tími fyrir flugumferðarstjórn að beina flugi frá Heklu?

[Hvumpinn, 30.7.2015 kl. 11:12]

Jú Gunnar, það tekur gosmökk all nokkrar mínútur að ná þessari hæð. Og ætla mætti að því hraðar sem hann nær því, þess meira gengur á og viðvaranir því skjótari.

[Sigurður Geirsson (IP-tala skráð) 30.7.2015 kl. 11:46]

Ég hef aldrei vitað til þess að eldgos hafi gefið 30-60 mín. viðvörun á að það sé á leiðinni. Al lengsti tími sem ég man eftir er 15-20 mín en það var ef ég man rétt síðast þegar Hekla gaus. Ég þekki til þessa þar sem ég vissi af fólki við Heklu sem hægt var að koma viðvörun til þannig að það hélt kyrru fyrir og horfði á eldgosið hefjast.

Við skulum líka líta til þess að þegar gaus á fimmvörðuhálsi og Eyjafjallajökli núna síðast þá vissu menn ekki af gosinu fyrr en löngu eftir að það var hafið.

Ef gosmökkurinn er ekki nema nokkrar mínútur að ná flughæð flugvéla og enginn fyrirvari er þá má vera nokkuð ljóst að hætta getur verið fyrir hendi og að viðvaranir Páls eiga fullan rétt á sér.

Rætist það sem Páll vill ekki að rætist, þ.e. að óhapp verði vegna þess að svo óheppilega vildi til að flugvél væri á hættusvæðinu þegar gos hefst myndi ég ekki vilja vera hún Kolbrún sérfræðingur í fræðslumálum Umferðarstofu, eftir þessi orð hennar.

[Hvumpinn, 30.7.2015 kl. 11:48]

Það er ýmislegt rangt í því sem haft er eftir Páli í Mbl.  Það notar enginn „Leirubakka“ sem „vegpunkt“, punturinn er N64°W020° sem er þar rétt hjá og nokkrar sjómílur frá Heklu. Aðrar vélar á leið til KEF nota í auknum mæli (vegna vinnuferla ISAVIA) flugleiðina G3 frá fjölstefnuvitanum á Ingólfshöfða (ING) sem liggur beint yfir Heklu og eru byrjaðar að lækka flug á þeim slóðum.

En það eru þversagnir í því sem Páll segir, að það myndi minnka áhættuna mikið að færa flugleiðina um 5 kílómetra.  Gott og vel en hann nefnir ekki vinda nema þegar hann talar um gönguferðir á Heklu, þá myndi hann ganga vindmegin.  En vindurinn er yfirleitt miklu meiri þarna uppi og hefur miklu meiri áhrif á strókinn en að færa hann 5 km til eða frá.  Á þá að vera endalaust að flökta með þetta?

Það virðist augljóst að strókur er líklega a.m.k. 10-20 mín að fara uppí yfir 30 þúsund fet, og því hraðar sem hann fer upp, þess meiri orka ætti að vera að leysast úr læðingi og meira að ganga á á mælum vísindamanna. Og aðvaranir skýrari.

Í Eyjafjallajökulsgosinu 2010 fengu kollegar Páls að ráða og fáránleikinn sem þá gekk á birtist m.a. í því að á heiðskýrum köldum degi, þegar 100 hnúta norðanvindur var yfir landinu og skyggni ótakmarkað voru flugvélar sendar 60 mílur norður fyrir gosmökkinn sem rétt kom uppúr jöklinum og fór svo láréttur undan vindi til suðurs.  Svona 4 mílur hefðu dugað vel.

En það er gúrkutíð núna og Mbl. hefur þurft  að fylla uppí blaðið.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 30.7.2015 kl. 12:34]

" Al lengsti tími sem ég man eftir er 15-20 mín"

Svona stuttur fyrirvari er undantekning fremur en regla. Yfirleitt er aðdragandi eldgosa þó nokkur, oft mældur í dögum,vikum eða mánuðum og stöku sinnum í árum.

Ef eldstöðvar eru vaktaðar á annað borð,eins og Hekla, en mér skilst að ekkert eldfjall á Ísland sé vaktað betur, með ótal skjálfta og GPS-mælum í og við fjallið, þá er fyrirvarinn einhver. Síðast þegar Hekla gaus var fyrirvarinn 20-30 mínútur, enda var það tiltölulega lítið gos, en eins og Hvumpinn bendir á yrði fyrirvarinn væntanlega lengri ef um stórt gos yrði að ræða.

[Ómar Ragnarsson, 30.7.2015 kl. 12:55]

Það er rétt að milli Heklu og punktsins í fluginu eru nokkrar sjómílur. En vindur gæti auðveldlega orðið til þess að mökkurinn færi upp í gegnum þennan punkt. 

Um flugvélar sem leið eiga á milli Elliðavatns og Ingólfshöfða í innanlandsflugi gildir jafnvel frekar en um millilandaflugið að gos í Heklu er ekkert gamanmál, því að flogið er í 7-18 þúsund feta hæð í innanlandsfluginu. 

Engin dæmi eru um það að gosin í Heklu 1947, 1970, 1980, 1981, 1991 og 2000 hafi gert boð á undan sér. Það var fyrst í gosinu 2000 sem hægt var að spá með öryggi um gosið 20 mínútum á undan því. 

[Ágúst H Bjarnason, 30.7.2015 kl. 13:09]

Skömmu eftir að ég las fréttina í Mogganum opnaði ég Flightradar24.com

Þá var einmitt þota á leið yfir landið á leið sinni frá Kaupmannahöfn til New York.  Hún flaug yfir Heklu.

Skjáskot má sjá hér:

https://dl.dropboxusercontent.com/u/32518403/Hekluflug.jpg

 

[Davíð (IP-tala skráð) 30.7.2015 kl. 13:33]

Flugleiðin ING-G3-KEF er mikið notuð af íslensku flugfélögunum, og er ekki bara lágflugs leið nei. Ekki af því að þau vilja fara þar heldur frekar vegna tilmæla frá Samgöngustofu til að tryggja aðskilnað véla til og frá Keflavík og Reykjavík. Hins vegar eru alltaf vindar þarna uppi svo ég sé ekki að það að breyta flugleið um nokkra km geri nokkuð.

[Hábeinn (IP-tala skráð) 30.7.2015 kl. 13:38]

Vestmannaeyjagosið sýndi okkur að eldgos geta komið upp svo til hvar sem er. Og síðustu gos komu upp einhverja kílómetra frá þekktum og vöktuðum eldstöðvum. Þannig að það að færa flugleiðina frá vel vöktuðu svæði yfir á óvaktað svæði er ekki endilega til þess fallið að minnka hættuna. Það þyrfti að banna með öllu flug yfir landið ef gæta ætti fyllsta öryggis.

Þessar flugvélar fljúga yfir 12 kílómetra á mínútu og því ætti þeim að gefast nægur tími til að breyta flugleið um þessa 5 kílómetra sjái vísindamenn að eldgos sé yfirvofandi einhverstaðar á flugleiðinni.

[Guðmundur Ásgeirsson, 30.7.2015 kl. 13:52]

Er ekki einfaldasta lausnin á þessu að koma upp beintengingu frá óróamælum jarðvísindadeildar veðurstofunnar yfir á flugumferðarstjórn svo hægt sé að bregðast við strax og eitthvað gerist með því að beina flugvélum frá svæðinu? Með nútímatölvutækni ætti að vera auðvelt að smíða slíkt kerfi.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 30.7.2015 kl. 17:30]

Það er ekki rétt hjá þér, Ómar, að Heklugos geri ekki boð á undan sér. Öll gos gera boð á undan sér en til þess að greina þau boð þarf mælitæki.

 "For­boðar Heklugosa sem urðu árin 1970, 1980-81, 1991 og 2000 sáust á mæli­tækj­um ein­ung­is 30 til 80 mín­út­um áður en gos­in hóf­ust." sjá hér:

http://www.mbl.is/frettir/innlent/2015/07/30/hopar_haettir_ad_ganga_a_heklu/

1947 hafa sennilega lítil sem engin (a.m.k. ófullkomin) mælitæki vaktað Heklu.

[Ómar Ragnarsson, 30.7.2015 kl. 18:29]

Halda menn virkilega að sérfræðingar í fremstu röð eins og Páll Einarsson, kaupi þá kenningu að það geti orðið stórgos hvar sem er á hinum eldvirka hluta Íslands án viðvörunar? 

[Hábeinn (IP-tala skráð) 30.7.2015 kl. 18:42]

Það er Páll Einarsson "sérfræðingar í fremstu röð" sem er að selja þá kenningu að eldgos í Heklu geti orðið svo snögglega og án viðvörunar að flugi stafi hætta af....Og Ómar Ragnarsson sem kaupir.

[Þorsteinn (IP-tala skráð) 30.7.2015 kl. 21:54]

Varðandi þann tíma sem það tekur mökkinn að rísa má segja frá því að í gosinu 1947 var hann kominn upp í um 100.000 fet á 20 mínútum.

[Páll Már Pálsson (IP-tala skráð) 31.7.2015 kl. 00:24]

Fyrsta númerið sem veðurstofan hringir í ef þeir greina óróa við Heklu er flugstjórnarmiðstöðin í Reykjavík, öllu flugi er stjórnað þaðan. Um leið er öllu flugi beint frá Heklu. Flugvélar í innanlandsflugi fljúga ca. 4 sjómílur á mínútu, farþegaþotur fljúga 8 sjómílur á mínútu. 2 mínútum eftir hringingu frá veðurstofu eru allar flugvélar komnar út úr hættusvæði.