Er áttavitinn orðinn úreltur?

Það er rétt sem komið hefur fram að allir geta orðið óheppnir á ferðum sínum, eins og gerðist nú síðast á Snæfellsnesi. 

En samt leiða hliðstæð atvik hugann að einu tæki, sem fyrrum var það eina, sem gat veitt villtu fólki leiðsögu. Það er áttavitinn. 

Áttaviti er lítið tæki sem hefur það fram yfir farsíma að virka á svæðum þar sem farsími virkar ekki. 

Einu sinni var kennt að það væri gott að hafa áttavita við hendina á ferðalögum fjarri byggð, þar sem veður geta verið misjöfn og myrkur og þoka skollið á. 

En nú er alveg hætt að minnast á áttavitann.  

Merkilegt. 

 

P.S.  Það virðist vera ómögulegt að segja: "Þeir héldu hvor um annan," sem er ekki aðeins rétt meðferð móðurmálsins, heldur rökrétt líka.

Nei, þolfall skal það vera, "þeir héldu hvorn um annan."  Þá væri alveg eins hægt að segja: "Þá héldu hvorn um annan" svo að allt sé í þolfalli.  

Héldu um hvorn annan en sofnuðu aldrei

Athugasemdir

[Haukur Kristinsson (IP-tala skráð) 7.11.2016 kl. 20:51]

Það er nú að verða nokkuð langt síðan að ég sat einn, alsæll, í 15.000 eða 16.000 feta hæð yfir Atlantshafinu, á leiðinni til eða frá fósturjörðinni. En áttavitinn yfir miðri framrúðunni, svo kallaður „Schnapskompass“, var það sem við kölluðum „no-go-item.“ Sem þýddi; ef þetta tæki (item) er ekki í lagi, þýðir það "no-go", þú ferð ekki.

[jon (IP-tala skráð) 7.11.2016 kl. 21:20]

Hárrétt athugasemd ÓR um notkun afturbeygðra fornafna. Mig grunar að í samtali við mbl hafi rjúpnaskyttan sagt "hvorn annan..." og blaðamaður ekki haft þekkingu til að laga þetta. Það er oft sem vitleysur fara beint inn í blöðin áthugasemdalaust. Eitthvað segir mér að prófarkalesarar hafi samt hnippt í höfund textans og hann sé að fara breyta þessu. Vonum það bara..

[stefán benediktsson (IP-tala skráð) 7.11.2016 kl. 21:33]

Virkar áttavitinn í símanum ekki ef ekki er símasamband?

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 7.11.2016 kl. 22:59]

Það er ekkert að því að segja "Héldu um hvorn annan..." þar sem "hvor" er það sem haldið er um, enda er forsetningin "um" að stýra nafnorðinu yfir í þolfall þarna. 

Það skemmtilega við þetta er að eins væri hægt að hugsa sér að "hvor" væri sá sem héldi um þ.e. gerandinn og yrði þá að vera í nefnifalli t.d. "hvor hélt þar um annan".  

Enda er það sem er að gerast þarna að báðir halda um hinn og haldið er um báða. 

A (nefnifall) heldur um B (þolfall) og B (nefnifall) heldur um A (þolfall). 

[Ómar Ragnarsson, 8.11.2016 kl. 00:27]

Orðaröðin blekkir, Bjarni Gunnlaugur.  Það sést ef tveimur orðum er víxlað, orðunum "hvor#, sem er í nefnifalli og orðinu "annar" og sagt: "Þeir héldu hvor um annan." 

Eða sagt: "Hvor hélt um annan" - eða - "hvor hélt um hinn. 

Tökum dæmi:  "Ég tala vel um þig." 

Ef orðaröðinni er breytt getur hún orðið svona: "Tala vel ég um þig."  Það gengur upp þótt stirt sé.

En:  "Tala vel mig um þig" gengur ekki upp. 

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 8.11.2016 kl. 15:18]

Það er svo skemmtilegt við þetta blessaða tungumál okkar að í lögmálum þess liggur dulin viska. Ekki síst í fallbeygingunni. 

T.d. "ég hlakka til" en ekki "mig hlakkar", í þessu liggur sú hugsun að maður ráði nokkuð tilhlökkunarefnum sínum.  En "mig dreymir" en ekki "ég dreymi" sýnir að reynsla kynslóðanna hefur kennt okkur að maður ræður ekki draumum sínum, við erum miklu fremur viðfangsefni þeirra. 

Varðandi orðaröðina "héldu um hvorn annan" eða "héldu hvor um annan" þá verðum við fyrst af öllu að sætta okkur við lögmálið að "um" stýri þolfalli en síðan að athuga hvað tungumálið er að segja okkur.  Þarna er það að segja okkur að hægt sé að líta á það frá sitt hvorri hliðinni hver heldur um hvern. 

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 8.11.2016 kl. 15:24]

Það er svo aftur klassískt viðfangsefni og nokkuð skylt pælingunni um eggið og hænuna, hver er viðfangsefni hvers. 

Jón Lennón orðaði hugsunina svona:"i once had a girl or should i say she once had me"

[Þórarinn Jónsson (IP-tala skráð) 8.11.2016 kl. 15:27]

Áttavita á ég og það meira að segja 2, alveg eins. Þeir eru ætlaðir til að leggja yfir landakort manni til hjálpar. Þeir virka þó ekki alveg rétt. Því langar mig til að spyrjs. Hversu langt frá ökutæki þarf ég að fara til að áttavitinn vísi ekki alltaf beint á bílinn? Svo virðist mér að segulmagn bílsins sé sterkara en segulmagn jarðar.

[Jóhannes (IP-tala skráð) 8.11.2016 kl. 18:20]

Ef þeir hefðu fylgt ánni niður eftir, þá hefðu þeir komið að þjóðveginum.