Íslands þúsund ár

2.5.2019 | 01:50

"Sandgildra" og því ekki heilsárshöfn, því miður.

Í umræðuþætti á Hringbraut í gærkvöldi lýsti Róbert Marshall því, hvernig sérfræðingar horfðu beint og sannfæri í augu honum þegar þeir fullyrtu í Landeyjahafnarnefnd, sem Róbert var í, að höfnin yrði endanlegt heilsárs samgöngumannvirki.

Róbert er frá Vestmannaeyjum og hafði hitt marga staðkunnuga menn úr ýmsum stéttum, sem féllu undir hugtakið "leikmenn" og voru á annarri skoðun er sérfræðingarnir.

En eindregin sannfæring sérfræðinganna mátti sín meira.

Einn af þeim, sem setti fram ákveðna skoðun í málinu var sá sem þetta ritar, en hér á síðunni var margsinnis fjallað um þessa höfn frá byrjun og það rökstutt, að hafnargarðarnir sem gerðir yrðu út frá ströndinni, yrðu svipaðar sandgildrur og ótal svipaðir garðar um allt land við árfarvegi, þar sem landbrot væri, en hægt væri að beina aurburði í ánum að bökkunum, með því að gera hlaðna grjótgarða út frá bökkunum, sem dræpu strauminn niður, en við það settist sandurinn eða aurinn til botns við garðana.

Þannig vildi til að ég hafði séð þetta fyrirbrigði um allt land og rak erindi varðandi Blöndu í Langadal við Vegagerðina og Landgræðsluna þess efnis, að veitt yrði fé úr svonefndum fyrirhleðslusjóði til verksins fyrir neðan bæinn Hvamm.

Þar hafði Vegagerðin breytt farvegi árinnar með því að taka farveginn úr beygju á honum neðan við næssta bæ, Móberg, en við það breyttust sveigjurnar á ánni, svo að hún fór að brjóta land fyrir neðan Hvamm.

Þáverandi bóndi hafði samið við Vegagerðina láta endurgjaldslaust í té uppfyllingarefni í nýjan þjóðveg gegn því að gerðir yrðu garðar í líkingju við tennur, sem virkuðu sem sandgildrur þar sem landbrotið var.

Vegagerðin sveik þetta samkomulag og nokkrir hektarar af góðu túni töpuðust, þar sem fyrrum var íþróttasvæði ungmennafélags sveitarinnar.

Seint og um síður var þessi tennta sandgildra gerð, og nú hefur sandur safnast fyrir á milli "tanngarðanna".

Fyrir nokkrum árum var þess farið á leit við Landgræðsluna að nota þessa sandgildruaðferð til þess að stöðva landbrot sjávarins fyrir neðan þorpið í Vík.

Merkilegt er, að menn skyldu þá ekki sjá að gerð garða beint út frá ströndinni vestar myndu hafa svipuð áhrif og görðunum neðan við Vík var ætlað.

Síðuhafi hafði áratugum saman flogið meðfram Suðurströndinni og séð hvernig sandburður drekkti skipsflökum á því svæði, þar sem Landeyjahöfn átti að koma og bloggaði því oft um málið.

Og úr lofti mátt glöggt sjá á lit sjávarins undan ósum hinna mörgu og vatnsmiklu jökulfljóta allt frá Hornafirði og vestur að Ölfusá hve mikill aurburður þessara afkastamiklu fljóta var og hve gífurlegar stærðir voru og eru í spilinu varðandi framburðinn, sem hefur skapað hið víðfeðma sandflæmi sem er upp af hátt í þrjú hundruð kílómetra langri sandströndinni.

Í Eyjafjallajökulsgosinu kom aurflóð í Markarfljót, sem bar aur og sand í sjóinn austan við Landeyjahöfn, og þóttust sérfræðingarnir þá hafa fundið ástæðuna fyrir vandanum í höfninni.

En sex árum síðar var þetta tímabundna ástand liðið hjá án þess að nokkra breytingu væri að sjá til batnaðar, enda taka jökulfljótin sér aldrei sumarfrí í sköpunarstarfi sínu.

Sjá má bloggpistla um þetta hér á síðunni 2016; sex árum eftir gosið þegar áhrif þess voru að baki, og nú er að verða áratugur frá Eyjafjallagosinu og enn eru sömu vandræðin við Landeyjahöfn og áður, og raunar verri en nokkru sinni fyrr.

Titill eins pistilsins var: "Aðeins sumarhöfn, því miður." En jafnframt kveðið fast að orði um það, að Vestmannaeyingar eins og aðrir Íslendingar, ættu kröfu á því að Landeyjahöfn og siglingarnar um hana, þar með taldir sandmoksturssiglingar, væru jafn mikið forgangsatriði og það að halda heilsársvegum uppi á landi opnum eftir bestu getu sem allra stærstan hlut úr árinu og vinna ötullega að því að bæta samgöngurnar við Eyjar eins og kostur væri.

Á veturna eru ævinlega tíðir austlægir stormar á þessu svæði, eins og veðurstöðin á Stórhöfða ber skýrt vitni um. Þetta hefur alltaf legið fyrir, og því gildir oft á þeim árstíma hið fornkveðna, að "kóngur vill sigla en byr verður að ráða.

Það þýðir ekki aðeins slæmt sjólag, heldur mikinn hafstraum allt frá yfirborði og niður, enda flæðir Irminger-grein sjálfs Golfstraumsins til vesturs meðfram Suður- og Suðvesturlandi.