BLIKUR Á LOFTI UM BATNANDI VEÐUR?

Merki dags íslenskrar tungu sjást í fjölmiðlum til dagsins í dag og hér er því ábending. Það færist í vöxt að fjölmiðlafólk viti ekki um uppruna orðtaka sem það notar. Í gær sagði útvarpskona: "Eru blikur á lofti um það að húsnæðiverð geti lækkað á ný? " Í útvarpsþætti nýlega sagði maður þrívegis á stuttum tíma er hann var að rekja feril tónlistarmanns: "Þegar hér var komið við sögu." Hvort tveggja er málleysa og fyrri setningin um blikuna er hrein steypa.

Ég hef heyrt báðar þessar málleysur oftar en einu sinni úr munni fjölmiðlafólks og virðist í uppsiglingu tískunotkun, byggð á misskilningi.  

Orðtakið "blikur á lofti" er leitt af því fyrirbrigði í veðurfari þegar bliku dregur á loft er lægð nálgast og í kjölfarið fylgir rok og rigning eða hríð, jafnvel óveður. Þess vegna hefur það hingað til ævinlega verið eingöngu notað um váboða eða slæmar horfur. Þess utan hefur það aldrei verið notað á þann hátt að segja: "Blikur á lofti um..."

Gamla þulnum, sem sat hjá græði í kaldri Skor þegar Eggert Ólafsson lagði frá landi, leist ekkert á vindaskýin sem hrönnuðust upp á himnum, honum leist ekki á blikuna.

Útvarpskonan hefði alveg eins geta spurt viðmælanda sinn: Líst þér ekkert á blikuna um það að húsnæðislán geti lækkað á ný?

Í spurningu útvarpskonunnar getur það aðeins falist það að henni finnist það kvíðvænlegt að húsnæðisverð lækki. Henni getur reyndar fundist það ef hún fær prósentur af hærra fateignaverði eða á húseign sem hún leigir út.     

Sagt er að blikur séu á lofti í ákveðnum málum, blikur á lofti í alþjóðamálum, blikur á lofti í efnahagsmálum, blikur á lofti í húsnæðismálum. Alltaf er um að ræða teikn eða fyrirboða um versnandi ástand. Menn gætu líka orðað með þetta með því að segja að það séu slæmar horfur eða váboðar.

"Þegar hér er komið við sögu" heyrist æ oftar sagt. Þarna er því ruglað saman "að koma við sögu" og "þegar hér er komið sögu."

Þegar sagt er: "Þegar hér er komið við sögu..." liggur næst að spyrja: Hvað eða öllu heldur er hér kominn við sögu?

Að koma við sögu er yfirleitt notað um persónur um þá sem tengjast atburðarás sögunnar eða málsins og lýsingarorðin mikið eða lítið notað til að tilgreina hve samofin tilvera þess sem um er rætt er sögunni eða atburðarásinni.

Jónas Hallgrímsson kom mikið við sögu í menningarmálum Íslendinga en Sigurður Breiðfjörð kom minna við sögu.  

Þeir sem blanda saman orðtökunum "að koma við sögu" og "þegar hér er/var komið sögu" virðast koma æ meira við sögu í íslenskum fjölmiðlum, því miður, og því eru blikur á lofti í notkun íslensks máls.

 

Athugasemdir

[Árni Gunnarsson, 17.11.2007 kl. 18:25]

Minnir mig á unga manninn sem sagði mér frá hjónunum sem höfðu lengi þráð að eignast barn. Eftir langa sambúð fæddist þeim svo stúlkubarn og hamingjan varð mikil. Líf hjónanna blátt áfram umturnaðist við þessa óvæntu hamingju!

[Bjarni Ben (IP-tala skráð) 17.11.2007 kl. 18:33]

Það er nú óþarfi að vera með of mikla smámunasemi en ég er hins vegar sammála þér með það að það er óþolandi þegar maður tekur eftir því að orðatiltæki/-sambönd séu vitlaust notuð í fjölmiðlum. Sem ég gerði nú ekki í þessu tilviki...

Mér finnst líka algjörlega óþolandi þegar að einhver fréttamaður notar eitthvað orðatiltæki við tækifæri og svo líður ekki á löngu þangað til að enginn fréttamaður á landinu geti talað um sama mál/málefni án þess að nota nákvæmlega sama orðasambandið! Sérstaklega þegar það eru sömu fréttirnar dag eftir dag eins og venjulega...