"Við ætlum í gegn hvort eð er."

Þegar leitað var útskýringa á því á sínum tíma hvers vegna ítarlegar könnunarboranir hefðu verið gerðar á öllum gangaleiðum Kárahnjúkavirkjunar nema á 7 kílómetra kafla í miðri leið lengstu ganganna, þar sem sást úr lofti að væri mesta misgengi á þessu svæði sem gæti kollvarpað öllum áætlunum um virkjunina var svarið: "Við spöruðum tíma og fé með því að sleppa þessu enda ætluðum við í gegn þarna hvort eð var."

Þetta er lýsandi fyrir hugarfarið á bak við virkjana- og stóriðjuæðið sem ríkt hefur í anda gróðærisbólunnnar, hrunsins og framhaldsins af því.

Menn voru tilbúnir til að taka óheyrilega áhættu með stærstu framkvæmd Íslandssögunnar í trausti þess að hún væri hvort eð er ríkistryggð. Þeir sluppu ótrúlega  og óverðskuldað með sjö mánaða töf.

Sama hugarfarið ríkir í Helguvík og á Bakka. Það er farið af stað þótt eftir sé að sjá hvaða orka geti fengist fyrir 360 þúsund tonna risaálver, án þess að búið sé að útkljá um umhverfisáhrif virkjana, án þess að búið sé að klára rammaáætlun um þessi mál og án þess að huga að því hvort ekki sé með þessu vikið í burtu öðrum skaplegri og minni kaupendurm sem gæfu fleiri störf fyrir orkueiningu án mengunar.  

Auk þess var látið í veðri vaka í byrjun að álverið yrðí miklu minna en nú er komið á daginn að það verður að verða.

Línurnar og virkjanirnar verða í alls tólf sveitarfélögum en samt var farið af stað þótt eftir væri að leysa öll þau mál.

Um þetta og allt annað í þessum málum gildir Kárahnjúkamottóið: "Við ætlum í gegn hvort eð er."

Ólíkt því sem var um vatnsaflsvirkjanirnar við Búrfell og þar austur af er ekki vitað hve mikla orku er að fá á hverju jarðvarmasvæði fyrir sig heldur fullyrt og auglýst í síbylju frammi fyrir þjóðinni og heiminum að þarna verði um endurnýjanlega og hreina orku að ræða.

Íbúar í austasta hluta Reykjavíkur hafa nú fengið að vita hve tandurhreinar þessar virkjanir séu.  

Tveir sérfræðingar lýstu því í Morgunblaðsgrein að enda þótt ekki væri hægt að vita um endingu jarðvarmans fyrr en með árunum eftir að virkjað væri, væri samt hægt að halda orkunni endurnýjanlegri ef hún dalaði með því að minnka orkuvinnsluna nægilega.  

Einmitt það, já. Ef svona fer, verður þá orkan sem álverið á að fá minnkuð að sama skapi? Auðvitað ekki, það verður að standa við gerða samninga um þá landsölu sem er fólgin í því að tvö stórfyrirtæki hafi orku heils landshluta í gíslingu.

Og þá þarf að huga að því að fara lengra, í Kerlingafjöll og Landmannalaugar til að redda málum þegar þar að kemur, ef það verður þá ekki þegar búið að stúta þessum svæðum öllum burtséð frá öllum rammaætlunum sem menn hafa ekki látið tefja sig. 

Skammsýnið og fyrirhyggjuleysið er algert. Ábyrgðarleysið gagnvart komandi kynslóðum sömuleiðis.

Við ætlum að stúta þessu öllu hvort eð er eins og Flosi heitinn Ólafsson lýsti svo vel:

 

Seljum fossa og fjöll !

Föl er náttúran öll !

Og landið mitt taki tröll !  

Fagnar ákvörðun umhverfisráðuneytisins

Hættulegt að hugsa um jafntefli.

"Íslenska liðinu dugar jafntefli." "Þriggja marka tap getur dugað." "Hagstæð önnur úrslit geta dugað." 

Hugarfarið í ofangreindum þremur setningum getur verið varasamt ef það síast inn í undirmeðvitund íslenska landsliðsins í handbolta í leiknum við Norðmenn í dag.

Í tveimur leikjum liðsins kom í ljós hve stutt er á milli þess að vinna með einu marki eða gera jafntefli og það er alveg jafn lítill munur á því að gera jafntefli og tapa.

Íslenska liðið fór greinilega inn í síðustu leiki sína með því hugarfarið að vinna og sama hugarfar mun reynast þeim drýgst í leiknum við Norðmenn í dag.  

EM: Sama munstur og 2002?

Ísbirnir, hreindýr og rím.

Á hverju ári eru leyfðar hreindýraveiðar á norðausturhálendinu. Enginn hefur haft neitt við slíkt að athuga heldur kannski frekar rætt um álitamál við framkvæmd veiðanna. 

Þess vegna er ekki hægt að sjá að neitt annað eigi að gilda um ísbirni, sem eru þar að auki algerlega ósambærileg við hreindýr hvað varðar þá hættu sem svona rándýr skapa.

Í dag var ísbjörninn að sögn heimamanna svo nálægt fé og mannabyggð og barnaskóla og enginn búnaður fyrir hendi til að fanga hann.

Ég hef ekki heyrt spurt um það hvort hægt hefði verið að skjóta skoti með deyfilyfjum í dýrið.

Ísbjarnarstofninn er ekki í útrýmingarhættu og ekki sýnist mér að það hefði verið mannúðlegra að eyða miklu fé á þessum síðustu blankheitatímum til að fanga björninn og fara með hann í húsdýragarðinn í Reykjavík.

Læt síðan fylgja með limru sem ég gerði á sínum tíma og tileinkaði Birni Malmquist þegar hann var dugnaðar aðstoðamaður við gerð þáttanna "Aðeins ein jörð", þá kornungur.

K.N. var laginn á sínum tíma að lát íslensku og ensku ríma saman og ég nýtti mér það, þótt forsenda fyrir að rímið komi í ljós sé sú að vísan sé lesin upphátt. 

Þótt mér hann þá úrræðagóður og mikill reddari en limran er svona:

 

Víst ertu snjall og vís, Björn,  / 

og vin engan betri ég kýs, Björn.  / 

You solve my case   /

and save my face   /

so sweetly with grace   / 

and ease, Björn.  

Óðinn fimmtugur.

Nú er hálf öld síðan varðskipið Óðinn kom til landsins. Hann kom þegar nokkuð var liðið á fyrsta þorskastríðið og er eina skipið sem tók þátt í öllum þremur stríðunum.

Hann hefur líka aðra sérstöðu því um borð í honum var tekinn eina heimildarmyndin, sem tekin var um borð í varðskipi í þorskastríði.

Af þessum sökum skipar Óðinn sérstakan sess í mínum huga því í desember 1975 var ég ásamt tveimur öðrum sjónvarpsmönnum sendur í nokkura daga úthald um borð í skipinu á miðunum norðaustur af landinu og gerði um það heimildarþátt, sem hét "Á vígstöðvum þorskastríðsins" og var sýndur í sjónvarpinu skömmu síðar.

Erfiðasta myndskeiðið var ekki tekið þegar herskip gerði atlögu að Óðni heldur tekið í vélarrúmi skipsins þótt ótrúlegt megi virðast. Ástæðan var sú að vegna þess að vél skipsins var sex strokka var takturinn í gangi hennar 1-2-3-1-2-3-1-3 sem er sami taktur og sami hraði og í laginu La Dansa.

Þess vegna voru margar nærmyndir teknar af ventlaörmum og hverju því sem sló þennan takt í vélinni.

En þegar ég ætlaði að klippa þetta myndskeið kom í ljós að hraðinn á vélinni var ekki jafn, þegar skipið sigldi upp öldur hægði örlítið á vélinni og þegar hún sigldi niður í öldudal herti hún aðeins á sér.

Ég var heila vökunótt að basla við þetta þangað til ég var ánægður.

Toyota, tákn um gæðakröfur?

Í lok sjöunda áratugs síðustu aldar gerðu japanskir bílaframleiðendur langtímaáætlun um innrás á bandaríska bílamarkaðinn og aðra markaðii heimsins. 

Hún fólst í því að bjóða fyrst ódýrustu og minnstu bílana sem stóru bandarísku framleiðendurnir höfðu ekki áhuga á að framleiða, svo sem Honda Civic og Datsun, en þeir voru það litlir að nú myndu þeir teljast til smæstu bíla á markaðnum.

Bandarisku bílaframleiðendunum var nokk sama þótt fólk í litlum efnum og námsmenn keyptu þessa bíla en gleymdu tvennu:

1.  Japönsku bílarnir buðu upp á áður óþekkt gæði og biluðu nánast aldrei. Slík gæði höfðu síðast verið á             boðstólum í BNA um miðja öldina.  

2. Námsmennirnir, sem keyptu litlu ódýru bílana, urðu eldri og fjárráð þeirra jukust. Þeir héldu tryggð við japönsku bílana og Japanir buðu þeim smám saman stærri og dýrari bíla með sömu gæðum og fyrr. 

Tveimur áratugum eftir innrásina vöknuðu bandarísku risarnir við vondan draum þegar Lexus veitti sjálfum "Standard of the world", Cadillac, flengingu í gæðum og þægindum og Japanarnir höfðu brotist í gegn í öllum stærðarflokkum.

Síðustu 40 ár hefur gengi japanskra bíla byggst á gæðum, og Toyota og Mazda hafa lengst af verið efstir en aðrir japanskir framleiðendur alveg við hæla þeirra og hafa einstöku sinnum skotist upp fyrir.

Hér á landi hefur Toyota auglýst: "Toyota, tákn um gæði."

Þess vegna er þessi stóra innköllun að sönnu mikið áfall og atlaga að grundvelli velgengni japönskra bílaframleiðenda um allan heim. 

En ljóst er að viðbrögðunum, sem eru fordæmalaust að umfangi, að Toyota skynjar þá miklu hættu sem steðjar að og það er skýringin á hinum óhemju harkalegu viðbrögðum framleiðandans við ótíðindunum.

Hættan af fastri bensíngjöf er að vísu ekki mikil ef bílstjórinn er með á nótunum. Hann einfaldlega kúplar vélinni frá og hemlar og drepur síðan á vélinni ef bíllinn er beinskiptur eða hemlar og setur sjálfskiptinguna í hlutlausa stöðu ef bíllinn er sjálfskiptur og drepur síðan á vélinni. 

En hættan er mikil á því að fum komi á bílstjóra, einkum ef bíllinn er sjálfskiptur og á óheppilegum augnablikum getur slíkt valdið slysum af öllum stærðargráðum.  

Meðan á þessu stendur munu þessi skilaboð verða send út með lokun verksmiðjanna og rannsókninni: Til þess að Toyota haldi sessi sínum sem tákni um gæði verður það sýnt og sannað að gæðakröfurnar verða ofar öllu, sama á hverju gengur.

Við getum þess vegna átt von á því að heyra nýtt slagorð: Toyota, tákn um ítrustu gæðakröfur."  

Toyota tekur átta tegundir úr sölu

Askja og tunglið 67-69. Gjástykki og mars næst.

Íslendingum fannst mikið til þess koma þegar Guðmundur Jónasson fór með  Sigurð Þórarinsson jarðfræðing og væntanlega tunglfara inn í Öskju 1967 til æfingaferðar vegna væntanlegrar tunglferðar. 

Við vorum réttilega stoltir af því að á Íslandi væri að finna þann stað sem best hentaði fyrir þessa merkilegu menn sem rituðu nöfn sín síðar gullnu letri í heimssöguna.

Síðan þetta gerðist munu vonandi fáir Íslendingar láta sér detta í hug að reisa ígildi Hellisheiðarvirkjunar í Öskju, staðar sem erlendir ferðamenn koma til í því skyni að upplifa þær aðstæður sem gerðu þennan stað að vettvangi frumherja í geimferðum. 

Þó er aldrei að vita miðað við það hvað er í ráði á öðrum stað sem tekur jafnvel Öskju fram en á nú að gera að virkjanasvæði. 

Myndir af þessu svæði eru hér á síðunni.  

Á eftir æfingaferð tunglfaranna í Öskju fylgdu tunglferðir en eðlilegt næsta skref er reikistjarnan mars, sem bíður þess að verða fyrsta reikistjarnan í sólkerfinu sem maðurinn fer til.

Fyrir áratug voru forsíðumynd og aðalgrein tímaritsins Time helguð ferðum til mars.

Meðal annars var rætt við helsta frumkvöðul alþjóðasamtaka áhugafólks og vísindamanna um marsferðir og hugsanlega búsetu manna þar. 

Þessi maður, Bob Zubrin, kom til Íslands árið 2000 og flaug ég með hann yfir Kverkfjöll, Öskju og norður í Mývatnssveit í leit hans og samtaka hans að æfingasvæði fyrir marsfara framtíðarinnar.

 

Þremur árum síðar kom heil sendinefnd á vegum samtakanna til landsins og valdi sér æfingasvæði í Gjástykki. 

Ég fylgdist með þeim í þessari ferð og tók við þau sjónvarpsviðtal.

Þetta var allt hámenntað fólk sem vissi hvað það var að gera og eftir hverju það sæktist.  

 

Þótt þeir sem koma í Öskju hrífist af því að upplifa hina hráu sköpun sem þar hefur átt sér stað tekur Gjástykki Öskju þó fram.

Það er vegna þess að engar myndir eða samtímavitnisburðir eru um atburðina í Öskju 1875.

En í Gjástykki er hægt að upplifa þessa sköpun á einstæðan hátt, sem enginn annar staður á Íslandi eða í heiminum getur keppt við, ekki einu sinni svonefnd "Brú á milli heimsálfa" sem nú er ferðamannastaður á Reykjanesi.

Undir þeirri brú sjást engin merki um þá sköpun Íslands sem sést í gjám í Gjástykki, sem hægt er að ganga ofan í með Ameríku sem vestari gjábarm og Evrópu sem hinn eystri, og koma þar að þar sem nýtt land sprautaðist upp úr gjánni og ýmist breiddi úr sér eða féll ofan í og kom upp aftur. 

Ljósmyndir og kvikmyndir voru teknar af þessu fyrir aldarfjórðungi og með aðstoð þeirra hægt að upplifa þarna rek meginlandanna hvors frá öðru og sköpun nýs lands.

Þegar þetta tvennt, "sköpun jarðarinnar" og "ferðir til mars" eru lögð saman er ljóst að þetta svæði tekur sjálfri Öskju fram.

En nú fara virkjanamenn þarna fram af alefli og gefa lítið fyrir þau spjöll sem þeir muni valda á þessu landi og heiðri þjóðarinnar, heldur mun fjárhagslegur ávinningur af þessu verða miklu minni en sá ávinningur sem hægt er að fá með því að nýta svæðið ósnortið sem eina af allra merkilegust náttúruperlum landsins.  

Menn fara kannski að verða leiðir á því hve oft ég hef fjallað um þetta hér á blogginu og geta þá bara sleppt því að lesa það.

En samt virðist ríkja óskapleg fáfræði um þetta málefni. Halldór Blöndal orðaði það vel í blaðagrein með þessum orðum: "Og nú vilja menn friða Gjástykki. Hvers vegna skilur enginn."  

NASA viðurkennir ósigur

Ekki ný notkun þessa orðs.

Orðin landráð og landráðamaður hafa áður verið notuð í hita leiks í íslenskum þjóðmálum. 

Á fyrsta áratug lýðveldisins notuðu menn þetta orð á báða bóga í heitum deilum um andstæðinga sína.

Heitustu kommarnir sögðu að andstæðingarnir væru Bandaríkjaleppar sem vildu fórna sjálfstæði landsins og selja það í hendur hinu alþjóðlega auðvaldi og væru samkvæmt þessu landráðamenn.

Á móti var sagt um kommana að þeir væru Rússadindlar sem vildu gefa Rússum færi á að hernema landisð og reka með því rýting í bak vestrænna lýðræðisþjóða í varnarmálum. Þar af leiðandi væru þeir landráðamenn.

Doktor Sigurbjörn Einarsson var kallaður "smurður Moskvuagent" og á móti voru notuð mikil stóryrði um Bjarna Benediktsson, sem kallaður var öllum illum nöfnum. Jónas frá Hriflu fékk óblíða meðferð með stóryrðum þegar hann vildi gera samning við Bandaríkjamenn um þrjár herstöðvar gegn fríverslun við Bandaríkin.

Á þessum tíma voru þetta að mínum dómi lágkúruleg stóryrði á báða bóga enda voru það aðeins þjóðarsvik á borð við gerðir Quislings hins norska sem á þeim tíma flokkuðust undir landráð og gátu varðað allt að dauðadómi. 

Þá og alla tíð síðan hef ég talið fráleitt að helstu áhrifamenn þess tíma, Ólafur Thors, Bjarni Benediktsson, Eysteinn Jónsson, Emil Jónsson og Einar Olgeirsson hafi verið landráðamenn. 

Ég tel hollt að íhuga þetta núna og fara varlega í notkun eins ljóts orðs og orðið landráðamaður er.  

 

 

Nota á hugtakið landráð varlega

Svefnlyfjavandinn.

Það sem mér finnst merkilegast við nýjustu fréttina af málum Tiger Woods er lyfjanotkkun hans. 

Þar er sagt frá því sem ósköp eðlilegum hlut að hann noti svefnlyf að jafnaði til að geta sofið. "How typisk American!"

Svefnlyfið er samkvæmt þessari frásögn, sem kannski á ekki að taka of mikið mark á, svo sterkt, að hann sofnar meiddru eftir harðan árekstur !  

Fólk á besta aldri á ekki að þurfa að nota svefnlyf nema um veikindi sé að ræða. Ef fullfrískt fólk telur sig þurfa að nota svefnlyf að staðaldri er eitthvað bogið við hugarástand þess.

Nú er það augljóst að fólk, sem er undir miklu andlegu álagi eins og títt er um afreksfólk þarf að búa yfir hæfileikum til að geta róað sig niður án lyfja og þetta getur gengið misjafnlega. 

En þá er bara að takast á við það og hafa í huga, að í mörgum tilfellum er eina ráðið við því að geta ekki sofið, að vaka!  -  Það er, að fara þá bara fram úr og vinna að einhverju viðfangsefni þangað til eðlileg þreyta og syfja gerir það eðlilegt að sofna á ný.

Einstaka vökunætur held ég að skaði ekki nokkurn mann. Þegar nóttin er orðin albjört á Íslandi og heiðskírt bliðviðri hefur mér fundist mjög heillandi að vaka eina vornótt og njóta þessa dýrðarfyrirbrigðis sem land okkar býður upp á.

Næstu nótt á eftir verður svefninn vel þeginn, djúpur og endurnærandi.

Ég held að vandi svefnlyfjanna sé meiri en marga grunar því að notkun þeirra verður að ávana, sem erfitt er að losna við. Það verður að einskonar fíkniefni. 

Með því að nota svefnlyf ákveður viðkomandi að vera ófær til athafna þriðjung úr sólarhring.  

Þessi vandi sýnir að andlegri heilsurækt er ábótavant í nútíma þjóðfélagi. 

Hvernig Elin komst að ótryggð Tigers

Jafntefli slæmt? Nei. Frábær frammistaða.

Það hefði ekki verið nein skömm að því að tapa fyrir Króatíu í leiknum sem íslenska liðið leiddi lengst af á glæsilegan hátt því að þeir hafa undanfarin ár haft á að skipa einu af 2-3 bestu liðum heims.

Enginn er betri í íþróttum en mótherjarnir leyfa og jafnteflið er afar dýrmætt fyrir liðsanda íslenska liðsins, sem á heiður skilinn fyrir frábæra frammistöðu. 

Frábær fyrri hálfleikur.

Það segir sína sögu um frammistöðu íslenska handboltalandsliðsins í fyrri hálfleik á móti Króötum að þetta afburðagóða lið skuli ekki hafa skorað fleiri mörk en 12.

Það munar um minna en það þegar Ólafur Stefánsson nær sé á strik og sumt af því sem Aron Pálmarsson gerði var hreint augnayndi. 

Og nú er bara að sjá hvort hægt verður að halda þessum dampi áfram. 

 

P.S. Var að fá athugasemd um að vantaði stafina rs í föðurnafn Arons og er búinn að leiðrétta það hér með.  

Jafntefli gegn Króötum