Verður "öldin okkar" svona, - og enn verri ?

Ýmsar spár sem gerðar voru fyrir síðustu aldamót um það hvernig 21. öldin, "öldinn okkar", sem nú lifum, yrði, og margar þeirra voru svartsýnar á að aukinn friður og færri manndráp vegna styrjalda og átka yrðu einkenni aldarinnar.

Orsakirnar eru ekki aðeins vaxandi átök á milli iðkenda trúarbragða, heldur einnig sívaxandi breytingar á gróðurfari og náttúru vegna mengunar og loftslagsbreytinga af mannavöldum.

Eyðimerkurnar sækja á, skógar minnka og ofan á þetta bætist að auðlindir fara að þverra.

Á þessu ári hefur orðið breyting til hins verra og enda þótt Sýrland sé í forgrunni, einkum vegna dæmalauss flóttamannastraums þaðan til Evrópu, má ekki gleyma Suður-Súdan og öðrum löndum þar sem ástandið er enn verra.

Að skrifa á þennan hátt um þetta kann að sýnast sem svartsýnisraus, en þvert á móti er nauðsynlegt að benda á umfang og ástæður vandans til þess að efla mönnum hug og dug til að takast almennilega á við hann.

Yfir 250 þúsund dánir

Nóg er af orðunum, - komið að efndunum.

Mörg og merkileg orð falla nú á Hringborði norðursins og víða um heim um hin tröllauknu viðfangsefni, sem blasa við núlifandi kynslóðum jarðarinnar.

Svona hefur þetta gengið allt frá ráðstefnunni í Ríó fyrir aldarfjórðungi, en efndirnar hafa verið sáralitlar.

Á meðan hrannast viðfangsefnin og vandamálin upp og verða æ illleysanlegri eftir því sem árin líða.

Nóg er af orðunum, - komið að efndunum.

Á ferðalagi um breyttan heim

Ein mynd segir meira en þúsund orð.

Margar af meistaralegum myndum Ragnars Axelssonar í gegnum tíðina hafa sannað ofangreint spakmæli.

Enn bætir hann við í einstakt safn sitt af því fyrirbæri sem alþjóðleg ráðstefna fjallar um í Reykjavík.

Það er ekki alltaf sem forsætisráðherrar Frakka og Breta eru á ferðalagi hér á svipuðum tíma, og það sýnir mikilvægi málefnisins.

Því miður heyrast enn sungnar raddirnar um slæman "umhverfisiðnað" sem velti sér upp úr tilbúnum og röngum kenningum.

Svo langt var gengið í fyrra að fullyrða að loftslag færi nú hratt kólnandi á jörðinni.

Sannast þar enn hvað stórir stundarhagsmunir og hagsmunir fjársterkra valdaafla geta ráðið miklu hjá fjölda fólks.  

Magnaðar myndir RAX frá Grænlandi

Þegar trúarbrögð snúast upp í andhverfu sína.

Glöggir menn spáðu því fyrir síðustu aldamót að 21. öldin yrði öld aukinnar hörku í samskiptum trúarhópa og trúarbragða og að ákafir fylgjendur þeirra myndu verða meðal þeirra sem standa myndu að mestum ófriði og illindum á öldinni.

Flestum held ég að hafi þótt ólíklegt að þetta færi svona, því að það yrði afturhvarf til þeirra alda mannkynssögunnar þar sem böl trúarbragðastyrjalda varð mest.

Enda auðvelt að benda á meginatriði flestra helstu trúarbragða heims varðandi kærleika, friðsemd, frelsi, fögnuð, farsæld og umburðarlyndi. Í kristninni er Fjallræða Krists gott dæmi um þetta.  

En þvi miður er það svo að inni í trúarsetningum flestra trúarbragða má finna einstakar setningar og orð sem stangast á við nútíma hugsun um mannréttindi, frelsi og frið.

Á tímum rannsóknarréttar, galdrabrenna og ofstækis fyrr á tíð, voru kristnir menn komnir ansi langt frá kenningum Krists, en síðan þá hefur þetta snúist til betri vegar.

Hins vegar finnast enn bæði sértrúarsöfnuðir og einstakir áhrifamenn í röðum kristinna sem boða mjög heiftúgar kenningar, sem þeir byggja á ofstopafullum skilningi sínum á einstökum setningum úr Biblíunni.

Í stað þess að háleitt takmark sé fólgið í boðun Krists, "farið og gerið allar þjóðir að lærisveinum", virðast sumir geta lagt þann skilning í þessi orð, að þau feli í sér afdráttarlega skipun um að beita ofbeldi í þessum efnum ef annað dugar ekki.

Trúarsetningin úr Kóraninum um "heilagt stríð", Jíhad, byggist á svipuðum skilningi varðandi það að hvaða tegund ofbeldis og manndrápa sé Allah þóknanlegt, ef því er beitt við útbreiðslu múslimskrar trúar eða í vörn fyrir stöðu hennar.

Og því miður er fylgi við þessa ofbeldisfullu túlkun enn alltof algeng eins og Íslamska ríkið í Miðausturlöndum ber glöggt vitni um.

Yfirgnæfandi meirihluti iðkenda og játenda trúarbragða er friðsamt og góðgjarnt fólk, en það er því miður þögull meirihluti.

Þetta er dapurlegt, því að ef vaxandi ófriður og ofbeldi hljótast af ofbeldisfullri túlkun trúarbragða, hafa þau snúist upp í andhverfu sína.   

Vildi hætta í trúarsöfnuðinum

Hraðar breytingar, meðal annars vegna léttingar jökulsins?

Um síðustu aldamót spáðu íslenskir jarðfræðingar því að eldvirkni myndi aukast mjög undir Vatnajökli og nágrenni hans ef hann léttist hratt vegna hlýnunar loftslags.

Þeir byggja þessar spár meðal annars á því, að áætlað er að þegar stóri ísaldarjökullinn hvarf að mestu fyrir 11 þúsund árum, varð eldvirkni á svæðinu norðan jökulsins 30 sinnum meiri en vitað er um að hún hafi verið á undan og eftir.  

Spáin hefur gengið eftir. Eldgos hafa orðið undir jöklinum eða við jaðar hans árin 1996, 1998, 2004, 2011 og 2014, alls fimm á 19 árum.

Auk þess virðist virkni vera að aukast í Skaftárkötlum og annar þeirra að stækka.

Ég man hvað Skaftárhlaupið 1970 þótti fréttnæmt og flaug Rúnar Gunnarsson, kvikmyndatökumaður Sjónvarpsins sérstaklega austur til að taka myndir af því úr lofti og af jörðu.

Síðan hafa hlaupin komið jafnt og þétt. Hlaupið 1995 var sérlega stórt og hlaupið nú næstum tvöfalt stærra.

Engin leið er að segja til um það hvort breytingarnar við Eystri Skaftárketil eru í samræmi við spár jarðfræðinga um aukna eldvirkni.

Ekki hefur orðið eldgos í kötlunum, sem fært hefur verið til bókar, en hver veit nema að þarna sé konin undir litla systir Grímsvatna.

En meðgöngutíminn fyrir fæðingu eldfjalls gæti orðið allt frá nokkrum árum upp í hundruð þúsunda ára.

Myndin að ofan er tekin í árlegum vorleiðangri Jöklarannsóknarfélagsins á Bárðarbungu 2009, en í hverjum leiðangri er hugað að Skaftárkötlum sem liggja á milli höfuðeldstöðvanna Grímsvatna og Bárðarbungu.

Horft er til norðvesturs yfir Vonarskarð í átt til Tungnafellsjökuls.   

Ketillinn hefur stækkað

Leikur að tölum.

Grænlandsjökull er í kringum 200 sinnum stærri að flatarmáli en Vatnajökull. Eftir að hafa farið þvert yfir Grænlandsjökul 1999 gerði ég það að gamni mínu að kalla Vatnajökul "skaflinn".

Að bera saman Vatnajökul og Grænlandsjökul er álíka og að bera saman Vatnajökul og Eyjafjallajökul.

Það breytir því ekki að vegna einstæðs samspils elds og íss er Vatnajökull að mínum dómi miklu merkilegri en Grænlandsjökull.

Og Vatnajökull er nógu stór til þess að búa til eigið veðurkerfi, bæði yfir sjálfum sér og í kringum sig.

Og það er út af fyrir sig sláandi um þær stærðir, sem gilda um Grænlandsjökul og þróun hans, að yfirfæra þær á jafn stórt og merkilegt jökulhvel og Vatnajökull er, einkum vegna þess að við Íslendingar þekkjum okkar stóra jökul nokkuð vel.

En það getur verið villandi að segja "ef Vatnajökull bráðnaði jafn hratt" og Grænlandsjökull.

Stærðarmunurinn er svo gríðarlegur að réttara væri að nota hlutfallstölur og gæta verður varúðar að veifa beinum magntölum.

Tregðan, sem ríkir varðandi mörg hundruð metra þykkan ís, er svo mikil, að vitanlega væri óhugsandi að Vatnajökull gæti horfið á tíu árum.

Vatnajökull hyrfi á tíu árum

Mikill meirihluti vill aðgerðir í loftslagsmálum.

Nýgerð skoðanakönnun sem gerð var um afstöðu fólks til aðgerða Íslendinga til að draga úr útblæstri gróðurhúsalofttegunda leiðir í ljós mikinn meirihluta sem hlynntur er því, og er meirihlutafylgi fyrir því í stuðningsmönnum allra stjórnmálaflokkanna, mismikill að vísu.

Nánar tiltekið eru 2/3 hlynntir aðgerðum.

Þetta eru uppörvandi tíðindi, svo framarlega sem stjórnmálamenn, fyrirtæki, stofnanir og almenningur lætur gerðir fylgja orðum tekur þátt í aðgerðum.

Virkja fyrirtæki í loftslagsmálum

Mistök og furðuleg fyrirbæri.

´"Þingmönnum verða oft á mistök" segir Karl Garðarsson og eru ekki einir um það. Margt undarlegt kemur upp við setningu laga og reglugerða og það er eins og að sumt sé aldrei hægt að lagfæra.

Í fyrstu lögum og reglum um bíla 1914 var ákvæði um að skylt væri að hafa búnað til þess að hægt væri að aka bílnum aftur á bak.

Einhvern tíma á 101 árs gamalli vegferð datt þetta ákvæði út og ég hef tvisvar átt bíltíkur með bilaðan bakkgír, sem flugu í gegnum skoðun.

Á skoðunarstöðvum er unnið likt og á færibandi og bilarnir því aðeins færðir áfram.

Kannski var hin furðulega breyting á hinni nauðsynlegu skyldu um bakkgír gerð til að þjóna skoðunarstöðvunum?  Hver veit?

Eða þá hitt, að það er eins og það sé margfalt erfiðara að leiðrétta lög og reglur en að setja þær.

Nú er ég kominn á þann aldur að þurfa að endurnýja ökusktírteini á tveggja ára fresti og hef alveg frá fertugu verið skyldur til að fara í yfirgripsmikla og dýra fluglæknisskoðun tvisvar á ári til að viðhalda atvinnuflugmannsréttindum.

Til að endurnýja ökuskírteinið þarf að koma með nýja ljósmynd á tveggja ára fresti. Svona rétt eins og að maður breytist svona ofurhratt að maður verði óþekkjanlegur.

Ég hefði haldið að það nægði að starfsmaðurinn sem afgreiðir skírteinið liti á myndina í því og dæmdi um það hvort myndin í því væri allt í einu orðin svo ólík skírteiniseigandanum að það þyrfti nýja mynd.

Nei, það þarf nýja mynd.

Ég get framvísað nokkurra mánaða gömlu fluglæknisvottorði við hverja endurnýjum ökuskírteinis eða sótt um bæði skírteinin samtímis til hægræðingar.

Eða, að fallast á að ökuskirteinið skuli endurnýjast eigi síðar en tveimur árum eftir gildistöku fluglæknisvottorðsins.  

En hið kröfuharða og ítarlega fluglæknisvottorð nægir ekki. Margfalt einfaldara heimilislæknisvottorð skal það vera frekar en ítarleg skoðun sem veitir atvinnuflugmannsréttindi.

Ég ók um 50 kílómetra til þess að sækja um endurnýjun ökuskírteinis nú á dögunum.

Ekki rímar það við allt hagræðingartalið og bætta og betri þjónustu.  

 

„Þingmönnum verða oft á mistök“

Mótsagnir í kjaramálum.

Það úir og grúir af mótsögnum í kjaramálunum. Almenna verkalýðshreyfingin leggur áherslu á að rétta hlut þeirra lægst launuðu og jafna kjörin, en ef fram nást kaupmáttaraukning og hagvöxtur, jafnvel þensla, eru lágmarkslaunin einungis það sem felst í orðinu, "lágmarks"laun, og launaskrið getur valdið því að eftir sem áður hækki launin svo mikið hjá svo mörgum að jöfnun launa hefur mistekist að miklu leyti.

Ef síðan verkalýðshreyfingin ætlar að keyra mjög hart áfram aðgerðir "til að jafna okkar hlut" eins og að er orðað, verður afleiðingin einungis verðbólga sem veldur því að kaupmátturinn eykst sáralítið og allt er komið á fulla ferð.

Þá munu opinberir starfsmenn, sem ekki njóta launaskriðs, krefjast þess að farið verði "að beita dálítið grimmum aðgerðum til þess að jafna okkar hlut", eins og þeir gætu orðað það.

Ný, óvænt og alvarleg staða

Tíminn, sem liðinn er, skiptir ekki máli.

Stundum heyrast þær mótbárur við því að fara ofan í saumana á gömlum atburðum þar sem gengið hefur verið á rétt fólks, að of það sé orðið of seint að gera neitt, til dæmis þegar svo er komið að þeir sem misgert var við, séu látnir.

Þetta eru haldlítil rök. Þótt stúlkurnar og konurnar, sem misgert var við á stríðsárunum með ofsóknum og mannréttindabrotum, og greint er frá í heimildamyndinni "Stúlkurnar á Kleppjárnsreykjum, séu látnar, mega lifandi börn þeirra, barnabörn og aðrir nánir vandamenn búa við það að aldrei hafi verið beðist afsökunar á meðferðinni á þessum stúlkum, né farið fram rannsókn á því sem gerðist.

Sem dæmi um það að tíminn skipti ekki máli má nefna, að þess er til dæmis krafist nú, að Tyrkir biðjist afsökunar á þjóðarmorði þeirra á Armenum í Fyrri heimsstyrjöldinni, öld eftir að þau voru framin.

Þingvellir eru helgidómur í augum þjóðarinnar vegna þeirra merku athafna sem þar fóru fram, svo sem stofnun Alþingis og kristnitakan árið 1000.

En þar voru líka framdir svívirðilegir glæpir, sem varpa skugga á þessa helgi staðarins.

Má nefna drekkingu kvenna í Drekkingarhyl sem dæmi um það.

Það er full ástæða til þess að halda sérstaka athöfn þar til þess að afmá þann blett á starfi þingsins, sem þessar aftökur og fleira settu á helgi staðarins.    

„Svartur blettur í sögunni“