Enn ekki komið lengra, - eftir 19 ár.

Við myndun Viðeyjarstjórnarinnar, 1991, þegar þeir Davíð og Jón Baldvin settust út í eyna sem afar sterkir formenn sinna flokka og voru snöggir að því að ná samkomulagi um stjórnarsáttmála, reyndist aðeins eitt atriði erfitt, - sú krafa krata að auðlindir lands og hafs yrðu sameign þjóðarinar. 

Þótt það tækist að setja þetta inn í stefnuskrána varð þetta að sífelldu bitbeini og er það enn í dag. 

Nú virðist jafnvel enn erfiðara að koma þessu í framkvæmd, enda er ásókn erlends auðmagns í auðlindir okkar sífelld og vaxandi og viðnámsþróttur okkar jafnframt minnkandi. 

Þegar samið er um það að eitt stórfyrirtæki fái alla orku heils landshluta á silfurfati í formi sölusamnings sem útilokar alla aðra eins og gerðist með Kárahnjúkavirkjun og stefnt er að með álveri á Húsavík, er orkuauðlindin í raun afhent hinum erlenda aðila og það á spottprís til þess að efna loforðið í betlibæklingi íslenskra stjórnvalda þar sem lofað var "lægsta orkuverði og sveigjanlegu mati á umhverfisáhrifum." 

Nú er búið að afhenda útlendingum HS orku og í raun alla þá orku á Suðvesturlandi sem finnanleg verður með því að selja þeim orkufyrirtækið beint og blygðunarlaust. 

Nú er bara að bíða og sjá hve mikið verður látið í viðbót til útlendinga á 200 ára afmælisári Jóns forseta. 

Orð eru til alls fyrst, segir máltækið, og það má alveg hlusta eftir því hverjir halda uppi merkjum eignarhalds Íslendinga á auðlindum sínum og hverjir þegja um það þunnu hljóði. 

En orðin nægja ekki, - verkin verða að tala. 

Auðlindir verði almannaeign

Rússnesk orkunýtingarrúlletta.

Stefnan sem fylgt hefur verið í orkuveitumálum Reykvíkinga hefur verið glæfraleg um áraraðir, ekki aðeins í fjármálum heldur jafnvel enn frekar í nýtingu orkunnar.

Svo langt hafði þetta gengið fyrir áratug að Jóhannes Zoega, fyrrverandi hitaveitustjóri, sá sig tilknúinn að skrifa grein þar sem hann varaði við þeirri ábyrgðarlausu orkunýtingarrúllettu, sem væri í gangi.

Lítið var á hann hlustað þótt hann vissi vel hvað hann var að segja. Það hafði nefnilega munað sáralitlu að höfuðborgarsvæðið yrði fyrir barðinu á skorti á heitu vatni vegna þess að dælt hafði verið hraðar upp úr nýtingarsvæðunum en þau þoldu til lengdar. 

Nesjavallavirkjun bjargaði þessu í horn á síðustu stundu, en þar var samt bara bætt í orkunýtingarfíknina þannig að þegar farið var að framleiða rafmagn til að selja á spottprís fyrir stóriðjuna, munaði aftur litlu að það bitnaði á heitavatnsframleiðslunni. 

Þurfti að leggja í mikla fjárfestingu til þess að bjarga því klúðri, sem blasti við af sömu ofnýtingarorsökum og því fyrra. 

Í annað sinn var hægt að bjarga í horn með Hellisheiðarvirkjun, en enn og aftur er sótt í það að pumpa meira upp úr jörðinni en svæðið afkastar til lengdar. Raunar er jafnvel enn verra ástand hjá HS orku á Reykjanesi. 

Græðgi, skammsýni, ofríki gagnvart komandi kynslóðum og ábyrgðarleysi hafa einkennt stefnu orkuveitnanna á Reykjanesskaganum og í orkunýtingarmálum landsins almennt. 

Þetta er ekki síður efni í viðamikla rannsókn en unnin var vegna hrunsins en það er eins og enginn fjölmiðill hafi áhuga á eða burði til að takast á hendur þetta mesta nauðsynjamál samtímans. 

Nú er þörf á róttækri breytingu, ekki aðeins í fjármálum og ekki aðeins á orkunýtingarstefnunni, heldur líka á sölu orkunnar og vali á kaupendnum hennar. 

Ný stjórn OR innleiði nýja stefnu

Og meiri hluti unglingavandamála foreldravandamál ?

Fróðlegt væri að vita eftir að það hefði verið rannsakað hvort það sé staðreynd, sem mig grunar, að meirihluti svonefndra unglingavandamála séu í raun foreldravandamál.

Þegar rætt er við þá sem fást við hin svonefndu unglingavandamál ber þeim yfirleitt saman um að áberandi sé að unglingarnir, sem eru til vandræða, séu frá lausungarheimilum, þar sem skort hefur aga og foreldrarnnir oft óreglufólk eða fólk, sem hefur ekki talið sig mega vera að því að eyða tíma í að ala upp börn sín. 

Sem dæmi má nefna að núna síðast, þegar 15 þúsund manns steðjuðu til Akureyrar og var það allt skrifað á Bíladagana þar, var í raun mikill minnihluti þessa fólks sem tengdist bíladögunum. 

Mikill meirihluti voru þúsundir fólks, mest ungmenni, sem finna út hvar mesta fjörið verður um hverja helgi og fer þangað til að sletta úr klaufunum og mála viðkomandi bæ rauðan. 

Um síðustu helgi sýndist þessu liði Akureyri verða staðurinn og þess vegna fór allur þessi fjöldi þangað. 

Mér var sagt að með ólíkindum væri hve stór hluti ungmennanna væri undir átján ára aldri og virtist geta gert nánanst hvað sem væri án þess að hafa minnstu áhyggjur af foreldrum sínum. 

Í mörgun tilfellun kemur í ljós þegar hafa þarf samband við foreldrana, að þeir eru sjálfir í "skyldudjammi" sínu sem byggist á því að "fara út á lífið" á föstudagskvöldi, detta í það og halda áfram "gleðinni" alla helgina. 

Eða þá að foreldrarnir eru svo uppteknir við að sinna aðkallandi samkvæmislífi eða lífsgæðakapphlaupinu að unglingarnir eru látnir lönd og leið. 

Í laginu Reykjavíkurljóð orða ég þetta svona: "Pabbi og mamma púla og djamma." 

Mér dettur ekki í hug að setja þetta á blað og halda því fram að ég hafi verið fyrirmyndar uppalandi sjálfur. Þegar ég lít til baka sé ég að það var ekki góður grunnur fyrir uppeldið, jafnvel þótt ég væri stakur reglumaður, að vinna flestar helgar við það að vera á fréttavöktum eða íþróttafréttavöktum jafnframt því að skemmta á skemmtunum út um allar koppagrundir. 

Ég þakka það konu minni og börnum mínum hve mikill gæfumaður ég hef verið varðandi þessi mál. 

Meirihluti ofbeldismála heimilisofbeldi

Margþætt mál.

Forsaga verðtryggingarinnar er löng. Með svonefndum Ólafslögum 1979 var bundinn endir á eitt mesta ranglæti og eignatilfærslu (þjófnað) sem viðgengist hafði í sögu landsins.

Hún fólst í því að óviðráðanleg heimatilbúin verðbólga eyddi sparifé landsmanna og færði lántakendum hundruð milljarða á núvirði á silfurfati. 

Lánastofnanir og sparifjáreigendur tóku alla áhættuna af verðbólgusveiflunum en lántakendur nær enga. 

1983 varð svipað hrun og 2008 að því leyti að hér komst verðbólga upp í 130%. Harkalegar en nauðsynlegar aðgerðir vegna þess bitnuðu þá á afmörkuðum hópi ungs fólks (Sigtúnshópurinn) sem var að koma sér upp húsnæði og sat eftir með sárt ennið. 

Með verðtryggingunni er búið til nýtt óréttlæti sem felst í því að nú er dæminu snúið við frá því sem var fyrir daga hennar. 

Fyrir daga hennar tóku lánveitendur og sparifjáreigendur alla áhættuna en lántakendur enga. 

Með verðtryggingunni tóku hins vegar lántakendur alla áhættuna en lánveitendur enga. 

Það er alveg eins óréttlátt og hið fyrra ástand. 

Aðstæður lántakenda í gróðærisbólunni er eins mismunandi og lántakendur eru margir. 

Tugþúsundir fólks átti engan þátt í eða gátu ekki tekið þátt í dansinum um hinn ímyndaða gullkálf. 

Aðrar tugþúsundir tóku ekki meiri lán en svo að í eðlilegu ástandi hefðu þau verið tekin af fullri ábyrgð og ekki til að standa undir neinu bruðli. 

Það er ekki réttlátt að þessir tveir hópar taki á sig allan skellinn af hruninu. 

Hitt er líka augljóst að tugþúsundir fólks skellti skollaeyrum við því sem var morgunljóst, að hér var haldið uppi þenslu og 30-40% of háu gengi sem útilokað var að gæti staðist til langframa, og tók lán til að standa undir allt of stórum fjárfestingum og bruðli með áhættu, sem var allt of mikil. 

Og ein staðreynd, sem stingur í augu, er sú að skuldir heimilanna fjórfölduðust í stað þess að minnka eins og eðilegt hefði verið þegar vel árar. 

Það er ekki hægt að segja að minnihluti þjóðarinnar hafi staðið að þessari lánasprengingu og meirihlutinn beri enga ábyrgð á því. Þessi tala, fjórföldun skulda, er einfaldlega allt of há til að slíkt geti staðist. 

Meirihluti þjóðarinnar kaus þá stjórnmálamenn sem stóðu að stærsta efnahags-fíkniefnapartíi Íslandssögunnar á kostnað komandi kynslóða.

Og meirihluti þjóðarinnar tók þátt í því. 

Það er óréttlátt að lántakendur taki á sig allan skellinn af hruninu en lánveitendur sleppi. Það voru nefnilega lánveitendur og stjórnmálamennirnir sem stóðu á bak við þá og kyntu þetta bál,- sem hvöttu allan almenning til að taka þátt í þessu og þögguðu niður alla gagnrýni á þetta ástand græðgis og bruðls. 

Allir verða að líta í eigin barm og draga ekkert undan ef gera á upp þetta dæmi á eins sanngjarnan og skynsamlegan hátt og unnt er. 

Bruðlurum bjargað

Hin "hreina og ómengaða" orka.

Íslendingar berja sér á brjóst og auglýsa landið sem hið hreinasta og ómengaðasta sem finnist.

Samt er rekið upp ramakvein ef eitthvað á að gera til að tryggja það að svo sé. 

Það gengur hins vegar ekki upp að auglýsa vöruna sem einstaka en gera samt minni kröfur til hennar en annars staðar tíðkast. 

Fyrir fjórum árum stóðst loftið í Reykjavík ekki kröfur Kaliforníu um lykt í lofti 40 daga á ári vegna brennisteinsmengunar sem kemur frá virkjununum á Nesjavöllum og Hellisheiði. 

Nú er ástandið vafalaust mun verra eftir að útblásturinn hefur veirð stóraukinn. 

Við verðum að geta staðið undir öllum upphrópununum um hreinleika og sjálfbærni en það gerum við alls ekki á mörgum svæðum. 

Við viljum fá erlenda viðskiptavini á sviði ferðamennsku og orkunýtingar með því að auglýsa hluti en leyna því samt þegar þessar auglýsingar standast ekki. 

Eitt nýjasta dæmið er hugmyndin um svonefnda Helmingsvirkjun Jökulsár á Fjöllum, sem byggir á því að taka "helminginn" af vatni árinnar og fara með það í burtu í nýja virkjun. 

Á sama tíma ætla menn að auglýsa Dettifoss sem aflmesta foss Evrópu og fá ferðamenn til að kaupa það. Sömuleiðis að guma af hinum stórkostlega Vatnajökulsþjóðgarði, sem státar af þessari á, Jökulsá á Fjöllum, friðaðri. 

Menn segja að það fari saman að áin sé friðuð og að hún sé virkjuð. Þessi séríslenska hugsun er þess eðlis að þegar maður heldur þessu fram erlendis er maður talinn viðundur. 

Í Ameríku er þetta afgreitt svona: "You can´t have the cake and eat it too". Virkjanir og friðun fara einfaldlega ekki saman. Það er bráðum öld síðan menn héldu slíku fram í öðrum löndum. 

Sumar jarðvarmavirkjanirnar verða orðnar orkulausar eftir nokkra áratugi vegna þess að meiri orku er tappað af jarðvarmasvæðum þeirra en þau standa undir.  

Þetta er samt auglýst sem "sjálfbær notkun" og "endurnýjanleg orka." 

Í öllu uppleggi svonefndrar Rammaáætlunar miðast orkutölur við afköst virkjana, sem ekki er hægt í mörgum tilfellum að láta haldast óbreytt nema í nokkra áratugi og eftir það verður að "hvíla" svæðin í jafnlangan eða jafnvel tvöfalt lengri tíma. 

Þá þarf auðvitað að virkja einhvers staðar annars staðar á meðan til að bæta þetta upp en ekkert tillit er tekið til þess. Nei, komandi kynslóðir eiga að fá verkefnið og reikninginn. 

Lengra gengið en annars staðar

Orkar mjög tvímælis.

þegar ég var á ferð í Osló fyrir mörgum árum varð mér það á að leggja bílnum þannig að ég fékk síðar í hausinn bréf um að borga sekt.

Þá var ég kominn heim til Íslands en fór í banka og greiddi sektina. Mér hefði fundist það ósanngjarnt að norska bílaleigan borgaði þessa sekt og myndi sem eigandi bílaleigu hér líka finnast slíkt fyrirkomulag ósanngjarnt. 

Bílaleigur gætu þurft að greiða sektirnar

Mál í ólestri.

Skrifa mætti langan pistil um það hvernig þau mál sem snerta akstur utan vega eru í ólestri hér á landi.

Víða eru merkingar á kortum villandi og ósamræmi í þeim, þannig að slóðir, sem á gömlu herforingjaráðskortunum voru kallaðar "ridesti" eða reiðleiðir, eru nú inni á kortum sem svipaðar slóðir og til dæmis vegurinn upp í Kerlingarfjöll, sem er fær flestum bílum. 

Sumar þessara slóða, eins og á vestanverðum Kili eða upp með vesturbakka Hvítár undir Bláfelli eru algerlega ófærar jeppum. 

Málarekstur út af þessu er erfiður og menn kinoka sér við að fara út í hann. Viðurlög eru svo lítil að þau skipta engu máli. 

Er það öðruvísi en til dæmis í Bandaríkjunum þar sem lögð er 1000 dollara sekt, eða jafnvirði 130 þúsund króna, við því að kasta bjórdós eða eða sígarettu á víðavangi. 

Stór hluti torfæruhjóla er óskráður og innan eigenda þeirra er fjölmennur hópur sem telur sér ekki nægja að nota þá 23-32 þúsund kílómetra af vegum og vegaslóðum, sem fyrir hendi eru í landinu, heldur líka alla göngu- hesta- og kindaslóða. 

Ég þekki ekkert land í Evrópu eða Norður-Ameríku sem kemst í námunda við það "ferðafrelsi" sem fjölmargir vilja að ríki nær óskert hér á landi. 

Myndin sú arna er tekin við Folavatn austan Snæfells þegar tvöföld umhverfisspjöll voru í gangi þar í fyrravor, annars vegar að drekkja vatninu með hólmum sínum, grónum bökkum og um margt einstöku lífríki í sveiflukennd og jökullitað miðlunarlón og hins vegar umferð vestan við vatnið á þeim tíma sem landið var blautt að vorlagi.

Beðið um að tilkynna um utanvegaakstur

Tvö af tískuorðunum: "Að leysa úr" og "gegn".

 Ég hyggst af og til leggjast á sveif með Eiði Svanberg Guðnasyni í ábendingum og umræðum um notkun íslenskrar tungu. 

Eitt af viðfangsefnum verða þau orð, sem ég vil kalla tískuorð. 

 Íslenskan býr yfir mörgum góðum orðum til að lýsa flestu því sem til er. Sífellt koma þó upp eins konar tískuorð, sem ryðja burtu góðum og gegnum orðum af ýmsu tagi.

Ég heyrði eitt af þessum tískuorðum rétt áðan í útvarpi notað svona: "...til að leysa úr óvissu..."

Hingað til hefur orðið að "eyða" verið notað um þetta og hefði þá verið sagt: "...til að eyða óvissu..."

En þetta tískuorð þrengir sér sífellt víðar inn og þykir fínt, samanber hið margtuggða "...að leysa inn á línuna..." þegar handboltamaður hleypur úr stöðu sinni inn á línuna. 

Enn meira tískuorð er orðið "gegn". Hér áður fyrr glímdu menn, börðust, léku, spiluðu eða tefldu við mótherja. Einnig öttu menn kappi hverjir við aðra eða kepptu við hver annan.

En nú er þetta alveg að hverfa. Nú glíma menn gegn hinum og þessum eða berjast gegn þeim, og líklega fellur síðasta vígið, að tefla við einhvern, bráðlega og skákmenn tefla gegn hver öðrum. 

Tískuorðin lýsa fátæklegum orðaforða og eru sum hver beinlínis notuð ranglega og ég get ekki séð að það sé fallegra og betra að segja að einhver keppi gegn einhverjum heldur en að segja að einhver keppi við einhvern. 

 

Aftur um 40 ár. Mannslífum verður fórnað.

Ástandið, sem nú er að dynja á, færir öryggismál sjómanna og raunar landsmanna allra aftur fyrir 1970 þegar bandaríski herinn fékk fyrst stórar björgunarþyrlur af Sikorsky gerð til landsins.

Þá fyrst komst viðbúnaður í björgunarmálum hér á landi á viðunandi stig sem byggist á því að minnst þrjár björgunarþyrlur séu á landinu, en raunar er það of lítið ef tryggt á að vera að ætíð sé þyrla til taks. 

Sveit hersins varð því búin fimm þyrlum og til viðbótar við þær voru þyrlur landhelgisgæslunnar, fyrst ein og síðar tvær. 

Hvers vegna þarf svona margar þyrlur?  Ástæðan er sú að þyrlur eru miklu flóknari tæki en flugvélar og þurfa miklu viðameira og tímafrekara viðhald.

Þær eru því miklu lengur frá en flugvélar vegna viðhalds og skoðana. 

Þetta mál er grafalvarlegt því að nú er komin upp sú staða að það verður ekki spurning um hvort, heldur hvenær mannslífi eða mannslífum verður fórnað í sparnaðarskyni. 

Leitun hlýtur að vera að öðru eins ástandi á nokkru sviði og nú er að skapast í öryggismálum landsmanna.  Verður þjóðin tilbúin að horfast í augu við það sem þetta ástand kallar á að gerist? 

Björgunargetan ekki burðug í sumar

Nýr flugvöllur, Sauðárflugvöllur, kominn með starfsleyfi.

Í dag var gefið út starfsleyfi fyrir Sauðárflugvöll á Brúaröræfum. Flugvöllurinn er með fjórar flugbrautir, flughlað, upphitaðan íverustað í formi húsbíls, vindpoka, valtara og annað það sem krafist er fyrir flugvelli af þessari stærð, en lengd brauta og öryggissvæða þeirra er alls 3,7 kílómetrar og flugvöllurinn því á stærð við Reykjavíkurflugvöll.

Lengsta brautin er nothæf fyrir vélar á stærð við Fokker F50 vélar Flugfélags Íslands, sem getur komið sér vel í neyðartilfellum sem og næst lengsta brautin. 

Flugvöllurinn er eini viðurkenndi og skráði flugvöllurinn á hálendinu af þessari stærð og raunar eru aðeins tveir skráðir flugvellir hjá Flugmálastjórn á öllu landsvæðinu norðan Vatnajökuls og þessi sá eini sem nothæfur er fyrir allar flugvélar sem eru í innanlandsflugi, smáar sem stórar.

Vegna þess að völlurinn er í 660 metra hæð yfir sjó er hann ekki nothæfur að vetrarlagi og hef ég tekist þá skyldu á herðar að halda honum við svo að hann sé nothæður og standist allar kröfur og láta í té upplýsingar um ástand hans. 

Ég hef lent á vellinum frá síðustu mánaðamótum og brautir hans eru í mjög góðu ástandi. 

Þær eru allar ágætlega merktar en þó verður að yfirfara þessar merkingar og breyta þeim samkvæmt kröfum þar um og er það verk framundan. Vindpokinn er skemmdur og annar verður settur í hans stað um næstu helgi. 

Þegar því er lokið vonast ég til að geta haldið þarna opnunarathöfn.

Flugmálastjórn heldur úti upplýsingagjöf um flugvelli landsins, svo sem um það hvort þeir hafi verið valtaðir og yfirfarnir af ábyrgðarmönnum og stefni ég að því að hafa opnunarathöfnin í júlí og síðan árlega hér eftir þegar búið er að yfirfara völlinn eftir veturinn. 

Ef vel er að því staðið verður þessi völlur nothæfur meira en hálft árið, þótt hann sé uppi á miðju hálendinu. 

Undirbúningur að þessum áfanga í fluginu hefur staðið í sjö ár hefur alls þurft að leita eftir tíu mismunandi vottorðum og umsögnum til þess að öllum skilyrðum sé fullnægt. 

Á þessu tímabili hefur þetta mál komið til kasta, athugunar eða umsagnar eftirtalinna aðila:

Flugmálastjórnar, sveitarstjórnar, landeiganda, Landsvirkjunar, flugklúbbsins eystra, Umhverfisstofnunar, Landmælinga Íslands, Imgpregilo á meðan það fyrirtæki var með starfsemi við Kárahnjúka, Mýflugs, fulltrúa Flugfélags Íslands á Akureyri, lögreglunnar á Egilsstöðum og sýslumannsins. 

Fokker F50 gerði meira að segja aðflug að vellinum og sömuleiðis Boeing 757! 

Efast ég um að sambærileg fyrirbæri hafi fengið svo margbreytilega og ítarlega umfjöllun.

Með þessum pistli fylgja myndir af vellinum, meðal annars úr ferðalagi okkar Helgu í gær þegar við fórum landleiðina frá Akureyri til að huga að vellinum og búnaði á honum. 

Á leiðinni frá Möðrudal til vallarins, sem er rúmlega 60 kílómetra löng, er frábært útsýni á einum stað fyrir Fagradal og Herðubreið.