Sama vandamálið ár eftir ár. Græðgi og níska.

Ég flaug frá Akureyri inn yfir Sauðárflugvöll á Brúaröræfum fyrir þremur dögum til að kanna ástand vallarins.

Ég hef fylgst með gervitunglamyndum af norðausturhálendinu og veðurathugunum þar undanfarnar vikur.

Á efstu myndinni hér sést að land er marautt frá Svartárkoti og suður úr. Snjóalögin í vor voru fyrst og fremst norðar og austar.

Á næstu myndum er Sauðárflugvöllur fyrir þremur vikum með svo miklum jafnföllnum snjó, að "flugstöðin og jöklajeppinn sjást varla.

En ljóst er að enda þótt óvenju lítill snjór hafi verið á suðurhálendinu og lítill snjór á Kjalvegi og Sprengisandsleið, hefur verið mesti snjór sem ég man eftir í minnsta kosti 15 ár norðausturhálendinu.

Á 3ju mynd sést yfir leiðina í Grágæsadal með miklum sköflum og vatnsaga á leiðinni þangað fyrir aðeins þremur dögum.  

Snjórinn er þó mismikill. Gríðarmikill snjór er enn við Öskju en líkt og oft áður lítill frá hringveginum upp að Herðubreiðarlindum.

Annar staðar og austar var fyrir þremur dögum mestu skaflar sem ég hef séð þarna á þessum tíma árs og á milli þeirra mesti vatnsagi sem ég hef séð, en hann er til kominn vegna mikillar bráðnunar á hinum mikla snjó.

Kanna átti leiðina inn í Kverkfjöll fyrir nokkrum dögum, en í ljós kom að það var gersamlega ófært vegna djúpra polla og mikillar drullu.

En Sauðárflugvöllur brást ekki frekar en venjulega. Á gervitunglamyndum má sjá að hann hefur verið marauður í upp undir tvær vikur þótt þar væri mesti snjór í 15 ár fyrir mánuði.

En allt í kringum hann er kolófært vegna leysinga og ónvenju stórra skafla, sem enn eiga eftir að bráðna, eins og sést glögglega á myndinni, völlurinn auður í forgrunni en risaskaflar í bakgrunni.

Nú er sama vandamálið þarna og á hverju ári. Langmestu hluti leiðarinnar inn í Herðubreiðarlindir er orðinn færi, en á nokkrum stuttum köflum liggur slóðin niðri í lægðum sem eru fullar af vatni og krapi jafnvel í nokkrar vikur eftir að leiðin er að öðru leyti orðin færi.

Ég birti mynd af ljótum utanvegaakstri í fyrra á leiðinni inneftir þar sem einhverjir höfðu farið utan slóðar framhjá verstu leysingatjörnunum og hvatti þá til þess að á þessum tiltölulega mjög stuttu köflum yrði leiðin annað hvort lögð upp á nýtt eða gerður upphækkaður vegur.

Þrátt fyrir tekjuaukningu af ferðamönnum upp á tugi milljarða króna ár hvert og tal um að lengja ferðamannatímann, lagfæra fjölsóttustu staðina og dreifa ferðamönnum, gerist ekki neitt vegna þess að við tímum ekki að láta neitt fé í það, - viljum bara hirða aukinn gróða og láta ástand ferðamannasvæða versna með vaxandi hraða.  

Þessi kostulega blanda af græðgi, nísku og tvöfeldni okkar.

P.S. Vegna tæknilegra mistaka eru þrjár myndir hér fyrir neðan, þær sömu og eru ofar á síðunni.

Þó er

Sagðir hunsa lokanir á vegum

Söknuður vegna fráfalls ljúfs vinar.

Helgi Már Arthursson var einn af þessum samstarfsmönnum á langri starfsævi sem vekur hlýjar og góðar minningar og söknuð í senn.

Hann hafði svo jákvæða nærveru, vann starf sitt svo yfirvegaður og fumlaus og smitaði þannig út frá sér örvandi og þægilegum straumum sem gerðu samstarf við hann svo eftirsóknarvert.

Hann kunni frá ýmsu merkilegu að segja frá fyrstu árunum í starfi hans sem blaðamanns og hefði verið akkur í að hann hefði sett það á prent.

En nú er það um seinan og sumt af því merkilegasta sem hann sagði mér var sagt í trúnaði sem ég mun að sjálfsögðu ekki rjúfa.

Ég kveð hann með mikilli virðingu og þökk og flyt hans nánustu samúðarkveðjur.  

Andlát: Helgi Már Arthursson

Álverið "sökudólgurinn", alveg eins og á Bakka.

Enn hanga menn á álverinu í Helguvík í stað þess að læra af því sem gerðist varðandi álverið á Bakka. 

Reynt er að leita að "sökudólgi" eins og þegar sagt er að Svandís Svavarsdóttir sé hann, af því að virkjanir í Neðri-Þjórsá fóru í bið.

Og "sökin" er sú en að hafa tafið þetta fráleita álver, sem þarf alls 625 megavött þannig að virkjanir í Neðri-Þjórsá útvega ekki nema helming þeirrar orku.  

Reynt er að fela þessa staðreynd með því að tala um mun minna álver, sem Neðri-Þjórsá dugar samt ekki fyrir.

En fyrir liggja yfirlýsingar talsmanna bæði Alcoa og Norðuráls varðandi það að lágmarksstærð verði að vera 360 - 460 þúsund tonn ef þessi álver eigi að gefa nóga aðrsemi.

Og samt var það lokapunktur á meira en fjögurra klukkustunda afmælisráðstefnu ORÍS um daginn að við seldum orkuna langt undir kostnaðarverði.

Bæði orkumálastjóri og forstjóri Landsvirkjunar hafa lýst því yfir undanfarin ár að álverastefnan sé kolröng og um leið og Bakka var sleppt úr gíslingu fóru hjólin að snúast þar.

Af hverju vilja menn ekki læra af því?  

Allt gert í sátt við náttúru

Hvernig væri að hafa gluggana stærri?

Það er til marks um þær ógöngur sem grimm bílatíska er komin í að bílaframleiðandi þurfi að láta hanna sérstakan aðvörunarbúnað til að vinna upp á móti því að í flestum nútíma bílum hafa gluggarnir verið smækkaðir svo mikið og stólparnir á milli þeirra stækkaðir, að útsýnið er orðið jafnvel enn verra en það var á árunum 1935-1950 þegar svipuð bílatíska tröllreið útliti bíla.

Upp úr 1950 stækkuðu gluggarnir og framleiðendur auglýstu útýni í prósentum, til dæmis 95 prósent . 

Nú hlýtur að vera komið að því að gluggarnir geti ekki orðið minni og sérstaklega er bagalegt hvað það þykir  töff að hafa gluggalínuna háa og lítið útsýni nður til hliðanna á bílnum.

Hvernig væri að hafa gluggana stærri? 

Mazda sér við blindpunktinum

Þetta er ekkert fyndið.

Því miður er það svo að sumum finnst sumt fyndið sem er hvorki frumlegt né fyndið, heldur er þvert á móti dæmi um mikla hugmyndafátækt. 

Dæmi um það er þegar menn fá eitthvað sérstakt út úr því að fæla hesta eins og nú hefur gerst í tvígang.

Ég hef aldrei haft leyninúmer á símunum mínum og í gegnum tíðina hefur það stundum kostað vökunætur, þegar menn, sem finnst það alveg sérstaklega fyndið og frumlegt, hafa hringt í mig að næturlagi aftur og aftur til að tryggja að þetta fyndna og frumlega uppátæki eða hitt þó heldur virki fullkomlega.

Þegar afleiðingarnar eru svipaðaðar þeim og urðu við Kjóavelli í gær er það hins vegar eins langt frá því að vera fyndið og hugsast getur.  

Brunuðu með öskrum hjá hestunum

Sérkennilegt aðalatriði fréttar.

Fjórhjól geta verið það þung að fólk, sem veltir þeim og verður undir þeim getur slasast alvarlega. Slys á Skagaströnd er enn eitt dæmi um þetta og ástæða til að óska stúlku, sem varð fyrir því góðs bata eftir það.

Slysið var að því leyti öðruvísi en flest bílslys að stúlkan setti fótinn í jörðina þegar hún ók fjórhjólinu og hann festist í afturhjólinu. 

En það er sérkennilegt að gera eignarhald hjólsins að aðalatriði fréttarinar um þetta, þ. e.  að stúlkan hafi sjálf átt fjórhjólið, því að oftast eiga knapar hjóla þau sjálfir.

Mun sjaldgæfara er að fólk verði undir eða velti hjólum annarra.  

Fyrirsögnin og aðalatriði frásagna af slysum þætti til dæmis sérkennilegt ef sagt væri "féll af eigin hesti", eða "velti eigin bíl."

Ein af algengum afleiðingum þess að nota ekki bílbelti er sú, að ökumenn kastast út úr bílunum og verða undir þeim og stórslasast við það eða hljóta jafnvel bana.

Slíkar fréttir eru hörmulegar og nógu stórar og alvarlegar, að það er ekki aðalatriði þeirra hver á bílinn. Skrýtið fyndist mér að sjá slíka frétt þar sem aðalatriðið væri þetta: "Varð undir sínum eigin bíl."

Varð undir sínu eigin fjórhjóli

Hvaða tónlist fellur undir hugtakið "þjóðmenning" og hver ekki?

Menn lenda alltaf í vandræðum þegar á að fara að draga menningarstrauma í dilka og segja að sumir þeirra séu "þjóðmenning" og aðrir ekki.

Þegar ný myndlistarstefna fór sigurför um heiminn rétt fyrir stríð datt Jónas frá Hriflu í þann pytt að draga línur á milli listaverka undir áhrifa frá þessum straumum og eldri listaverka í nátúralistiskum stíl.

Notaði meira að segja opinbera fjármuni til þess að berjast gegn þeim.  

Þetta var háll ís. Í Þýskalandi var svipað í gangi en offorsið þó vitaskuld margfalt meira.

Þegar sagt er að tónlist íslenskra tónskálda hafi fallið undir lýsinguna "frumleg, íslensk "þjóðmenning" allt fram undir miðja síðustu öld, er það að mínu mati mikill misskilningur.

Íslensk tónskáld á þessum tíma voru undir miklum áhrifum, sem komu hingað að mestu frá Evrópu og oft frá Þýskalandi í gegnum Danmörku.

Ég tek stundum tóndæmi. Syng fyrstu átta takta þýska þjóðsöngsins en skipti síðan beint yfir í síðustu átta takta verðlaunalagsins "Yfir voru ættarlandi" og í ljós kemur að þetta er næstum því sama lagið, því að margir heyra jafnvel ekki þegar skipt er á milli laga !  

Og Íslendingar sungu lagið til dýrðar baráttu fyrir frelsi og lýðræði þegar lýðveldið var stofnað 1944 á sama tíma og herlið á Íslandi barðist við Þjóðverja!

Enginn neitar því að tónskáld blús-jass-kántrí- og rokkkynslóðarinnar eins og Magnús Eiríksson, Gunnar Þórðarson og fleiri hafi verið undir miklum áhrifum frá bandarískri afró-amerískri tónlist.

Mér dettur samt ekki augnablik í hug að halda öðru fram en að þessi tónlist falli undir íslenska þjóðmenningu þótt aðrir geri það ekki, og að margir hafi hneykslast ógurlega þegar tónlist af þessum toga var fyrst spiluð á Íslandi.  

„Líka til kleinur í Póllandi“

Hvernig myndi Sigríður í Brattholti bregðast við nú ?

Í landi, þar sem þegar er búið að reisa um þrjátíu stórar virkjanir og á teikniborðinu eru um 100 virkjanakostir, getur stundum verið erfitt fyrir marga að átta sig á því hvernig rétt sé að bregðast við hverri og einni.

Þá getur verið gott að hugsa til Sigríðar í Brattholti og íhuga, hvernig hún myndi bregðast við í hverju og einu tilfelli, væri hún uppi á okkar tíma, tæpum 100 síðar en hún var.

Virkjun Gullfoss upp úr 1920 hefði orðið hlutfallslega miklu stærra risastökk inn í stóriðnað og iðnvætt þjóðfélag en allar núverandi virkjanir til samans.

1920 bjó ríflega helmingur fólks í sveitum landsins í torfhúsum og helmingur landsmanna var enn án rafmagns.

Landið var í raun vegalaust. Því má því nærri geta hvað Gullfossvirkjun hefði haft mikil áhrif. Sigríður í Brattholti gat ekki bent á "eitthvað annað" í stað Gullfossvirkjunar. Hún gat ekki séð það fyrir að öld síðar skilaði ferðaþjónustan meiru í þjóðarbúið en nokkur annar atvinnuvegur.

Ef Gullfoss og Geysissvæðið væru virkjuð væri það nú kallað "orkunýting" og afraksturinn birtur í milljörðum króna. Bent væri á að Gullfossvirkjun hefði á sínum tíma verið forsenda þess að fá gott aðgengi að þessu svæði.

Um núverandi ástand á Gullfoss-Geysis-svæðinu er notað orðið "vernd" og orðin "orkunýting" og "vernd" eru viljandi gildishlaðin, hvort í sína áttina, af því að aðeins annar kosturinn, orkuvinnsla, er skilgreindur sem nýting sem gefi af sér fjárhagslegan ávinningi, en á móti er látið eins og fjárhagslegt gildi svæðisins ef það er verndað sé núll krónur úr því að það telst ekki "nýting".  

Þannig var útreikningurinn varðandi Kárahnjúkavirkjun og er enn gagnvart virkjanakostum.

Ekki er jafnræði með mismunandi kostum nema gildi orðanna, sem notuð eru, sé hið sama í báðum tilfellum.

Þessi heiti á gagnstæðum kostum ættu því að vera "orkunýting" og "verndarnýting" eða að segja að málið snúist um hvort eigi að virkja eða vernda.

Óska eftir tilnefningum til fjölmiðlaverðlauna

"Mey skal að morgni lofa."

"Mey skal að morgni lofa" segir máltækið, sem manni dettur kannski fyrst í hug við að frétta um viðbrögð útgerðarmanna við efndum loforða um niðurfellingu veiðigjalds.

Kannski mætti lengja máltækið og hafa það svona: "Mey skal að morgni lofa og ríkisstjórnir eftir kosningar."

Útgerðarmenn vonsviknir

Sá er vel að þessu kominn !

Það gleður mig mjög að fornvinur minn Gunnar Eyjólfsson fái löngu verðskuldaða viðurkenningu fyrir stórkostlegt ævistarf sitt og þá fyrirmynd, sem hann hefur verið öllum þeim, sem vilja reyna að lifa góðu og árangursríku lífi.

Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi að kynnast Gunnari á ferðum okkar á héraðsmót um allt land fyrir rúmlega hálfri öld og fá að njóta vináttu hans, hjálpsemi, hlýju og mikilla mannkosta.

Síðar ánægjan af að vinna með honum í leikhúsi og verða vitni að því, hvernig þessi mikli listamaður gat lyft sér upp um heilan klassa frá aðalæfingu til frumsýningar þar sem jafnt meðleikarar sem áhorfendur sátu sem þrumu lostnir yfir frammistöðu hans.

Lífsleikni Gunnars, úthald og það, hvernig honum hefur jafnvel vaxið ásmegin á sama tíma sem aðrir leggja hendur í skaut vegna aldurs hefur sett öllum takmark til að keppa að.

Ég sendi Gunnari og hans nánustu innilegar hamingjuóskir með viðurkenninguna, sem honum hefur hlotnast.

Gunnar Eyjólfsson heiðraður fyrir ævistarf