Mismunun enn í gangi.

Mismunun á sjúklingum eftir því hvort um geðrænan  sjúkdóm er að ræða eða "venjulegan" sjúkdóm viðgengst enn hér á landi. Hún kemur enn fram á mörgum sviðum þrátt fyrir fögur orð um annað.

Þess vegna er alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn svo mikilvægur. Mín litla reynsla af þessum sjúkdómum hefur fengið mig til að draga þá ályktun að það er ekkert meiri skömm að vera eða verða geðsjúkur en að veikjast af öðrum sjúkdómum.

Menn geta yfirleitt ekkert frekar gert að því að verða geðsjúkir en sjúkir af öðrum sjúkdómum.

Um mína litlu reynslu og fleira varðandi geðræna kvilla ætla ég að ræða í ávarpi, sem ég var fenginn til að flytja í Hörpunni klukkan 17:00 í dag.

Bílskúrssala hjá Geðhjálp

Öryrki = Sá sem yrkir ört.

Það er gott hjá Elínu Hirst að vekja máls á orðum, sem notuð eru um ýmis hugtök eins og "vasapeningar" og "öryrki".

Raunar eiga vasapeningar barna og gamalmenna það oftast sameiginlegt að vera skornir við nögl. En hvað gamla fólkið snertir, sem lagði á sínum tíma fyrir fé til að eiga til efri ára, er það oft ósanngjarnt hve lítið þetta er og höfuðið bitið af skömminni með því að líkja því við peninga, sem eru gjafafé til barna.

Kristján Hreinsson skáld hefur sýnt fram á að orðið öryrki geti einmitt þýtt það sem viðkomandi getur í stað þess að tákna það sem hann getur ekki. Öryrki getur nefnilega verið sá sem yrkir ört og mikið.

Orðanotkun er víða brengluð og hlutdræg. Þannig tíðkast það að stilla orðunum nýting og vernd upp sem andstæðum.

En verndarnýting Gullfoss sýnir glöggt hvað þetta er ósanngjarnt, því að verndaður fossinn skapar meiri auð en virkjaður.  

 

 

Vasapeningar barn síns tíma

Hvað um Álftanesveginn?

Nú liggur fyrir að meira en milljarð króna eigi að setja í nýjan Álftanesveg sem verður ekki með minni slysatíðni en núverandi vegur að mati sérfræðings á því sviði.

21 af 44 sambærilegum vegarköflum á höfuðborgarsvæðinu eru með meiri slysatíðni en Álftanesvegur samkvæmt tölum Vegagerðarinnar sjálfrar. Setja á meira en fimm sinnum meira fé í lagningu vegarins en nemur legugjöldum á sjúkrahúsum.

Umferð um veginn er helmingi minni en umferð um Skeiðarvog í Reykjavík og hefur ekki frést um vandræði við Skeiðarvog þótt byggðin liggi þéttar að götunni og tveir skólar sé rétt við hann.

Enginn önnur vegalögn á höfuðborgarsvæðinu mun valda líkt því eins miklum náttúruspjöllum og fyrirhugaður Álftanesvegur. Vel má tvöfalda núverandi Álftanesveg þar sem þess er mest þörf fyrir hluta af því fé sem ætlað er til þess að gera nýjan veg með hærri slysatíðni.

Forgangsröðunin varðandi nýjan Álftanesveg er augljóslega ekki aðeins röng varðandi útgjöld ríkisins til einstakra málaflokka, heldur líka varðandi önnur verkefni í vegagerð.

 

Niðurskurður tryggi Landspítalanum fé

Bakkafjörður, heimsókn til eftirminnilegs staðar.

Þegar Emil Björnsson þáverandi yfirmaður frétta- og fræðsludeildar Sjónvarpsins fól mér að gera nokkra þætti undir samheitinu "Heimsókn" ákvað ég að einn þeirra skyldi fjalla um eins ólíka byggð og Reykjavík og kostur væri.

Bakkafjörður varð fyrir valinu, lítið sjávarþorp hinum megin á landinu sem aldrei komst í fréttirnar vegna nálægðarinnar við stærra þorp, Vopnafjörð. Þátturinn hlaut heitið "Blíðudagur á Bakkafirði" og var það réttnefni.

Þegar við hófum myndatökur við höfnina var enga hreyfingu að sjá í þorpinu og hélst það svo frameftir degi. Eina sálan á ferli var gamall maður sem var að dunda við höfnina í þeim mestu rólegheitum sem ég hef séð, færa nokkra fiska til og frá í mestu makindum.

Þegar ég spurði hann hvert hans starf væri í plássinu svaraði hann: "Ég geri ekki neitt". Það var næstum því komið fram á varirnar á mér a spyrja: "Og er það mikið starf?" því að þetta var þó eini maðurinn sem við sáum á ferli fram eftir degi.

Maður heyrði útundan sér í Vopnafirði að Bakkfirðingar væru sérkennilegt fólk.

"Veistu af hverju Bakkfirðingar eiga enga kodda" var maður spurður, og svarið var auðvitað "nei".

"Það er vegna þess að þeir sofa á peningunum sínum" var svarið.

Samkomustaðurinn var hrörlegt hús við aðalgötuna. Þar vakti athygli að neðst á hliðinni sem sneri að götunni var byrðingurinn dálítið trosnaður og einn Vopnfirðingur kom með skýinguna.

"Þegar haldin eru böll síðsumars og í skammdeginu skreppa karlarnir út og míga utan í húsið á þessum stað. Nú er húsið orðið það trosnað þarna neðst að taumarnir renna stundum inn í húsið".

Já, heimsóknin til Bakkafjarðar varð eftirminnileg og auðvitað færðist smá hreyfing í lífið við höfnina þegar bátur kom þar inn síðdegis.

Þrautseigja einkennir bæjarbúa

Canon notaði Ísland í fyrra.

Erlend fyrirtæki hafa eitt af öðru uppgötvað landið okkar sem góðan vettvang til kynningar fyrir sig, eins og kynning Samsung á nýju snjallsjónvarpi ber vitni um.  

Ljósmyndarar á vegum Canon komu til Íslands í október í fyrra til að taka hér myndir, sem áttu að sýna getu nýrra ljósmyndavéla fyrirtækisins til þess að ná góðum myndum af óvenjulegu landslagi við erfið birtuskilyrði.

Ég var í samfloti með leiðangrinum til að vísa þeim á góð viðfangsefni á svæðinu frá Hvolsvelli austur að Jökulsárlóni.

Ekki veit ég hver afdrif þessa verkefnis urðu, en ljóst er að Ísland hefur fengið það góða auglýsingu víða um lönd að svona leiðangrar til landsins, sem skapa okkur bæði gjaldeyristekjur og kynningu, eru orðnir það margir að það þykir varla fréttnæmt lengur.

Svona starfsemi fellur undir "eitthvað annað" sem sumir mega ekki heyra nefnt og tala alltaf um að "tína grös" þegar slíkt ber á góma. Vinna þó 98% þjóðarinnar við "eitthvað annað" en stóriðju.

Notar Ísland til kynningar

Smávegis hér og smávegis þar.

Saga Ford bílaverksmiðjanna og Boeing flugvélaverksmiðjanna eiga eitt sameiginlegt: Að hafa á tímabili haft algera yfirburði í framleiðslu sinni en sofið á verðinum gagnvart keppinautum, sem byðu "smávegis meira hér og smávegis meira þar" þannig að á endanum fékk kaupandinn ansi miklu meira fyrir tiltölulega lítið meiri pening.

Á tímabili voru framleiddir fleiri Ford T bílar en af öllum öðrum bílum samanlagt. Henry Ford svaf á verðinum og hélt að hann væri með pálmann í höndunum. En keppinautarnir fóru þá að bjóða bíla, sem voru hannaðir með næstum smásmugulegri nákvæmni á þann hátt að þeir byðu "smávegis meira hér og smávegis meira þar" og þar með bíla, sem buðu upp á furðu miklu meira en Ford en fyrir tiltölulega lítið meiri pening.

Chevrolet 1929 var með sex strokka vél og ýmislegt annað smálegt umfram Ford A. Það var tveimur strokkum meira en Ford A bauð upp á og þegar því var bætt við hitt og þetta smálegt, sem samanlagt gerði talsverðan mun, var kaupandinn lokkaður til að borga örlítið meira til þess að fá talsvert meira í sinn hlut. 

1934 bauð Chevrolet upp á sjálfstæða gormafjöðrun að framan og var líka mörgum árum á undan Ford í því að bjóða vökvahemla á sama tíma og Ford var með fornaldarlegar þverfjaðrir á heilum öxlum og teinahemla.

Ég las einu sinni með athygli fróðleik um það hvernig Airbus flugvélahönnuðirnir fengu sína dagskipun í upphafi um að bjóða upp á betri vöru en Boeing eða Fokker.

Það byggðist á því að bjóða örlítið betra hér og örlítið betra þar. Grundvallaratriðið byggðist á því að fólk hafði stækkað og fitnað síðan Boeing 707 var hönnuð upp úr 1950. Skrokkurinn á sambærilegum Airbus þotum 30 árum síðar var því hafður nokkrum sentimetrum breiðari en á Boeing, nánar tiltekið 17 sentimetrum breiðari að meðaltali.

Það sýnist ekki mikið en samsvarar þó því að fá Volkswagen Passat í hendurnar í staðinn fyrir Volkswagen Polo til að sitja í og ferðast.

Stjórnklefinn var stærri og þægilegri og þannig mætti lengi telja. Boeing hefur ekki enn breikkað skrokkana á smærri þotum sínum, heldur lengt þá til þess að skapa betri afköst og hagkvæmni fyrir flugfélögin.

Dramb er falli næst segir máltækið og það á ekki síst við á viðskiptasviðinu. Enginn framleiðandi eða seljandi getur stundinni lengur treyst því að söluvara hans haldi sessi sínum. Ævinlega munu einhverjir reyna að bjóða ýmist svipaða vöru fyrir lægra verð, aðeins betri vöru fyrir sama verð eða talsvert betri vöru fyrir örlítið hærra verð.

Það er nefnilega alltaf freisting fyrir kaupandann ef honum finnst hann hafa gert góð kaup á þann hátt að hafa fengið miklu meira fyrir tiltölulega mjög lítið viðbótarverð. Finnist honum hann til dæmis hafa fengið 20% betri vöru fyrir 5% hærra verð, hyllist hann til að mæla ábatann í því að 5% viðbótin gaf honum 20%  ávinning og að kaupin á þessari viðbót hafi verið reyfarakaup.

Spurningin í slíku tilfelli er: Hvort viltu borga 100 og fá fyrir það 100, -  eða borga 105 og fá fyrir það 120?  Það síðara virðist fela í sér betri kaup, ekki satt?

Airbus þegar náð takmarki ársins

"Að detta í það..." "Að lenda á fylleríi.."

Orðavalið í ofangreindum tveimur orðtökum íslensks máls segir sína sögu um þær afsakanir og réttlætingar sem hefur verið lenska hér á landi að nota um það þegar fólk ræður ekki við víndrykkju sína.

Benda má við orðavali eins og "greyið, hann var fullur" þegar verið er að bera í bætifláka fyrir afleiðingar víndrykkju.

Emilíana Torrini lýsti vel fyrirbærinu "skyldudjamm"í útvarpsviðtali fyrir um 15 árum. Hún var spurð um gildi jólanna og sagði mesta gildi þeirra vera það, að þá félli niður ein helgi, sem ekki væri með "skyldudjammi" eins og allar hinar.

Jón Gnarr lýsir fyrirbæri, sem aðeins munaði hársbreidd að eyðilegði líf mitt.

Ég var 17 ára og staddur í frumsýningarpartíi í efri sal Iðnó eftir afar vel heppnaða Herranótt 1958.

Eftir nokkra stund bar svo við, að ég hafði af einhverjum ástæðum lent utan við hópinn, þar sem allir héldu á vínglösum og dreyptu á þeim, - eða svo fannst mér.

Á barborðinu stóð fullt vínglas sem mér fannst beinlínis æpa á mig að vera tekið í hönd, fyrst dreypt á því, síðan gengið með það inn í hópinn og dreypt á því þar aftur til þess að komast í samband við hina, vera maður með mönnum og falla í kramið.

Að þau hin myndu taka mér betur og líða betur ef ég yrði á þennan hátt einn af þeim.  

Enn þann dag í dag skil ég ekki af hverju ég hætti við að taka fyrsta áfengissopann þarna því að þetta virtist liggja svo beint við og vera svo sjálfsagt og svo hættulaust.

Síðar hef ég áttað mig á því að þetta var mín ögurstund, og að hefði ég byrjað að neyta áfengis á þessari stundu hefði það eyðilagt líf mitt og ég ekki orðið langlífur.

Ég gekk án glass inn í hópinn og ekki leið á löngu þar til ég var kominn inn í umræðuna í honum og að þörfin fyrir uppörvun með því að drekka vín hafði verið blekking.

Eftir þetta mikilvæga augnablik hefur það aldrei hvarflað að mér að hefja neyslu áfengis né neinna annarra fíkniefna, því að áfengið er svo sannarlega fíkniefni og veldur mestu samanlögðu tjóni af þeim öllum.   

Fólk slakar á ef ég er með vínglas

Villandi forsendur.

Hvað eiga Toyota Corolla, Honda Accord, Chevrolet Impala og Volkswagen Golf sameiginlegt?  Jú, þetta eru vörumerki bíla, sem í gegnum tíðina hafa ekki átt neitt sameiginlegt nema nafnið. Corolla byrjaði sem afturdrifsbíll en breyttist í framdrifinn bíl, sem hefur verið framleiddur í mörgum "kynslóðum."

Að leggja saman sölutölur allra þessara ólíku bíla og fá út bílgerð, sem sé meðal þeirra söluhæstu í heiminum segir ekkert um langlífi grunngerðarinnar.

Hinar þrjár bílgerðirnar sem ég nefni hafa líka verið framleiddar í mörgum kynslóðum og Chevrolet Impala 1959 og 2006 eiga ekkert sameiginlegt nema nafnið.

Raunverulega söluhæstu bílgerðirnar eru Volkswagen Bjalla, 21 milljón, Lada Nova/Fiat 124/Topas, 17 miljónir, Ford T, 15 milljónir og Renault 4, 8 milljónir.

10 mest seldu bílar allra tíma

Næsta skref: Geimfaraferðamennska í Gjástykki?

Þrettán ár eru síðan Bob Zubrin, forystumaður alþjóðlegra samtaka áhugafólks um ferðir til mars, kom til Íslands til að kynna sér möguleikana hér á landi til að æfa marsfara framtíðarinnar. Zubrin var um svipað leyti aðalviðmælandinn í forsíðugrein Time um marsferðir.

Ég flaug með Zubrin yfir Kverkfjöll og til Mývatns og ári síðar kom hingað sendinefnd samtakanna sem valdi sér æfingasvæði í Gjástykki.

Allar götur síðan þá hef ég verið að reyna að benda á þá möguleika sem þetta gefur á þessu svæði ásamt því að í Gjástykki er eini staðurinn í heiminum þar sem menn hafa orðið vitni að því að heimsálfurnar hafa rifnað hvor frá annarri og nýtt land, Ísland, komið upp á gossprungu.

Teknar voru bæði ljósmyndir og kvikmyndir af þessu og ummerkin sjást greinilega.

Þessi viðleitni mín hefur alla tíð verið litin hornauga af þeim sem vilja gera svæðið að virkjanasvæði líku því sem er á Hellisheiði en þó ekk með von um nema brot af orku Hellisheiðar.

Slóðinn frá Kröflu norður í Gjástykki er meira að segja lokaður með keðju.

Geimferðamennska á Húsavík? Sjálfsagt mál. Samt skoðuðu geimfarar ekkert á þeim stað.

Geimferðamennska í Gjástykki? Ekki að ræða það. Það verður að virkja!

Geimfaraferðamennska á Húsavík

Hrunið var raunverulegt, ekki "svokallað" hrun.

Sérkennilegt er að sjá menn halda því fram að Hrunið hafi ekki verið raunverulegt heldur "svokallað" hrun og "peningaleg froða".

Þvert á móti var Hrunið áþreifanlegt. Þúsundir milljarða króna peningalegt tap hafði yfirfærst í fastar eignir og neyslu. Hið tilfinningalega tjón og sársauki sem fylgdi Hruninu, verður að vísu ekki metinn til fjár, en um hann gildir ekki viðskeytið "svokallaður", -  sársaukinn og andlegar þjáningar voru raunverulegar.  

Gott dæmi um þetta er Harpan. sem má telja verða örlítinn hluta af því, sem fólst í Hruninu.

Færð hafa verið að því rök að 40% af byggingarkostnaði Hörpunnar hafi komið frá sparifjáreigendum/fjármagnseigendum, - flestum í öðrum löndum, sem trúðu á "íslenska efnahagsundrið" og sátu eftir með sárt ennið, ýmist hafandi tapað stórum hluta eða öllu eigum síðum á sama tíma og húsið var að rísa. Þúsundir urðu gjaldþrota og í þeirra augum var Hrunið raunverulegt og viðskeytið "svokallað" ekki viðeigandi, heldur móðgun.

40% af Hörpunni eru svo sannarlega áþreifanleg í steinsteypu, járni, gleri og öðrum föstum efnum, en ekki "peningarleg froða."

Þegar allar Hörpurnar, stórar og smár í formi bygginga, tækja, neysluvara og framkvæmda sem urðu til í aðdraganda Hrunsins eru taldar saman og vegnar á móti þúsunda milljarða króna tapi, er ekki aðeins hægt að tala um raunverulegt Hrun í efnalegum skilningi heldur líka í siðferðilegum efnum.

Nei, Hrunið var ekki "froða".

Og orðið "svokallað" sem sumum þykir henta að setja fyrir framan heitið "Hrun", að því er virðist til þess að verðfella það og gera lítið úr því, ber vitni um viðleitni til þess að koma sér hjá því að horfast í augu við hinar miklu efnalegu og siðferðilegu hamfarir sem fólust í Hruninu, og þar með að auðvelda það að byrja á sama ballinu aftur, safna nýju efni í þann bálköst sem brennur í hruni á borð við það sem varð fyrir réttum fimm árum.    

Hrunið eins og náttúruhamfarir