Skynsamlegustu og sígildustu orð Íslendingasagnanna?

Ég var að horfa á snerru Guðna Ágústssonar og Kolbrúnar Bergþórsdóttur í sjónvarpsþættinum Eyjunni út af Hallgerði langbrók. Bæði eru stórskemmtileg á skjánum og alltaf gaman að heyra í þeim.

Þótt Kolbrún hefði kannski eitthvað til síns máls varðandi galla Hallgerðar hef ég lengi verið á þeirri skoðun að rétta þurfi hlut Hallgerðar varðandi álit þjóðarinnar á henni.

 Alveg sérstaklega er ég ósammála því að neitun hennar við hjálparbeiðni Gunnars á ögurstundu hafi verið hennar versta verk, sem eigi að verða henni til ævarandi skammar og nægi eitt til þess að henni verði eilíflega hallmælt.

Þvert á móti dreg ég taum Hallgerðar algerlega varðandi þetta atriði.

Þegar Gunnar sló hana kinnhestinn í viðurvist allra á bænum sýndi hann henni alveg sérstaklega mikla óvirðingu samkvæmt þeirra tíma viðhorfum. Hann niðurlægði hana fyrir framan alla á þeim vettvangi, heimilinu, þar sem reisn konunnar og virðing átti að vera óskoruð.

En samt er þetta ofbeldisverk Gunnars ekki aðalatriði í málinu, þótt það sé Hallgerði til málsbóta, heldur hin magnaða setning sem höfð er eftir henni þegar Gunnar segir við hana að óvinir hans muni ekki getað drepið hann meðan hann komi boganum við, og því muni hann þurfa hárlokk hennar í bogastreng.

Hallgerður sér hins vegar firringuna og ofmat hans á sjálfum sér birtast í þessum orðum hans, því að augljóslega er við ofurefli að etja og morgunljóst að honum muni ekki verða eirt lifandií landinu ef hann hlítir ekki útlegðardómnum og lögum og rétti þess tíma.

Hún mælir því orð, sem eru sígild og eiga við hvar sem er í heiminum, þegar karlrembur standa fyrir stríði og manndrápum af einskærri hernaðarhyggju:

"Hirði ég eigi um hvort þú verð þig lengur eða skemur."   

Hallgerður veit að spurningin snýst ekki um það hvort Gunnar geti drepið alla, sem eru í þessari aðför að honum, heldur eingöngu um það hve margir verði drepnir áður en hann sjálfur verður drepinn. 

Val hans stendur greinilega að hennar dómi raunverulega um tvennt: 

1. Hið ómögulega, að hann mun drepa alla sem sækja að honum í væntanlegri útlegð hans á meðan hann dvelur heima. Engin von var til þess. Grettir og Gísli Súrsson fóru í felur og voru þó báðir drepnir. Gunnar er hins vegar svo barnalegur og haldinn slíkku ofmati að halda að hann geti bara verið heima eins og ekkert sé til að njóta þess að horfa yfir "bleika akra og slegin tún.

2. Hið óhjákvæmilega að Gunnari takist að drepa ákveðinn fjölda manna áður en hann er sjálfur drepinn. 

Með því að neita Gunnari um tilgangslausa og vonlausa aðstoð bjargar Hallgerður mörgum mannslífum.

Og hin fleygu orð Hallgerðar, hugsanlega flottustu og skynsamlegustu orð Íslendingasagnanna, má herma upp á ótal átök, manndráp og stríð, sem blind hernaðarhyggja hefur leit yfir þjóðir heims með ómældum hörmungum.

Ég hef ævinlega litið á þetta augnablik í sögu Hallgerðar sem hennar stærstu stund en ekki hina verstu.

Gaman væri að heyra skoðanir fleiri á þessu atriði.   

Fótanuddtæki hvers tíma.

Sú var tíðin að varla þótti neitt íslenskt heimili með heimilum nema þar væri fótanuddtæki, sem voru víst einhver vinsælasta jólagjöf allra tíma hér á landi. 

Á okkar tímum eru flatskjáir og spjaldtölvur svipuð fyrirbæri sem öllum finnst þeir verða að eiga.

Einnig eru svonefndir "jeppar", "sportjeppar" og "smájeppar" eftirsóttir og gildir einu þótt þótt það varla vatni undir þá þegar þeir eru hlaðnir og að jafnvel sé ekki hægt að fá sumar gerðir þeirra með fjórhjóladrifi!

Í pistlinum á undan þessum hér á bloggsíðunni er fjallað um það mótsagnakennda fyrirbæri að hér hafi verið efnahagslægð hvað varðar þjóðarframleiðsluna á fyrri hluta þessa árs á sama tíma og sagt er að hér sé kominn "uppgangstími" og sala á dýrum hlutum af ýmsu tagi hafi stóraukist.

Við gerum enn grín að fótanuddtækjunum hér um árið, en áttum okkur kannski ekki á því að svipuð fyrirbæri virðast ætíð vera á sveimi og ekki hvað síst þegar allir tala hver upp í annan um "uppgangstímana" sem séu komnir.   

 

 

Gerviþarfir ráða kaupunum

Stórlækkun olíuverðs er aðalmálið. Dæmið um ráðskonuna.

Misvísandi tölur birtast nú um efnahagsástandið hér á landi. Undanfarna mánuði hefur verið sungið mikið um gott ástand, minnstu verðbólgu í fjölmörg ár, vaxandi kaupmátt, mesta hagvöxt í Evrópu, aukna neyslu og velmegun. Á þetta allt að hafa verið að þakka stjórnvöldum landsins. 

Síðan birtast allt í einu tölur um að fyrri hluta þessa árs hafi þjóðarframleiðslan minnkað og hér verið efnahagslægð að því leytinu til.

En allt getur þetta staðist og er aðeins háð forsendunum fyrir tölunum. Hægt er að nefna einfalt dæmi og giska á hvers vegna það gæti staðist.

Ráðskona, sem hefur verið í vinnu hjá einhleypum bónda einum og séð um börn hans og heimili tekur upp ástarsamband við hann og stendur það í nokkur ár, en að öðru leyti eru hagir þeirra eins og fyrr, hann borgar henni kaup fyrir vinnu sína við húshaldið og þau eru gefin upp til skatts.

Síðan ákveða þau að gifta sig en að öðru leyti breytist ekkert, þetta er bara formsatriði.

Og þó hefur þetta sérkennileg áhrif á efnhagsreikning þjóðarinnar.

Nú gefa þau tekjurnar af búrekstrinum upp til skatts sem sameiginlegar tekjur.

Þetta hefur þau áhrif á þjóðarbókhaldið að tekjur þjóðarbúsins minnka og hagvöxturinn minnkar.

Ástæða þess að hér er aukin neysla um þessar mundir er fyrst og fremst sú að olíuverð í heiminum hefur stórlækkað og útgjöld þjóðarbúsins vegna innkaupa á eldsneyti hafa minnkað mög mikið. 

Sú minnkun kanna að vera meiri en minnkun þjóðarframleiðslunnar og þar með hefur myndast möguleiki á betri afkomu, þrátt fyrir minni þjóðarframleiðslu.

Síðan er hægt að möndla með hagvöxtinn með þvi að þjóðin láni stórum hluta af sjálfum sér peninga í formi skuldaleiðréttingar til þeirra sem hafa mesta möguleika á að nota féð til að auka neyslu sína.

Bílar seljast til dæmis mun betur en fyrr og mikill vöxtur er í sölu dýrra bíla. 

En peningarnir, sem komast með þessu í umferð, detta ekki af himnum ofan eða byggjast á aukinni þjóðarframleiðslu, heldur munu þeir að mestu leyti koma í gegnum sameiginlega sjóði landsmanna og frá bankakerfinu að hluta.  

 

Morgan Stanley: Olíuverð mun lækka

Í tilefni af frétt af svínum, sem ganga laus.

Eftir Hrun varð mikið maus, 

margskyns prettir, röfl og raus. 

Yfir því má hengja haus 

að hérna ganga´enn svínin laus. 

Svín gengur laust í Mosfellsbæ

Afar lúmskur sjúkdómur: Bakflæði.

Það var ekki fyrr en fyrir um tuttugu árum sem orðið bakflæði varð skyndilega að einhvers konar tískuorði í umræðunni hér á landi um sjúkdóma og heilsufar. 

Hér á landi var talað um brjóstsviða eða nábít ef mönnum varð illt á þann hátt sem fylgir bakflæði. 

Tveir nákomnir ættingjar mínir hafa greinst með bakflæði og í bæði skiptin var fyrst farið að leita að einhverju í hálsi sem orsök þess hvernig einkennini birtust í raddböndum og hálsi. 

Í fyrra tilfellinu var hafin leit að krabbameini þegar hið sanna uppgötvaðist. 

Ástæðan var sú að í láréttri legustöðu í svefni á næturnar rann magasýra upp í kok og brenndi raddbönd og háls. 

Ætla má að læknar Bandaríkjaforseta séu í fremstu röð, en svo er að sjá að sjúkdómsgreiningin hafi samt vafist fyrir þeim í fyrstu. 

1996 uppgötvaðist að ég væri með þennan fjanda og þá kom í ljós að ég hafði verið með bakflæðið allt frá tíu ára aldri þegar ég var í sveit í Langadalnum og hljóp til að ná í kýrnar eftir kvöldmat. 

Þá fékk ég svo slæmar magakveisur að engu lagi var líkt. Bóndinn á bænum, Björg,ömmusystir mín, var systir hins fræga smáskammtalæknis (hómópata) Bjarna Runólfssonar, og kunni ráð við þessu. Hún gaf mér natron og kveisan rénaði. 

1986 fékk ég þetta aftur en fékk ekki alveg rétta greiningu. Aftur var ég slæmur um hríð 1993 en hin endanlega sjúkdómsgreining kom ekki fyrr en eftir miklar meltingartruflanir upp úr og niður úr 1996.

Þá var fyrst með speglun á ristli, maga og vélinda hægt að taka á þessu með lyfjagjöf að einhverju gagni.

Bakflæðissjúklingar eiga kost á uppskurði þar sem neðsti hluti vélindans er þrengdur og gefst það flestum afar vel.

Þó eru dæmi þess að þetta hefur ekki tekist og orðið að endurtaka uppskurðinn.

Ég hef látið lyfjanotkun ásamt aðgát í mataræði nægja fram að þessu hvað sem síðar verður.  

Við speglun gefst manni færi á að sjá innyfli sín sjálfur, og vélindað var heldur betur eldrautt eins og svöðusár allan hringinn neðst við magaopið. 

Obama þjáist af bakflæði

Gömul saga af strætisvagni og slökkvibíl.

Við það að lesa um tengda frétt á mbl.is um stefnumót brennandi strætisvagns og slökkvibíls kemur upp í hugann gamalt atvik, þar sem strætisvagn og slökkvibíll áttu óvenjulegt stefnumót.

Á síðari hluta sjötta áratugs síðustu aldar stóð nýinnfluttur slökkvibíll alllengi óhreyfður niðri í porti Eimskipafélagsins við Borgartún vegna fjárskorts. Á meðan varð slökkviliðið að notast við gamla og úrelta bíla og var einn af gamanbrögum mínum á þessum tíma svonefndur Brunabragur, sem sá þetta ástand í skoplegu ljósi. Það var efnahagslægð á Íslandi vegna hruns síldarstofnsins og verðfalls á útflutningsafurðum. Loks kom þó að því að slökkvibíllinn góði yrði leystur út og honum ekið í fyrsta sinn.

Strætisvagnabílstjóri var´á leið á vagni sínum eftir Lönguhlíð þegar nýi slökkvibíllinn fer fram úr honum og stendur reykur aftur úr slökkvibílnum.

Strætóbílstjórinn þenur flautuna og sér að bílstjóri slökkvibílsins virðist ekki taka eftir því að kviknað er í bílnum, enda vandséð hvernig búast megi við því að það kvikni eldur í slökkvibílum.

Þegar vagnstjórinn sér að reykurinn magnast og bílstjóri slökkvibílsins verður hans ekki var, eykur hann hraðann á strætisvagninum, fer flautandi fram úr slökkvibílnum bendandi með höndunum og tekst loks að þvinga hann út í kant og leggja strætisvagninum á ská fyrir framan hann til að stöðva hann.

Bílstjóri slökkvibílsins kemur ævareiður út úr bílnum og hleypur með hnefa á lofti að strætisvagninum án þess að líta til baka.

Stætóbílstjórinn opnar framdyrnar í mestu rólegheitum og slökkvibílstjórinn æðir þar inn fokreiður, sem von von er og spyr hvern andskotann þessi frekjuakstur eigi að þýða með strætisvagn fullan af farþegum sem settir séu í hættu sem og allir aðrir vegfarendur.

"Það er kviknað í" svarar vagnstjórinn.

"Kviknað í?" svarar slökkvibílstjórinn sótrauður af bræði. "Hvaða bull er þetta?"

"Líttu til baka" svarar vagnstjórinn með mestu hægð og bendir með hendinni í átt að slökkvibílnum. 

Slökkvibílstjórinn lítur til baka og verður svo bilt við að hann er næstum dottinn út úr vagninum.

"Það er kviknað í!" hrópar hann æstur. "Hvað á ég að gera?!"

"Nú, kallaðu á slökkviliðið, - kallaðu á liðsauka, -  ertu ekki slökkviðliðsmaður og á slökkvibíl?" svarar vagnstjórinn með ítrustu hægð sem stingur í stúf við æsing slökkvibílstjórans, enda sér vagnstjórinn í baksýnisspeglinum að reykurinn, sem stendur aftur úr slökkvibílnum, er farinn að minnka. 

"Já, en það er kviknað í honum!" hrópar slökkviliðsbílstjórinn í örvinglan.  

"Svona, engan æsing, taktu þessu rólega, það á að vera handslökkvitæki í vagninum. 

"Hvar? Hvar?! æpir slökkvibílstjórinn, skimar aftur í vagninn og rýkur af stað til að leita að því. 

"Svona, rólegur!" kallar vagnstjórinn, "það er hérna frammi í, - þú stóðst rétt fyrir framan það!" 

Slökkvibílstjórinn snýst á hæli, veður að tækin og byrjar að hamast við að reyna að losa það á svo broslega klaufalegan hátt að farþegar strætisvagnsins veltast um af hlátri. 

Á meðan á þessu stendur hefur reykurinn minnkað enn frekar og er alveg horfinn þegar slökkvibílstjórinn getur loksins brotið festingarnar sem halda tækinu og vaðið með það út úr vagninum.

En hann finnur engan eld og kemur sneyptur til baka. 

Í ljós kemur að eftir nokkurra ára stöðu slökkvibílsins niðri í porti hafði handbremsan fest og stóð það mikið á sér þegar ekið var af stað, að smám saman sjóðhitnaði hún svo að það rauk úr henni heljarmikill reykur.

En um leið og bíllinn var stöðvaður kólnaði bremsan og hætti að rjúka úr henni.  

„Fundum allt í einu brunalykt“

Er vörn fjarlægðarinnar að bresta?

Svonefndar mósasýkingar eru eitt dæmið um það hvernig sýklar verða sífellt ónæmari fyrir sýklalyfjunum, en mósasýklarnir eru einna verstir viðureignar.

Ísland hefur um furðu langt árabil notið þess að vera eyland, langt frá öðrum löndum, og með einbeitni og árvekni hefur að mestu tekist að verja landsmenn gegn þessum verstu sýkingum.

Þó hefur eitt og eitt tilfelli komið upp, og minnist ég í því sambandi þess að dótturdóttir mín fékk slíka sýkingu fyrir nokkrum árum og varð að fara langa og stranga einangrun út af henni.

Það er þess vegna hið versta mál ef þessar varnir eru að bresta, ekki hvað síst ef það er vegna skorts á aðstöðu eða húsnæði.

Fleiri sýklar en mósasýklar eru illvígir og ég varð fyrir barðinu á slíku fyrir sex árum.

Ég var svo óheppinn að fá heiftarlega sýkingu og risastórt graftarkýli í bakið á leiðinni út til Bandaríkjanna. Þar reyndust venjuleg sýklalyf gagnslaus og valið stóð um það að leggjast þar inn á spítala og verða kannski innlyksa þar vikum eða mánuðum saman vegna þess hve allt umhverfið varðandi sýkla og sýkingar er verra þar en hér, -  eða að taka þá áhættu að draga aðgerðir í þrjá daga og fara undir hnífinn hér heima.

Ég ákvað að bíða og láta gera þetta hér heima og það munaði litlu að það hefði verið kolröng ákvörðun, því að með ólíkindum var hve mikið kýlið blés út þessa daga, sem töpuðust.

Velja varð svo sterkt sýklalyf að það olli lifrarbresti, stíflugulu og ofsakláða með svefnleysi, sem stóð í þrjá mánuði og veikindin stóðu alls í fjóra mánuði.

Þarna kom í ljós hve lifrin er mikilvægt grunnlífæri mannsins og kannski það upprunalegasta, líkt elstu frumusamfélögunum. Þegar hún brast og varð að miklu leyti óvirk, var ekki hægt að taka nein lyf, svo sem svefnlyf eða verkjalyf, gegn ofsakláðanum.

Ég rifja þetta hér upp vegna þess að um er að ræða eitthvert alvarlegasta og brýnasta verkefnið í heilbrigðiskerfinu, baráttuna við sífellt öflugri og ónæmari sýkla, sem kalla smám saman á svo sterk sýklalyf, að þau út af fyrir sig fara að verða hættuleg í ákveðnum tilfellum.

Þess vegna er það áhyggjuefni ef vörn fjarlægðar eylandsins okkar frá öðrum löndum er að bresta.  

Enn ein mósasýkingin á LSH

Tvö fíkniefni í einni vöru: Hvítasykur og koffein.

Það eru til matvörur eða drykkir sem innihalda fleiri hitaeiningar en gosdrykkir og ætti því að vega þyngra í fitandi mataræði en þeir. En gosdrykkirnir eru svo lúmskir vegna þess að um þá má oft segja tvennt og þá stundum að hvort tveggja fari saman:

1. Magn neyslu þeirra sé svo mikið þegar allt er lagt saman að það vegur þyngst sem orsakavaldur offitu. 

2. Í neyslunni séu gosdrykkirnir dropinn sem fylli mælinn, þ. e. að án þeirra myndi fituvandamálið verða mun minna eða jafnvel ekkert. 

Sérlega lúmsksir eru kóladrykkirnir því að þeir eru svo ávanabindandi sem fíkniefni. 

Þegar litið er á listann yfir innhaldið eru tölurnar yfir hitaeiningar og kolvetni ekkert óskaplega háar miðað við margt annað. Aðrar tölur eru núll í stað þess að oft eru lygilegar fitutölur, svo sem í súkkulaðivörum. En dropinn holar steininn segir máltækið og þegar maður skoðar hve mikið magnið er í raun yfir daginn, sem innbyrt er í kóladrykkjum, koma óþægilegar tölur í ljós. 

Ég var að prófa að drekka svoneft Kókakóla life núna áðan, en það er selt í grænum dósum.

Sá að aðeins 6,7 grömm af kolvetni og 27 hitaeiningar eru í hverjum 100 ml.

 Greinilega viðleitni hjá framleiðandanum til að framleiða drykk með það litlu af kolvetnum, að það gæti ekki talist skaðlegt að drekka þetta að staðaldri. 

Ég hélt sjálfur að það væri kannski nóg til að uppfylla fíknina eftir hvítasykri, svo að ég prófaði að drekka úr einni dós.

En svo var ekki, mér fannst ekkert varið í drykkinn og fylltist strax löngun til að drekka "the real thing".  

Sem kannski er trixið, því að þegar ég drakk "ósvikið" "the real thing" kók á eftir fannst mér munurinn koma heldur betur í ljós og ég fá það sem líkaminn kallaði á, því að "kikkið" felst í því að fá lágmarksmagn af fíkniefnunum tveimur, hvítasykri og koffeini, 50% meira af kolvetni og hitaeiningum en í Kók life.

Málið snýst um fíkn og fíkla. 

Þetta vita framleiðendurnir, - annars væru þeir ekki með slagorðið "the real thing", - fíklarnir heimta sitt magn og engar refjar.  

Fyrir aldarfjórðungi prófuðu Kókakólaverksmiðjurnar að hafa koffeinlaust kók á boðstólum.

Koffein á að heita bragðlaust og því hefði mátt ætla að þetta gæti selst eins vel og "alvöru" drykkurinn, neytendurnir myndu ekki finna muninn. 

En tilraunin misheppnaðist gersamlega. Fíklar eins og ég fundu muninn og létu ekki plata sig. 

Það sem stendur utan á flöskunum um innihaldið er dálítið blekkjandi. 10,6 grömm eða 42 hitaeiningar sýnast hættulitlar tölur, einkum kalóríutalan, sem er átta sinnu lægri en í sama magni af súkkulaði. En uppgefnar tölur miðast við 100 millilítra og það drekkur enginn lifandi maður svo lítið, eða einn þriðja af algengustu flöskunum. 

Það gæfi betri mynd ef greint væri frá því hve mikið sé í einum lítra, þúsund millilítrum, en það magn þykir svo sem ekki mikið daglegt magn hjá kólafíklum, samsvarar innihaldi í þremur litlum plastflöskum.  

Þá er sykurinn 106 grömm og hitaeiningarnar eru hvorki meira né minna en 420.

Ég þekki marga sem drekka talsvert meira en einn lítra af kóladrykkjum á dag og þá eru kalóríurnar orðnar meira en 600 sem eru hættulega há tala, þriðjungur af þeim 2000 hitaeiningum sem meðalmaður þarf á dag, og þetta veldur því að hitaeiningarnar samtals fara fram samtals fram úr daglegum þörfum og afleiðingin er fitusöfnun.

Það er þetta sem átt er við þegar sagt er að dropinn fylli mælinn og magnið sé of mikið.  

Óhófleg gosdrykkjaneysla vandamál

Sem betur fer er til mynd af atvikinu.

Konan, sem hrækti svo útúrdrukkin, að hún stóð varla í fæturna, á lögreglumann, og hlaut að sjálfsögðu dóm fyrir, var ekkert tilefni til þess að lögreglumaðurinn beitti hana svipuðum brögðum og tökum og hann væri í hringnum með Gunnari Nelson.

Sem betur fer er til kvikmynd af atvikinu sem sýnir að því miður lét lögreglumaðurinn skap sitt hlaupa með sig í gönur og fór langt fram úr lögskipuðu meðalhófi í athöfnum sínum.

Íslenskir lögreglumenn eru upp til hópa stillingarmenn og seinþreyttir til átaka og þetta atvik var sem betur fer undantekning, eins og blasir við öllum, sem horfa á það á mynd.   

Engu óþarfa ofbeldi beitt

Sem sagt: Lón gæti myndast.

Sé líklegasta framvinda gossins í Holuhrauni sú sem viðruð var á síðasta fundi Vísindaráðs Almannavarna, að hraunflæðið haldi þar áfram enn í nokkra mánuði, er hugsanlegt að upp komi sú staða að lón myndist við það að hrauni nái að stífla Jökulsá á Fjöllum líkt og sýnt var á korti á facebook síðu minni fyrir nokkrum vikum og ég bregð aftur upp á síðunni núna. 

Eins og er hækkar Baugur rólega og hleður hrauninu upp í kringum útfallið til þriggja átta í stað þess að hið sjóðheita og þunnfljótandi hraun æddi allt norður undir Vaðöldu fyrstu vikurnar. 

Enn er talsvert rými fyrir nýtt hraun á sléttunni norðaustur af Jökulsárflæðum, en það er ekki óendanlegt og það eru takmörk fyrir því hve lengi hraunið getur hlaðist upp.

Þess vegna er óvissan um framvinduna enn ansi mikil, að ekki sé talað um það sem enn getur gerst í Bárðarbungu sjálfri eða undir jöklinum.

En hvort sem lón myndast eða ekki er Jökulsá það stórt og aurugt vatnsfall á sumrin, að um síðir myndi hún ævinlega hafa vinninginn og ryðjast þannig fram í nýjum farvegi að lónið eða lónin tæmdust.  

Þriðja stærsta hraun jarðar