Takmörk fyrir því að "gefa séns" ?

Sofandahátturinn, tilliitsleysið og eigingirnin hjá okkur Íslendingum í umferðinni er þekkt fyrirbrigði. 

Allir tapa á þessu en samt breytist lítið.

Eitt afbrigði eigingirninnar er að hvert og eitt okkar, sem venjulega sýnir ekki snefil af hugsun eða tilitssemi, geti tekið upp á því að eigin vali að að söðla alveg um einstaka sinnum og gera það sem heitir á okkar máli "að gefa séns" og þykir að sjálfsögðu afar göfugt og gott.   

En því miður má nefna dæmi má nefna um að þetta hafi þveröfug áhrif miðað við að sem hinn örláti bílstjóri ætlast til og auki enn meira á glundroðann í umferðinni. 

Á einbreiðum brúm á Íslandi gildir sú regla að sá eigi að hafa forgang sem fyrr kemur að brúnni. Þetta er svipuð regla og gildir víða í Bandaríkjunum um forgang á gatnamótum.

Sama regla gildir þar sem tvær akreinar verða að einni.

Oft gerist það hins vegar að einhver bílstjóri tekur upp hjá sér að verða örlátur og "gefa séns", stöðva "tannhjólið" eða "rennilásinn" í umferðinni, þar sem aðrein mætir akrein, og valda með því vandræðum og öryggisleysi.

Einnig að "gefa séns" á brú þannig að reglan "fyrstur kemur fyrstur fær" er brotinn og ringulreið skapast.

Eitt sinn ók ég á eftir stórum sendibíl eftir Álfheimum, þar sem græn eyja var á milli tveggja tvöfaldra akbrauta, hvorri í sina áttina.

Allt í einu hægir sendibíllinn á sér og stöðvast inni við grænu eyjuna, líkt og hann hafi orðið bensínlaus eða bilað.

Ég beygði þá til hægri og ók áfram meðfram honum. Birtist þá ekki allt í einu við hægra framhorn sendibílsins kona með barnavagn og gangandi barn á undan vagninum.

Á örskotsbragði sveigði ég til hægri og ók áfram, enda of seint að hemla.

Skömmu síðar fékk ég símtal frá öskureiðum manni, sem skammaði mig fyrir að hafa valdið lífshættulegu ástandi á götunni með því að stöðva ekki bíl minn fyrir aftan hans bíl á meðan hann var að "gefa vesalings konunni séns". 

Þetta var sendibílstjórinn góði.  

Ég benti honum á að konan hefði verið í aðeins 20 metra fjarlægð frá merktri gangbraut, sem lægi yfir götuna, en ákveðið að stytta sér leið með því að aka barnavagni yfir tvær tvöfaldar akbrautir og græna graseyju og hafa gangandi barn með sér.

Sendibíll hans hefði skyggt á konuna og börnin og mér verið ómögulegt að vita það að sendibílsstjórinn fyrir framan mig hefði tekið að sér allsherjar umferðarstjórn til að styðja konuna í lögbroti sínu.

Með framferði sínu hefði það einmitt verið konan með dyggri aðstoð hans sem hefði valdið hættu á götunni.  

En sendibílstjórinn sat fastur við sinn keip: 

"En við eigum alltaf að sýna tillitssemi og gefa séns í umferðinni þegar við getum og hjálpast öll við það í stað þess að þjösnast áfram og valda stórhættu eins og þú gerir" svaraði hann. 

Og með þeim orðum endaði samtal okkar.  

   

Gæsir ollu fjögurra bíla árekstri

Spurningin um mismunandi mikið afsal fullveldis.

Sjálfstæðissinnar í Skotlandi lögðu á það áherslu í kosningabaráttu sinni að kosningar stæðu aðeins um það hvort landið yrði áfram hluti af Stóra-Bretlandi en ekki um aðra samvinnu Skota á alþjóðavettvangi. 

Ef Skotland yrði sjálfstætt yrði það áfram í NATO, áfram í ESB, áfram með enska pundið og áfram aðilar að margvíslegum alþjóðasáttmálum, þar sem þjóðirnar afsöluðu sér ríkisvaldi að hluta til alþjóðasamtaka.

Sambandssinnar töldu sumt af þessu óvíst, eins og til dæmis með það að nota enska pundið.

Þegar við Íslendingar stofnuðum lýðveldi 1944 afsöluðum við sama ár hluta af ríkisvaldi okkar til Alþjóða flugmálastofnunarinnar, til Sameinuðu þjÓðanna 1946, NATO 1949, EFTA 1970, EES 1994.

Aðild að Sþ og Evrópuráðinu gerði það að verkum að við urðum aðilar að margvíslegum sáttmálum á sviði hafréttar-, mannréttinda- siglingamála- og dómsmála.

En rofin á þjóðhöfðingjatengslum við Danmörku og stofnun sjálfstæðs lýðveldis, sem gulltryggði þá alþjóðlegu viðurkenningu á fullveldi landsins, sem væri jafnrétthátt fullveldi annarra þjóða, var langstærsta atriðið fyrir okkur.

Sá er munurinn á nær einróma ákvörðun okkar 1918 og 1944 og úrslitum þjóðaratkvæðagreiðslunnar í Skotlandi.  

Þótt Skotar muni fá aukin sjálfsréttindi eftir kosningarnar nú, meðal annars með tilliti til lítils atkvæðamunar, verða þau mun minni en annars hefði orðið.  

Skotar hafna sjálfstæði

Myndi alger einangrun"bjarga öllu"?

"Gjaldeyrishöftin björguðu". Þetta ku eiga við um það að gjaldeyrishöftin "björguðu" því að erlendum tölvuþrjóti tækist að brjótast inn í viðskipti íslensks heildsala og hafa af honum 5-10 milljónir króna. 

Ályktun?:   Úr því að alls konar blekkingar og svik þrífast á netinu er best að við Íslendingar rjúfum öll tengsl okkar við umheiminn. Þá geta engir vondir útlendingar hlunnfarið okkur í viðskiptum.

Ég segi stundum í gamni þegar tölvu- og rafmagnstæknin bregst á ýmsum sviðum: "Þetta var allt saman miklu betra hér í gamla daga."

En er það nú alveg víst?   

Gjaldeyrishöftin björguðu

Skotland verður annað land, hvernig sem fer.

Þjóðaratkvæðagreiðslan í Skotlandi um sjálfstæði þjóðarinnar og úrsögn úr Stóra-Bretlandi er afar merkilegur viðburður, hvernig sem fer. 

Svo mjótt er á mununum að staða þjóðarinnar og landsins verður aldrei söm eftir.

Horfa verður langt fram á veginn, til dæmis varðandi olíuauðinn á landgrunni Skotlands, sem mun ekki endast nema í nokkra áratugi. En sjálfstæðara eða alveg sjálfstætt Skotland mun vafalaust spjara sig.  

Þar að auki er það afar merkilegt að þessi viðburður skuli eiga sér stað þegar víða er ólga í álfunni vegna krafna einstakra þjóðernishópa og héraða um aukna sjálfstjórn og jafnvel sjálfstæði.

Þarf ekki annað en að nefna austurhluta Úkraínu og Katalóníu og Baskahéruð á Sopáni sem dæmi.

Á tæpri öld síðan Wilson Bandaríkjaforseti lagði það fram sem einn af 14 punktum sínum til lausnar vandamálum álfunnar að hver þjóð / þjóðarbrot fengi að ákveða það sjálfhver staðan yrði eftir Fyrri heimsstyrjöldina hafa því miður ekki orðið neinar þær framfari í þessum efnum sem hafi skýrt myndina, heldur hafa ríkt ringulreið og ósamræmi víða um álfuna.

Sum þjóðarbrot eins og Saar-búar og íbúar Slésvíkur og Holsetalands fengu að ákveða eigin stöðu en önnur, eins og Súdetaþjóðverjar, fengu það ekki.

Eftir Seinni heimsstyrjöldina voru 14 milljónir manna fluttir nauðungarflutningum eða hraktir frá heimkynnum sínum.  

Og Balkanstríðin í lok 20. aldarinnar voru dæmi um þessi vandræði, sem seint virðist vera hægt að losa álfuna við.   

„Skotland yrði allt annað land“

"Kuldinn" er raunar hlýrri en meðalhiti.

Stuttar fyrirsagnir, þar sem valin eru örfá ár til að lýsa umfjöllunarefninu, geta stundum verið misvísandi.

"Von á kulda og hvössu veðri."  Þótt segja megi að sannleikskorn sé að finna í þessari fyrirsögn á mbl.is gefur þessi fyrirsögn ekki alveg rétta mynd af veðurfarinu næstu vikuna. Skoðum málið. 

Þegar litið er á spá Veðurstofu Íslands fram til þriðjudags 23. september, en þá verður aðeins vika eftir af mánuðinu, sést að hitinn næstu sex daga verður nálægt meðalhita septembermánaðar. 

Meðalhiti septembermánaðar er 7,4 stig en meðalhiti októbermánaðar 4,4 stig. Munurinn er 3,0 stig, en það þýðir að meðalhitinn felllur um 0,1 stig á dag.

Samkvæmt því ætti meðalhiiti 23. september að vera 6,6 stig, en spáð er svipuðum hita þá daga og er meðalhiti. 

Þess ber þó að geta að meðalhitinn miðast við allan sólarhringinn samkvæmt ákveðinni formúlu, þar sem hitinn yfir daginn vegur þó öllu þyngra en hiti næturinnar.

Því er óhætt að bæta 2-3 stigum við meðalhitann hvað miðjan daginn snertir.

Sunnan hvassviðrið um næstu helgi á einkum að ná sér á strik á vestanverðu landinu, en síður austanlands. 

Þó skyldi hafa varann á.

Svipuð spá var gerð fyrir hvassviðrið um daginn. Þá reyndist vindurinn hins vegar komast í meira en 20 m/sek á norðausturhálendinu, en ég hef árum saman sem "flugvallarbóndi" á Sauðárflugvelli reynt að fylgjast jafn vel með veðrinu þar og í Reykjavík. 

Von á kulda og hvössu veðri

Hermann Jónasson 1956: "Efnahagslífið er helsjúkt."

"Efnahagslíið er helsjúkt" sagði Hermann Jónasson, alþingismaður og formaður Framsóknarflokksins í útvarpsumræðum fyriri Alþingiskosningarnar 1956.

Allt frá kreppunni miklu á fjórða áratugnum og fram undir lok aldarinnar var íslenskt efnahagslíf helsjúkt hafta- og spillingarkerfi, sem fór síðan enn lengra yfir á hina hliðina eftir aldamótin 2000.  

Hermann sagði þetta 1956, enda þótt flokkur hans hefði verið í ríkisstjórn í níu ár, fyrst með Alþýðuflokki og Sjálfstæðisflokki, en síðan með Sjálfstæðisflokki síðustu sex árin. 

Milli hans og Ólafs Thors hafði verið trúnaðarbrestur í 14 ár, sem hafði haft slæm og afgerandi áhrif á íslensk stjórnmál í tvo áratugi.

Í alvarlegri stjórnarkreppu um áramótin 1949-50 kom í ljós að eini mögulegi kosturinn var samstjórn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks, en í veginum stóð að hvorki Ólafur Thors né Hermann tóku í mál að sitja í stjórn undir forsæti undir forsæti hins.

Varð úr að Steingrímur Steinþórsson myndaði stjórnina en Ólafur var sjávarútvegsráðherra og Hermann landbúnaðarráðherra.

En Hermann tók ekki í mál að sitja í samstjórninni sem Ólafur myndaði eftir kosningarnar 1953.

Á árunum 1947-56 var komið á svakalegra hafta- og skömmtunarkerfi en þekkst hafði í sögu landsins. Tekið var upp handstýrt margfalt gengi og því var lýsing Hermanns rétt 1956, að efnahagslífið var helsjúkt.

Hann myndaði stjórn 1956 sem hélt áfram á sömu helsjúku brautinni á sama tíma og nágrannaþjóðrnar brutust út úr haftafjötrunum.  

Viðreisnarstjórnin slakaði verulega á en það var ekki fyrr en á síðasta áratug aldarinnar sem loksins tókst að koma málum í svipað horf og í öðrum löndum.

En það ástand hélst ekki nema í örfá ár. Þá jvar kúrsinn tekinn í þveröfuga átt þar sem frelsið átti að vera sem allra mest og eftilitslausast en þó drifið áfram af stórkarlalegum, áhættusömum og arðlitlum ríkisframkvæmdum í sovétstíl, sem engir einkaaðilar hefðu lagt í. 

Afleiðingin var Hrunið mikla, sem auðvitað var afleiðing af því að í raun var "efnahagslífið helsjúkt" árin 2003-2008.  

 

„Frakkland er sjúkt“

Hundruð milljarða "hurfu" hér.

Það þykir talsverð frétt og sú mest lesna á mbl.is í augnablikinu aö forstjóri erlends fyrirtækis sé horfinn með 13 milljarða króna, alla peningana, sem voru á lausu í fyrirtækinu.

Þetta þótti nú ekki mikið hér á landi fyrir sex árum. Í heimildamynd Helga Felixsonar um Hrunið er einn "útrásarvíkingurinn"spurður hvað hafi orðið um hundruð milljarða króna fjárhæðir, sem hefðu verið dásamaðar og gulltryggðar eignir og staðið undir miklum framkvæmdum og fjárfestingum og hann svarar bltátt áfram: "Þær bara hurfu". 

Já, þær bara hurfu, gufuðu upp, urðu að engu enda lýsti Hannes Smárason því mjög vel í tímaritsviðtali hvernig tugir milljarða "yrðu til" í hvert sinn við notkun viðurkenndra bókhaldsaðferða þegar fyrirtæki voru keypt og seld eða runnu saman og búin var til viðskiptavild upp á stjarnfræðilegar upphæðir og hvert sinn.

Hann sagði að Mesti gróði hans fælist í því að kaupa sem allra skuldsettust fyrirtæki, slá lán til að borga skuldirnar og braska síðan með þessi fyrirtæki á alla kanta í kennitölufallki, allt saman löglegt, svo að tuga og hundruða milljarða króna gróða skapaðist. Gróðinn væri líka algerlega skattfrjáls ef hann léti þetta ganga nógu hratt.  

Og í lok viðtalsins lýsti hann meginatriðum fjármálatöfra hans og annarra slíkra snillinga  með þessari dásamlegu setningu: "Það myndi engum detta í hug að gera það sem við erum að gera nema fólki, sem veit engan veginn hvað það er að fara út í."

Lítð sem ekkert hefur breyst í því alþjóðlega fjármálaumhverfi sem skóp Hrunið og íslenskir ráðamenn þess tíma stukku á og spóluðu hér upp í einkavinavæðingu ríkiseigna og tilbúnnni þenslu og hágengi krónunnar með afleiddu neyslusukki og fjórföldun skulda heimila og fyrirtæka.

Allt var þetta fyllilega löglegt hjá fjármálasnillingunum nema þegar fjölmiðlamaður einn glæptist til þess að segja að peningar eins snillinganna hefðu "gufað upp" eða horfið.  Þá var höfðað mál til að dæma fjölmiðlamanninn.  

„Forstjórinn er horfinn og peningarnir líka“

Gos í dyngjum enn betri?

Ef gos á söndum eru æskilegri en gos undir jökli á þeirri línu, sem jarðskjálftar og gliðnun liggja núna,  eru gos í dyngjum líklega enn betri.

Hraun, sem renna úr dyngjum, renna víst yfirleitt hægt og lengi og breiða rólega úr sér, þannig að þau eru meinlítil og endast lengi sem aðdráttarafli fyrir ferðamenn.

En seint munu menn geta stjórnað þessu með óskum einum, samanber Heimaeyjargosið, sem svo sannarlega kom ekki upp á góðum stað. 

Og því miður er Heimaey stærst Vestmannaeyja vegna þess einfaldlega að þar hafa flest gosin orðið á einu afmörkuðu svæði og því líklegasti staðurinn fyrir síðari gos.  

Vonandi gýs áfram á söndunum

Hvaða rugl er þetta nú?

Ég á þrjá örlitla fornbíla með stýrið hægra megin. Ég ek jöfnum höndum bílum með stýrin vinstra megin og hægra megin án nokkurra vandræða. 

Ef Íslendingar fara með Norrænu til Bretlandseyja er þeim að sjálfsögðu heimilt að aka þeim í vinstri umferð þar í landi með stýrið "öfugu" megin.

2005-2007 þegar enginn vildi eiga svona "ræfla" flutti ég ég þessa "öfugu" örbíla inn fyrir skít og ekki neitt, enda komust tveir saman í einn gám. 

Tilvist þeirra í íslenskri umferð hefur ekki verið hið minnsta vandamál.  

Í umferðinni hér á landi eru hundruð bíla með stýrið hægra megin, sem erlendir ferðamenn koma á hingað frá Bretlandseyjum. 

Meðan hér var vinstri umferð var meira en 90% íslenska bílaflotans með stýrið "öfugu megin" miðað við ríkjandi ástand.

Og hvað með það? Var það eitthvert stórvandamál þá?  Datt einhverjum í hug að banna þá alla eða banna innflutning á bílum með stýrið vinstra megin?   

Hvað á þetta bull að þýða að banna suma bíla hér sem eru með stýrið "öfugu megin" en ekki aðra?

Eða stendur kannski til að banna þá alla, snúa þeim erlendu ferðamönnum við á Seyðisfirði, sem koma með bíla með stýrið hægra megin og senda þá öfuga til heimalandsins ?  

 

Neitað um skráningu með hægra stýri

Sum gos standa í mörg ár.

Sum eldgos standa í mörg ár, svosem ýmis dyngjugos. Surtseyjargosið stóð í þrjú og hálft ár og í sumum tilfellum er um að ræða röða af eldgosum, sem kalla má "elda".

Af því tagi eru Mývatnseldar 1724 - 29 og Kröflueldar 1975-84.

Skaftáreldar voru svo feikilega öflugir 1983, að núverandi gos í Holuhrauni sem og Kröflueldar eru aðeins nokkur prósent af þeim, og þess vegna entust Skaftáreldar ekki í mörg ár eins og þeir hefðu getað gert ef kvikustreymið hefði verið minna og jafnara.

Létting Vatnajökuls virðist ætla að hafa svipuð áhrif og vísindamenn spáðu og þess vegna megum við búast við "eldfjörugri" 21. öld heldur en 20. öldin var.

Og kannski erum við að sigla inn í "Bárðarbunguelda".  

Gliðnunarhrinan heldur áfram