Var svo slæmt að lifa hér 2004?

Það er þekkt fyrirbæri að þegar hápunkti er náð á einhverju sviði og afturkippur verður, miðast allt ástand við hápunktinn. 

Ég man þá tíma á samdráttartímum eftir stríðsárin að allt var miðað við kaupmátt og efnhagagetuna á stríðsárkunum og fyrstu tveimur árum eftir þau meðan Íslendingar voru á fullu að eyða striðsgróðanum.

Krafan var að endurlifa hápunktinn, sem augljóslega var ómögulegt að ná.

Svipað hefur verið uppi á teningnum eftir Hrunið 2008. Gef oss aftur 2007! Það virðist vera krafa síðustu missera, ekki að gefa oss aftur 2004 eða 2005. 

En kannski er okkur hollt að íhuga hvernig við höfðum það árin 2004 og 2005. Var svo slæmt að lifa hér þá að við teljum það alls ekki nóg að komast á svipað ról að nýju?  

Mótbáran við því að láta sér ekkert minna nægja en 2007 er oft sú, að nú séu skuldirnar svo miklu meiri en 2004 eða 2005.  

En var fjórfölduin skulda heimilanna og fyrirtækjanna á árunum 2003 til 2008 eðlilegt og eftirsóknarvert ástand?  

Í sömu sporum og 2004

Getur fullkomnari mælitækni aukið spágetuna?

Það hefur verið mjög mismunandi í íslenskri eldfjallasögu hvernig eldgos hafa þróast frá upphafi goss til enda þess. 

Oft hafa gosin verið fleiri en eitt en allur gangur á því hvort öflugustu gosin voru fyrst eða síðast í goshrinunni.

Í Öskjugosinu 1875 fylgdu smærri gos norðar á gossbeltinu í kjölfar hins mikla sprengigoss, sem spjó gríðarlegri ösku yfir Norðausturland.

Í Eyjafjallajökulsgosinu urðu fyrst tvö smágos á Fimmvörðuhálsi, sem voru í raun fyrri og seinni hálfleikur af sama gosinu, en síðan fór allt af stað í stóra eldfjallinu sjálfu.

Atburðarásin núna minnir svolítið á þetta þótt ömögulegt sé að segja hvað muni gerast.

Í norðurenda gosbeltis Bárðarbungu stendur yfir lítið flæðigos svipað gosinu á Fimmvörðuhálsi, en stóra mamma bíður ógnandi að baki með öflugum skjálftum, sem gætu endað með mun stærra gosi líkt og gerðist í Eyjafjallajökli. 

Aldrei áður hefur verið hægt að vinna úr jafn mörgum gögnum um það sem er að gerast og nú og spá og spekúlera í leyndardómum kvikuganga og hreyfingum í iðurm jarðar, giska á rúmmál og flæði kviku og finna út að mun meira streymir upp og inn í þetta völundarhús en fer út úr því í gosinu í Holuhrauni.

Þetta ætti að geta aukið getu vísindamanna til að spá fram í tímann um það hvort og þá hvenær gjósa muni á nýjum stað svo að kvikuflæðið fái útrás.  

Haft lítil áhrif á kvikuganginn

Áhrifasvæðið er stórt.

Það er kunnugt að áhrifasvæði Bárðarbungu er furðu stórt eins og komið hefur í ljós bæði í Gjálpargosinu 1996 og nú í Holuhrauni. Um stórgos fyrri alda allt suður í Veiðivötn og Friðland að Fjallabaki er líka kunnugt. 

Þegar litið er á jarðskjálftayfirlitið á vedur.is hefur verið athyglisvert að sjá undanfarin misseri hve viðloðandi jarðskjálftavirkni hefur verið við Herðubreiðartögl og er þar áberandi enn.

Skjálftavirknin, sem var í Krepputungu 2007-2008 færði sig smám saman þangað og er með líflegasta móti nú.

Vísindamenn segja að þetta sé þekkt skjálftasvæði og ekki líkur á miklum tíðindum þar, en þess ber að gæta að það þóttu heldur ekki mikil líkindi á tíðindum við jaðar Dyngjujökuls í upphafi óróans í Bárðarbungu fyrir hálfum mánuði og vangaveltur hér á síðunni um það viku fyrir gosið í Holuhrauni virtust ekki hringja bjöllum.

Ef umbrot í Bárðarbungu og norðan Vatnajökuls verða langvarandi ætti því að vera full ástæða til að þrengja ekki heildarmyndina um of. Gosið í Sveinagjá í kjölfar Öskjugossins 1875 sýndi að áhrifasvæði þeirrar eldstöðvar náði talsvert langt í norðurátt.  

Áfram gýs en dregur úr skjálftum

Fínn foksandur og laus mold eru víðar en inni við Vatnajökul.

Á korti á vedur.is sást áberandi sjón í dag, stór rauð merki um moldrok og sandfok á Grímsstöðum á Fjöllum í austan hvassviðri. 

Það er víða laus jarðvegur og sandur á öllu Norðausturlandi og því eðlilegt að hann fjúki hressilega í stormi.

Upplýsingar á vedur.is og í símsvara Veðurstofunnar í dag sýna, að foksandur á svæðinu milli Dyngjujökuls og Öskju, svonefndum flæðum, sem oft fylla loft af mold og sandi þar norðaustur af í hvössum og þurrum suðvestanáttu, hefur í þetta sinn fokið til norðvestur í átt til innsta hluta Skagafjarðardala og botna Eyjafjarðardala, en varla til Akureyrar og alls ekki til Mývatnssveitar, eins og verið var að velta vöngum yfir í fréttum Stöðvar 2 og Bylgjunnar í dag.

Af nógri lausri mold og sandi er að taka norðar á hálendinu til þess að það berist til byggða í óveðri eins og því sem geysað hefur í dag.  

Moldrok sést á Akureyri

Dregst gosið saman í einn megingíg?

Í spjalli í Sjónvarpinu fyrst eftir gosið í fyrradag minntist ég á það, að gígaröðin í Holuhrauni eins og hún var þá, væri ólík gígaröðum sem mynduðust í upphafi Heimaeyjagossins og í Kröflueldunum að því leyti, að hún samanstæði af nokkurn veginn jafn stórum gígum.

Gosið, sem nú er hafið að nýju í Holuhrauni, minnir hins vegar á Kröflueldana að því leyti, að það fer vaxandi og gæti þess vegna tekið upp á því að dragast saman að mestu í einn gíganna, sem þá yrði langstærstur og kannski svipaður stóra rauða gígnum, sem myndaðist syðst í Holuhrauni í eldgosinu 1797, sjá mynd á facebook síðu minni.

Fari þetta svona gæti landslagið á söndunum milli Dyngjujökuls og Öskju breyst talsvert við tilkomu stórs gígs á miðjum sandinum.  

Gosið hagar sér eins og Kröflueldar

"Ferðamannagos" eða ekki ?

Þegar jarðskjálftahrina byrjaði við fjallið Upptyppinga sumarið 2007 og færðist síðan í norðurátt inn í Krepputungu og Álftadalsdyngju næsta árið, var velt vöngum yfir helstu möguleikum á gosi hér á bloggsíðunni.

Þá, eins og nú, voru þeir all margir, en sá skásti gat verið gos íÁlftadalsdyngju, því að gos í dyngjum eru oft frekar hægt og róleg og geta jafnvel enst í nokkur ár. 

Slíkt gos myndi valda lítilli röskun en verða afar "ferðamannavænt" ef svo mætti að orði komast.

Hið litla og hæga gos í Holuhrauni virðist hingað til svipa til goss af þessu tagi, hvað sem síðar verður. 

Það virðist lýsa sér svipað því þegar hiti í potti á eldavél fullri af vatni er orðinn það mikill að lokið á pottinum lyftist og bullar út með því.  

Gosið í Skjólkvíum við Heklu sumarið 1970 var af þessu tagi. Ferðafólk gat gengið stutta gönguleið að hraunstraumnum frá Landmannaleið við Sölvahraun og komist í návígi við hann.  

Minnisvert er þegar Lúðvík Karlsson heitinn stjáklaði berfættur á inniskóm, einungis klæddur í neðri hluta bikini, á storknandi hraunstraumnum, viðstöddum til mikillar skelfingar sem von var.

Á þeim árum voru engin boð eða bönn í gildi við tugi eldgosa á landi, svosem vegna níu eldgosa við Kröflu, en nú er öldin önnur.

Aðalástæða bannsvæða á landi er sú, að ekki er hægt að útiloka gos undir Dyngjujökli eða í Bárðarbungu sjálfri sem valdið getur flóðum, einkum vegna þess hve öflug og áköf skjálftahrinan þarna er enn. 

Hraunið, sem vellur upp í Holuhrauni er svo litið að magni til, að það nægir hvergi nærri til að létta að neinu marki á þrýstingnum sem kvikuflæðið inn á Bárðarbungusvæðið veldur.  

Erfiðara var að sjá ástæðu fyrir flugbanni eins og í fyrradag yfir stað, þar sem einu minnsta og stysta gosi okkar tíma var lokið.

Gosin nú í Holuhrauni ríma vel við það hvernig gígaröðin, sem þar var fyrir, hefur myndast árið 1797, og virðist vera svipaðs eðlis, rólegt og lítið flæðigos án öskufalls. 

Þó ber þess að geta að syðst í Holuhraun, alveg upp við jaðar Dyngjujökuls, er stærri gígur úr rauðamöl með myndarlegri hraun og því ekki hægt að útiloka að svipaður gígur geti myndast.

Vísa í mynd á facebook síðu minni og myndband á vefnum ruv.is

P. S. Þess má geta að fréttaflutningur í hádegisfréttum Bylgjunnar af því að öskufall frá gígunum hafi borist norður í Mývatnssveit, er hæpinn, því að vindátt yfir landinu stendur úr suðaustri og með því að skoða kortin á vedur.is sést að hugsanlega aska myndi berast niður i byggð í Skagafirði og syðst í Eyjafjarðardölum en ekki 100 kílómetra vegalengd beint norður í Mývatnssveit. Á vedur.is má sjá, að sérstaklega mikið moldrok úr austri er á Grímsstöðum á Fjðllum og leggur það til vesturs í átt að Mývatnssveit. Vitni að gosinu segja einnig að ekkert öskufall sé frá því. 

 

Gýs á ný í Holuhrauni - myndskeið

Fólkið hefur breikkað, en ekki helstu flugvélaskrokkarnir.

Þegar Boeing 707 var hönnuð fyrir rúmum 60 árum var fólk að meðaltali minna en nú er. Flugfélögin eiga kost á að bregðast við þessu með því að hafa lengra á milli sætaraða en áður, en skrokkbreidd þotnanna geta þau ekki ráðið við. 

Enn í dag er sama þversnið á smærri þotum Boeing og var í árdaga á Boeing 707, og eru Boeing 757 og 737 gott dæmi um það.

Þrengslin, sem verða af þessu skapst, hafa ekki aðeins bagaleg líkamleg áhrif á farþega, heldur ekki síður sálræn áhrif. Á lengstu flugleiðunum verða þau það mikil, að þegar Flugleiðir tóku Boeing 757 í notkun, var þeim þotum flogið á lengstu áætlunarleiðum sem þær þotur voru notaðar í. 

Airbus þotur og skrúfuþotan ATR 42 voru hannaðar aldarfjórðungi síðar og skrokkurinn hafður um 15 sentimetrum breiðari en á Boeing, og enda þótt aðeins 7 sentimetrar komi í hlut þriggja sæta sitt hvorum megin við ganginn milli sætanna, er sá munur jafn mikill og milli bíla í smábílaflokki og millistærðarflokki.

Ástæðan fyrir því hve lengi mjóu flugvélarskokkarnir hafa enst byggist fyrst og fremst á rekstrarhagkvæmni.

Loftmótstaða mjórra flugvélaskrokka er að öðru jöfnu minni en breiðari skrokka.

Loftmótstöðu er skipt í flokka og má nefna og má nefna mótstöðu sem myndst við að ryðja ákveðnu þversniði leið í gegnum loftið, því stærra flatarmál þversniðsins, því meiri mótstaða, og síðan yfirborðsmótstöðu (parasite drag) sem myndast af núningi loftins við yfirborð skrokksins og er því meiri sem yfirborðsflötur hans er meiri.   

Reiði vegna plássleysis í háloftunum

Er hlaup í suðvestur enn inni í myndinni ?

Í dag má sjá að margir stórir skjálftar eru nú í suðvestanverðri Bárðarbungu. Á flugi yfir bunguna í hádeginu í gær mátti sjá, rétt áður en ský fóru að hylja bunguna, að svo virtist sem nýjar íssprungur væru að koma í ljós á suðvesturhluta hennar og aðrar sprungur að stækka. 

Sjá mynd af einni sprungunni á fésbókarsíðu minni.  

Þetta minnir svolítið á Kröflueldana á sinni tíð þegar skjálftar og órói færðust sitt á hvað til suðurs eða norðurs og enginn vissi hvar jarðeldur myndi koma upp.

Níu sinnum kom upp kvika, en aðeins einu sinni í suður og þá í einhverri mestu mýflugumynd sem eldfjallasaga jarðar kann að geyma. En enginn veit hve litlu munaði þá að gos í Bjarnarflagi og þar suður af yrði stærra og meira.   

Þess vegna er nauðsynlegt að útiloka ekki neinn af þeim möguleikum, sem þarna eru og geta leitt stórflóð niður í fern vatnasvið hið minnsta, suður í Grímsvötn, suðvestur í Köldukvísl og niður Tungnaá og Þjórsá, niður í Skjálfandafljót eða niður í vatnasvið Jökulsár á Fjöllum.  

Bíddu, það er ekkert gos!

Tvö skammarleg mál gagnvart sannri vinaþjóð.

Engar tvær Norðurlandaþjóðir eru eins nátengdar og Íslendingar og Færeyingar. Og engin Norðurlandaþjóð hefur reynst okkur betri en þeir. 

Þegar allir aðrar þjóðir lögðust gegn okkur í Hruninu spurðu Færeyingar einskis, en gengu strax gegn straumnum og studdu okkur af einstæðum höfðingssakap og af fágætri vináttu.

Illa launum við þeim drengskaparbragðið með því að sýna þeim fádæma tómlæti og stórbokkaskap í tveimur málum.

Annað þessara mála varðandi færeyskt makrílveiðiskip er á allra vörum og margir hafa skammast sín fyrir að vera Íslendingar undanfarin dægur vegna framkomu okkar gagnvart bestu vinum okkar í því.

Hitt málið er það tómlæti og tregða sem við höfum sýnt þeim gagnvart óskum þeirra um að fá að fljúga á milli Voga og Reykjavíkur á Airbus 319 þotum, sem nú hafa leyst BAE 146 þotur af hólmi í flugi Færeyinga. 

Ég gerði það að gamni mínum hér um árið að spyrja fólk, hvaða flugvélar væru þær stærstu sem flygju reglulega um Reykjavíkurflugvöll og fékk nær aldrei rétt svar, sem var, að það væru þotur Færeyinga, sem væru fjögurra hreyfla breiðþotur sem tækju fast að 90 farþegaum í sæti.

Þessar þotur voru svo hljóðlátar og nægjusamar á brautarlengdir að fólk tók varla eftir þeim.

Þegar Færeyingar vildu nota Airbus 319 í staðinn, afar lágværar og hentuga þotur, brá svo við að lappirnar voru dregnar og þeir látnir mæta algerlega óþörfu fálæti. Inn í það hefur kannksi blandast andstaðan gegn notkun Reykjavíkurflugvallar, og sýnir það þröngsýni okkar gagnvart örlátri og sannri vinaþjóð.

Færeyingar eru svo mörgum sinnum fámennari en við, að flug þeirra á milli landanna getur aldrei orðið nema hluti af raunverulegu innanlandsflugi beggja þjóðanna.

Nú eru menn loks að sjá að sér í þessum tveimur málum, en það hefur verið til skammar hvernig lappirnar hafa verið dregnar og einstæð vinátta hinnar litlu bræðraþjóðar lítils metin.  

Vandar Íslendingum ekki kveðjurnar

Býsna stórt fimm mínútna viðfangsefni.

Fréttamaður á visir.is hringdi í  mig á flugi í hádeginu í dag og sagði mér, að í fréttum í hádeginu hefði Kristján Már Unnarsson greint frá því að búið væri að kæra mig fyrir að brjóta flugbann við eldgosið í Holuhrauni. 

Hvað fréttina um kæruna áhrærir er í tengdri frétt á mbl. is rakið skilmerkilega, að slíkt mál séu kærð til lögreglu, enda sé vera loftfars á flugbannssvæði ævinlega refsivert athæfi, sama hverjir eigi í hlut, sem varðað geti sviptiingu flugmannsréttinda og stöðvunvar loftfarsins.

Hefur síðarnefnda atriðið varðandi flugvélina, sem ég hafði leigt mér í þetta flug, verið í gangi í dag, mér til mikillar undrunar, því ég hélt að eigandi hennar bæri ekki ábyrgð á því hvernig aðrir en hann sjálfur flygi henni.

Sjálfur hef ég enn ekki enn fengið kæru eða fyrirspurn vegna þessa flugs frá þeim, sem sagt hefur verið frá að hafi kært mig og undrar mig að það skuli dragast, því að mér sýnist afar einfalt mál hafa verið gert býsna flókið og stórt. Málið snýst nefnilega um þrjú atriði, sem aðeins hefði þurft eitt eða tvö símtöl til þess að upplýsa.

1. Ég gerði flugáætlun um flug að gosstöðinni í Holuhrauni við flugturninn á Egilsstöðum og við Hjalti Stefánsson fórum í loftið á Egilsstaðaflugvelli klukkan 5:14.

2. Klukkan 5:38, 24 mínútum síðar er gefin út tilkynning um umrætt flugbann.

3. Á þeim tímapunkti, klukkan 5:38, erum við Hjalti komnir inn að Sauðárflugvelli á Brúaröræfum, eigum aðeins eftir 10 mínútna flug á gosstaðinn og erum búnir að vera á flugi í 10 mínútur án möguleika á radíósambandi og komumst ekki í aftur í radíósamband við flugturninn á Egilsstöðum fyrr en við erum komnir til baka af gossvæðinu.

Ef ég verð samt ákærður og krafist refsinga fyrir brot, sem mér var tæknilega ómögulegt að vita um að ég væri að fremja, verður það nýjung í íslensku réttarfari að sakfella fyrir að brjóta bann eða lög sem maður á enga möguleika til að vita um að hafi verið sett.   

 

 

Ómar: Hafði ekki hugmynd um bannið